การกระทำก็กลายเป็นความสุข

           เพราะฉะนั้น มนุษย์จึงพัฒนาด้วยการศึกษา คือ พัฒนาชีวิตของตน โดยพัฒนาพฤติกรรม พัฒนาจิตใจ พัฒนาปัญญา รวมทั้งพัฒนาความสุขด้วย ตรงนี้เป็นจุดสำคัญคือ การพัฒนาความสุข ซึ่งเกิดจากการสนองความต้องการใหม่ ที่เรียกว่า..... ใฝ่รู้ ใฝ่ดี ใฝ่ทำให้ดี หรือ ความอยากรู้และอยากทำให้มันดี ซึ่งทางพระเรียกว่า ฉันทะ เป็นแรงจูงใจชนิดใหม่ ซึ่งถ้าไม่มีการศึกษาก็จะไม่มีแรงจูงใจชนิดนี้

           ฉะนั้น พระพุทธศาสนาจึงให้เรา ลดตัณหา พยายามทำตัณหาให้น้อยลง คืออาศัยมันและขึ้นต่อมันให้น้อยลง พร้อมกับพัฒนาและใช้ ฉันทะ ให้มากขึ้น แต่เรามักจะพูดกันด้านเดียว บอกให้ลดละตัณหา ทำให้เกิดความเข้าใจผิดว่า ความอยากความต้องการต้องลดละให้หมดกลายเป็นความผิดพลาดอย่างใหญ่หลวง

           พระพุทธศาสนาแยกความอยาก มี ๒ ประเภท คือ
           - ความอยากที่เป็น อกุศล เรียกว่า ตัณหา ความอยากแบบนี้ถ้าเราตกเป็นทาสของมันแล้ว จะไม่พัฒนา ได้แต่จมอยู่กับความสุข และ ความทุกข์จากความชอบใจและไม่ชอบใจ

           - ความอยากที่เป็น กุศล เรียกว่า ฉันทะ ถ้าเราพัฒนาปัญญา ความปรารถนาที่เป็นแรงจูงใจชนิดใหม่ก็เกิดขึ้น ทำให้เราได้ความสุขชนิดใหม่ และจะนำเราก้าวหน้าไปในการพัฒนาชีวิต พอเกิดฉันทะ พระพุทธเจ้าตรัสว่านี้คือ..... แสงเงินแสงทองของชีวิตที่ดีงาม เป็นรุ่งอรุณของการศึกษา ถ้าเด็กคนไหนเกิดฉันทะ เกิดความใฝ่รู้ เกิดความใฝ่ดี เกิดความใฝ่จะทำให้ดี หรือเกิดความใฝ่สร้างสรรค์ขึ้นมาแล้ว มั่นใจได้เลยว่าเด็กคนนั้นจะพัฒนาแน่ๆ เพราะแสงเงินแสงทองมาแล้ว เราจึงเรียกมันว่ารุ่งอรุณของการศึกษา เพราะฉะนั้นต้องให้คนเกิดความอยากที่เรียกว่า ฉันทะ และเลิกละความเข้าใจผิดที่บอกว่าความอยากเป็นตัณหาหมด ซึ่งทำให้เลยเถิดไป กลายเป็นว่าอยากอะไรไม่ได้ ต้องละ ต้องลด ต้องกำจัดหมด

           ถ้าจะปฏิบัติให้ถูก ต้องไม่มัวลดละความอยาก แต่ต้องเปลี่ยนความอยากที่เป็น อกุศล มาเป็นความอยากที่เป็น กุศล คือฉันทะนี้ให้ได้ ชีวิตก็จะดี ชาติประเทศก็จะพัฒนา ใฝ่รู้ ใฝ่ดี ใฝ่สร้างสรรค์ หรือ ใฝ่รู้ใฝ่ดีใฝ่ทำให้มันดี นี่คือ กุญแจดอกแรกที่จะไขเข้าไปสู่แก่นแท้ของพระพุทธศาสนา คือการเข้าถึงความจริงของธรรมชาติ และนำความรู้ในความจริงของธรรมชาตินั้นมาใช้ประโยชน์ในการพัฒนาชีวิตของมนุษย์ ให้เป็นชีวิตที่ดีงาม และมีสังคมที่อยู่ในสันติสุข เริ่มแรก พอเกิดมา เราก็มีอินทรีย์ที่เป็นเครื่องมือในการดำเนินชีวิต ซึ่งใช้ติดต่อสื่อสารกับสิ่งแวดล้อม หรือโลกภายนอก ตอนนี้แหละการดำเนินชีวิตที่ถูกหรือผิด ก็เริ่มทันที

           จากที่พูดมานี้ ก็เป็นอันว่า ช่องทางติดต่อสื่อสารกับโลกโดยทาง อายตนะ หรืออินทรีย์ ๖ ที่เป็นทั้งแดนศึกษา และแดนเสพนี้ ในการพัฒนาคน เราต้องใช้มันเพื่อการศึกษาให้มากขึ้น ให้เกิดความใฝ่รู้ ใฝ่ดี ใฝ่ทำให้ดี พูดสั้น ๆ คือ ใฝ่ศึกษา และ ใฝ่สร้างสรรค์ (ใฝ่รู้ คือใฝ่ศึกษา ใฝ่ดี และใฝ่ทำให้มันดี ก็คือใฝ่สร้างสรรค์)