เสน่ห์ คือ ลักษณะที่ชวนให้รัก หรือเครื่องที่ทำให้คนอื่นรัก การที่มีคนอื่นรักเป็นเหตุของความสุขอย่างหนึ่ง ตรงกันข้ามกับคนที่มีแต่คนเกลียด ก็ย่อมจะเป็นเหตุของความทุกข์ได้

          ด้วยเหตุนี้ คนปกติส่วนมาก จึงพยายามที่จะทำให้คนอื่นรัก เพราะการที่มีคนอื่นรัก มันเป็นความสุขใจชนิดหนึ่งแม้ว่ามันจะกินไม่ได้ แต่มันก็ก่อให้เกิดความสุขทางใจ ซึ่งก็จะมีผลไปถึงร่างกายด้วย

          ในลักขณสูตร (๑๑/๑๔๑) พระพุทธองค์ทรงแสดงหลักธรรมไว้หมวดหนึ่ง มีชื่อว่า "สังคหวัตถุ" ได้แก่สิ่งที่ยึดเหนี่ยวน้ำใจคน หรือ "ยอดมหาเสน่ห์" มี ๔ ประการ คือ

          ๑. ทาน คือ การให้ปัน มีจิตเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ เสียสละ แบ่งปัน ช่วยเหลือสงเคราะห์ด้วยปัจจัย ๔ ให้ทุนให้ทรัพย์สิ่งของ ตลอดจนให้ความรู้ และศิลปวิทยาต่าง ๆ เป็นต้น

          ๒. ปิยวาจา คือ พูดจาน่ารัก พูดจาไพเราะ สุภาพ น่าฟัง ชี้แจงแนะนำสิ่งที่เป็นประโยชน์ มีเหตุผล มีหลักฐาน ชักจูงในสิ่งที่ดีงาม พูดสมานสามัคคี ก่อให้เกิดไมตรี เป็นต้น

          ๓. อัตถจริยา คือ ทำประโยชน์แก่เขา ช่วยเหลือด้วยแรงกาย ขวนขวายช่วยเหลือในกิจต่าง ๆ บำเพ็ญสาธารณประโยชน์ ช่วยแก้ไขปัญหาต่าง ๆ มีช่วยส่งเสริมด้านจริยธรรม เป็นต้น

          ๔. สมานัตตตา คือ การวางตนเสมอไม่ถือตัว เอาตัวเข้าสมาน คือทำตัวให้เข้ากับเขาได้ วางตนเสมอต้นเสมอปลาย ให้ความเสมอภาค ปฏิบัติสม่ำเสมอต่อคนทั้งหลายไม่เอาเปรียบ มีการร่วมทุกข์ร่วมสุข ร่วมแก้ไขปัญหาเพื่อประโยชน์สุขร่วมกัน เป็นต้น

          ผู้ใดปฏิบัติได้ครบทั้ง ๔ ข้อนี้ ย่อมจะเป็นเครื่องผูกน้ำใจ หรือยึดเหนี่ยวน้ำใจคนทั่วไปไม่จืดจาง ดีกว่ามหาเสน่ห์ภายนอก ที่ทำขายกันเป็นรถกุดังเสียอีก

          เฉพาะอย่างยิ่งแม้ค้าพ่อค้า จำเป็นอย่างยิ่ง ที่จะต้องปฏิบัติให้ได้โดยเฉพาะข้อ ๒ นั้น ถ้าทำได้จริงจังแล้ว จะเป็นเหตุดึงดูดให้ลูกค้านิยมชมชอบ ดีกว่านางขวักสักพันตัวเสียอีก

          โปรดพิจารณาด้วยความเป็นธรรม ยังจะมีมหาเสน่ห์ใด ๆ ในโลกนี้ที่จะครองหรือผูกน้ำใจคน ยิ่งไปกว่าสังคหวัตถุ ๔ ประการนี้อีกหรือ ?

          ผู้เขียนได้ทดลองมาแล้ว อย่าว่าแต่คนเลย แม้แต่สัตว์ เช่น วัว ควาย สุนัข และแมว เป็นต้น เพียงแต่ให้อาหาร (ทาน) มันครั้งเดียว หรือเกาท้องเกาหูให้มัน (อัตถจริยา) เพียงอย่างเดียวเท่านั้น มันก็ติดใจ เห็นที่ไหนก็วิ่งมหาเดิมตามต้อย ๆ

          นี่เพียงทำได้ข้อใดข้อหนึ่งเท่านั้น ถ้าทำครบทั้ง ๔ ข้อ และทำอย่างสม่ำเสมอ ก็ย่อมจะผูกน้ำใจของคนและสัตว์ไปจนวันตาย จึงได้ชื่อว่า "ยอดมหาเสน่ห์" คือไม่มีเสน่ห์อะไรในโลก จะยิ่งไปกว่านี้อีกแล้ว.