ดีชัด เป็นคนชอบทำอาหารมาก เขาเข้าครัวช่วยแม่ตำน้ำพริกตั้งแต่ 5 ขวบ แล้วถือคติตามสุนทรภู่สอนว่า รู้อะไรรู้กระจ่างแต่อย่างเดียว แต่ให้เชี่ยวชาญเถิดจะเกิดผล จึงยังคงทำอาหารมาเรื่อยจนเป็นหนุ่มใหญ่ ตอนนี้เปิดลานหน้าบ้านอันร่มรื่นสอนทำอาหาร เรียนกันครั้งละประมาณ 10 คน จึงทำให้ยามบ่ายครึกครื้นกันพอสมควร เหมือนมีงานปาร์ตี้

          เวลาดีชัดสอนทำอาหาร จะสอนธรรมะไปด้วยเป็นของแถม วันนี้เมื่อจบรายการที่จะต้องสอนแล้ว เขาก็ทำเมนูง่าย ๆ เป็นการแถม อาหารจานสุดท้ายเป็นยำผักไข่ดาว ดีชัดยกผักกาดขาวที่ล้างสะอาดแล้วขึ้นชู

          “ผักกาดขาวนี่เหมือนใจเรา สะอาดสดชื่น และจืดดดดด เวลามีความสุขมันเชิดเหมือนใบนี้เลย ตอนนี้เราก็หั่นมันใส่ในหม้อเตรียมเคล้า”

          ดีชัดหันไปเตรียมเครื่องยำ มีกระเทียมสับละเอียด น้ำปลา มะนาว พริกขี้หนูซอย และน้ำตาลทราย แล้วผสมกันลงในชามเล็ก

          “เวลายำแม้จะรู้สึกไม่มีรสหวานเลย แต่จริง ๆ ก็มีน้ำตาลนิดหนึ่งนะ ใส่นิ๊ดเดียว”

          “พวกเครื่องปรุงนี่คืออะไรคะ อาจารย์” อัญชลีถามอย่างรู้ทันว่าอาจารย์เริ่มสอนธรรมะอีกแล้ว

          “เครื่องปรุงคือการปรุงแต่งของเรา คือความคิดของเรานั่นเอง เวลาเราเจออะไร แล้วเราก็มักจะปรุงแต่งต่อ คิดต่อไปเยอะแยะ แล้วก็เกิดอารมณ์ไปตามความคิด”

          “คือฟุ้งซ่านครับอาจารย์” เมธีพูดขำ ๆ พลางมองไปที่อัญชลี

          “คนเรามีพื้นเดิมวนเวียนอยู่กับโลกธรรม 8 คือ มีลาภ เสื่อมลาภ มียศ เสื่อมยศ นินทา สรรเสริญ สุข ทุกข์ ความคิดของเรามันก็จะเป็นไปตามโลกธรรม 8 นี่แหละ พอคิดแล้ว ก็จะทำให้เราเกิดเวทนา คือสุข ทุกข์ หรือเฉย ๆ ขึ้นในใจ”

          ดีชัด ราดน้ำยำครึ่งหนึ่งลงในหม้อ แล้วเคล้าผักไปเรื่อย ๆ เมื่อผักโดนเครื่องยำ มันก็ค่อย ๆ ยุบตัวลง

          “ตอนนี้ผักที่แสนซื้อของเราเป็นยังไง “ ดีชัดถาม มือยังคนทัพพีเคล้าผักต่อไป

          “สลบไปแล้วค่ะอาจารย์ “ อัญชลีหัวเราะ

          “โดนยำซะเละ” เมธีต่อ

          ดีชัดเติมน้ำยำลงไป เคล้าต่อไปอีกครู่หนึ่ง ก็เทใส่จาน

          “ไข่ดาวนี่ทอดให้ไข่ขาวกรอบ ๆ ถึงจะอร่อย ไข่แดงให้สุกทั่วเลย หั่นโรยหน้าแบบนี้”

          ดีชัดวางไข่ดาวที่หั่นแล้วเป็นชิ้นเล็ก ๆ บนผัก แต้มน้ำยำเล็กน้อยบนไข่ดาว

          “ความคิดคือเครื่องปรุง เวลาเราไปกินก๋วยเตี๋ยวที่ร้าน เขาจะยกพวงเครื่องปรุงมาตั้งให้ เราก็จะหยอดพริกน้ำส้มนิด พริกป่นหน่อย น้ำตาลบ้าง ถั่วป่นบ้าง กินก๋วยเตี๋ยวเปล่า ๆ ไม่ได้ ต้องปรุง ตัวเราก็เหมือนกัน เวลาไปไหนๆ เหมือนเดินหิ้วพวงเครื่องปรุงไปด้วย พอความคิดแวบเข้ามาหน่อย ก็ปรุงทันที เหยาะพริกน้ำส้มบ้าง พริกป่นบ้าง ปรุงแล้วหัวใจก็กินเข้าไป แซบอีหลีเด๊อ เราคิดว่าสนุก แต่ความจริงไม่ใช่

          บางคนรู้ว่าคิดแล้วกลุ้ม ก็ยังคิด เหมือนคนที่กินของเผ็ดน้ำหูน้ำตาไหล แต่ก็ยังกิน ความคิดที่ถูกเราปรุงแล้วก็เหมือนก๋วยเตี๋ยวที่ถูกปรุง เครื่องปรุงคือกิเลสทั้งหลาย โลภ โกรธ หลง นั่นเอง

          พระพุทธเจ้าสอนให้เราพยายามฝึกที่จะรู้ทัน ไม่เต้นตามความคิด แต่ไม่ใช่ห้ามคิดนะ เพราะมันห้ามไม่ได้หรอก มันเป็นธรรมชาติของคนเราที่จะต้องคิด แต่ให้เรารู้ทันความคิด และต้องเลือกคิดให้เป็น คิดให้ถูก ภาษาพระท่านเรียกว่ามีโยนิโสมนสิการ เราต้องระวังความคิดให้ดี เลือกคิดแต่สิ่งดี ๆ จะทำให้จิตใจเราผ่องใส และมีชีวิตที่ดีงาม”

          ตอนนี้ได้เวลาที่ทุกคนจะนำอาหารที่ปรุงในวันนี้ทั้งหมดมานั่งกินด้วยกันก่อนกลับบ้าน ดีชัดเอ่ยว่า

          “ผักที่ถูกยำแล้วมันอร่อยนะ แต่ถ้าเราปล่อยให้ความคิดมายำเราอย่างนี้ละก็…….”

          “สลบเหมือดเหมือนผักเลยค่ะ อาจารย์” อัญชลีพูดต่อก่อนตักไข่ดาวเข้าปาก

          “ถ้าไม่อยากถูกมันยำก็ยำมันซะก่อนซี” เมธีว่า อัญชลีค้อน

          “ทำยังไงล่ะยะ”

          “ก็พอมันคิดอะไรฟุ้งซ่านไปมาก ก็หัดหยุดคิดซะมั่ง ชกมันให้สบบเหมือดไปเลย “ ดีชัดตอนแทนเมธี

          “แค่รู้สึกตัวว่า กำลังฟุ้งซ่านแล้ว มันก็จะได้สติ เราก็จะหยุดฟุ้งซ่านได้ แล้วก็เปลี่ยนอารมณ์ หันไปทำอย่างอื่นที่มันมีประโยชน์ เราก็ออกจากความฟุ้งซ่านเรื่องนั้นได้”

          เมธียักคิ้วให้อัญชลีอย่างยั่วเย้า ดีชัดพูดต่อไป

          “มีคำกล่าวว่า “ชีวิตคุณคือสิ่งที่คุณคิด” เราคิดดี ชีวิตก็จะดี ถ้าคิดชั่ว ก็จะนำไปสู่สิ่งที่เลวร้าย เรื่อง ๆ เดียวกัน คิดให้สุขก็ได้ คิดให้ทุกข์ก็ได้ ท่านสอนว่า คนมีปัญญา จะสามารถพบความสุขได้ ในสถานการณ์ที่คนอื่นเป็นทุกข์ ดังนั้น เราจะเห็นได้ว่าความคิดที่ปรุงแต่งแล้วนี่เองที่มีบทบาทสำคัญที่สุดในชีวิตของเราเลย เราจะเป็นไปตามที่มันปรุง เพราะฉะนั้นเราจะต้องระวังตัวให้ดี ๆ อย่าให้มันพาไปในทางที่ทำให้เราทุกข์ใจ”

          “ไว้อาจารย์ลองคิดเมนู “ยำความคิด” มาทำทานกันนะคะ เผื่อเวลากลุ้มใจจะได้ทำกิน เป็นเครื่องเตือนใจ” อัญชลีบอกอาจารย์ดีชัดพยักหน้ายิ้ม ๆ เสียงเมธีเอ่ยขึ้นมาลอย ๆ

          “อ๋อ ก็ยำอัญชลีไง คงจะอร่อย”.