ราหุลกุมารเป็นโอรสของพระผู้มีพระภาคเจ้า ได้บวชเป็นสามเณร องค์แรกในพระพุทธศาสนาเมื่อพระชนมายุได้ ๗ พรรษา โดยมีพระสารีบุตรเป็นอุปัชฌาย์ถวายสรณคมน์ พระโมคคัลลานะปลงพระเกศาแล้วถวายผ้ากาสายะ (ผ้าเหลือง) พระมหากัสสปะเป็นโอวาทาจารย์ เมื่อบรรพชาแล้ว พระผู้มีพระภาคเจ้าประทานโอวาทแก่สามเณรราหุลเนืองๆ

       ครั้งหนึ่งในเวลาเย็น พระผู้มีพระภาคเจ้าเสด็จไปยังอัมพลัฏฐิกา ปราสาทที่สามเณรราหุลอยู่ สามเณรราหุลได้ปูอาสนะและตั้งน้ำสำหรับล้าง พระบาทไว้ พระผู้มีพระภาคเจ้าประทับนั่งบนอาสนะแล้วล้างพระบาท สามเณรราหุลถวายบังคมพระผู้มีพระภาคเจ้าแล้วนั่ง ณ ที่อันควร

       พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงดำริว่า ชื่อว่าเด็กย่อมพูดถ้อยคำที่ควรและไม่ควร ย่อมกล่าวเท็จด้วยคำน่ารัก เราจะให้โอวาทแก่ราหุลนั้น แม้แลดูด้วยตาก็เข้าใจได้ง่าย ดำริแล้วพระองค์ทรงยกภาชนะน้ำที่มีน้ำเหลืออยู่หน่อยหนึ่ง ตรัสว่า ราหุล เธอเห็นน้ำเหลือหน่อยหนึ่งอยู่ในภาชนะน้ำนี้หรือ

       สามเณรราหุลกราบทูลว่า เห็นพระเจ้าข้า

       พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า ราหุล สมณธรรมของบุคคลผู้ไม่มีความละอายในการกล่าวมุสาทั้งรู้อยู่ ก็มีน้อยฉันนั้น

       พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงเทน้ำที่เหลือหน่อยหนึ่งนั้นเสีย ตรัสว่า ราหุล เธอเห็นน้ำหน่อยหนึ่งที่เราเทเสียแล้วหรือ

       สามเณรราหุลกราบทูลว่า เห็นพระเจ้าข้า

       พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า ราหุล สมณธรรมของบุคคลผู้ไม่มีความละอายในการกล่าวมุสาทั้งรู้อยู่ ก็เป็นของที่เขาทิ้งเสียแล้วฉันนั้น

       พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงคว่ำภาชนะน้ำนั้น ตรัสว่า ราหุล เธอเห็นภาชนะน้ำที่คว่ำนี้หรือ

       สามเณรราหุลกราบทูลว่า เห็นพระเจ้าข้า

       พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า ราหุล สมณธรรมของบุคคลผู้ไม่มีความละอายในการกล่าวมุสาทั้งรู้อยู่ ก็เป็นของที่เขาคว่ำเสียแล้วฉันนั้น

       พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงหงายภาชนะน้ำนั้น ตรัสว่า ราหุล เธอเห็นภาชนะน้ำอันว่างเปล่านี้หรือ

       สามเณรราหุลกราบทูลว่า เห็นพระเจ้าข้า

       พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า ราหุล สมณธรรมของบุคคลผู้ไม่มีความละอายในการกล่าวมุสาทั้งรู้อยู่ ก็เป็นของว่างเปล่าฉันนั้น

       ลำดับนั้น พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงอุปมาว่า ราหุล เปรียบเหมือนช้างต้นที่มีงางอนงาม มีกำเนิดดี เคยเข้าสงคราม ช้างนั้นเข้าสงครามแล้ว ย่อมทำการต่อสู้ด้วยเท้าบ้าง กายบ้าง ศีรษะบ้าง หูบ้าง งาบ้าง หางบ้าง ย่อมรักษาไว้แต่งวงเท่านั้น เพราะการที่ช้างรักษา แต่งวงนั้น ควาญช้างย่อมรู้ว่า ช้างต้นยังไม่ยอมสละชีวิตเพื่อการต่อสู้

       เมื่อช้างนั้นทำการต่อสู้ด้วยอวัยวะทุกส่วน ควาญช้างย่อมรู้ว่า ช้างต้นยอมสละชีวิตแล้ว บัดนี้ไม่มีอะไรที่ช้างต้นจะทำไม่ได้ ฉันใด

       เรากล่าวว่า บุคคลผู้ไม่มีความละอายในการกล่าวมุสาทั้งรู้ อยู่ ที่จะไม่ทำบาปกรรมแม้น้อยหนึ่ง ย่อมไม่มี ฉันนั้น

       เพราะเหตุนั้นแหละ ราหุล เธอพึงศึกษาว่า เราจักไม่กล่าวมุสา แม้เพราะหัวเราะกันเล่น
                                                      (จูฬราหุโลวาทสูตรและอรรถกถา ๑๓/๑๒๕)

      ตัวอย่างนี้แสดงถึงพุทธวิธีสอนอันน่าอัศจรรย์ ทรงนำสิ่งที่อยู่ ใกล้ตัว หาได้ง่าย มาใช้เป็นอุปกรณ์ในการสอน ทำให้เด็กเล็กๆ เข้าใจคำสอนได้รวดเร็วและจดจำได้แม่นยำยากที่จะลืม เพราะเห็นภาพพจน์ชัดเจนจากอุปกรณ์การสอนที่เหมาะสม

       โรงเรียนประถมแห่งหนึ่งในภาคอีสานได้จัดทำห้องสมุดต้นไม้ โดยนำหนังสือต่างๆ ใส่กระเป๋าเพื่อกันฝนกันแดด แล้วแขวนตามกิ่งของต้นไม้ใหญ่ต้นหนึ่งในโรงเรียน ด้วยความแปลกใหม่ นักเรียนจึงมาใช้บริการกันมาก นับเป็นวิธีที่ได้ผลดีในการปลูกฝังให้เด็กรักการอ่าน

       ในพระโอวาทนี้ ทรงเน้นความสำคัญของการสอนให้เด็กพูดแต่ความจริง อย่าให้เด็กพูดเท็จ แม้จะพูดด้วยอาการน่ารัก หรือ พูดเพื่อหัวเราะกันเล่น พ่อแม่หรือผู้ปกครองควรตักเตือนเมื่อบุตร หลานของตนพูดเท็จ อย่าเห็นไปว่าพูดจาน่ารัก หรือเป็นเรื่องเล็กน้อยไม่สำคัญ เพราะหากเป็นเช่นนั้นจริง พระบรมครูของเราคงไม่นำมา สอนโอรสของพระองค์เองเป็นแน่ ขึ้นชื่อว่าการพูดเท็จ ไม่ว่าผู้พูดจะ เป็นเด็กหรือผู้ใหญ่ ก็ไม่สมควรทั้งนั้น เพราะไม่ดีไม่งาม จัดเป็นความชั่วที่สามารถนำผู้ประพฤติไปสู่อบายได้เสมอกันหมด ไม่มียกเว้น สิ่งใดเป็นความชั่ว เกี่ยวเนื่องกับความชั่ว สิ่งนั้นแม้จะคิดก็ไม่ควร ไม่ต้องกล่าวถึงการกระทำเลย

       บางคนมีนิสัยตลกคะนอง ชอบพูดเท็จเพื่อล้อเล่นกับเพื่อนฝูง ด้วยสำคัญผิดว่า การพูดเท็จเพื่อหัวเราะกันเล่นนิดๆ หน่อยๆ ในฐานะเพื่อนฝูงคงจะไม่เป็นไร บางครั้งอาจจะไม่เป็นไร แต่บางครั้งความสนุกสนานก็อาจกลายเป็นความเศร้าได้ ดังเรื่องต่อไปนี้

       ในสมัยรัชกาลที่ ๘ มีฝรั่งคนหนึ่งรูปร่างสูงใหญ่ล่ำสันแข็งแรง นั่งรถด่วนชั้นหนึ่งจากกรุงเทพไปเชียงใหม่เพื่อทำงานด้านป่าไม้ สมัยนั้น รถด่วนกรุงเทพ-เชียงใหม่ ออกประมาณ ๑๖.๐๐ น. อากาศคงจะร้อน ฝรั่งผู้นั้นจึงนอนถอดเสื้อแล้วเปิดพัดลมเป่าอยู่ตลอดเวลาจนหลับไป

       รถไฟถึงเชียงใหม่เวลาประมาณ ๑๘.๐๐ น. ของวันรุ่งขึ้น ฝรั่งคนนั้นรู้สึกครั่นเนื้อครั่นตัว จึงไปโรงพยาบาลหาเพื่อนฝรั่งซึ่งเป็นหมอบังเอิญวันนั้นเพื่อนอยู่เวร เมื่อไปถึงก็เล่าให้เพื่อนซึ่งสนิทสนมเคยล้อเล่นกันเสมอว่า ขณะอยู่ในรถด่วนได้นอนถอดเสื้อและเปิดพัดลมไว้ตลอดเวลา บัดนี้รู้สึกเหมือนจะเป็นไข้

       เพื่อนจึงให้นอนเตียงแล้วถอดเสื้อออกตรวจ ตรวจเสร็จก็ไปนั่งเขียนใบสั่งยา ฝรั่งนั้นก็ใส่เสื้อ และหยิบกล้องยาสูบมาอัดยาแล้วคาบไว้ที่ปากจุดยาสูบ พลางถามหมอว่าเป็นโรคอะไร หมอได้ตรวจแล้วรู้ว่า เป็นไข้ธรรมดา แต่ต้องการจะล้อเพื่อนเล่นจึงบอกไปว่า เป็นโรคปอดบวม สมัยนั้น ฝรั่งถือว่าโรคปอดบวมเป็นโรคร้ายแรงเพราะยังหาวิธีรักษาโดยตรงไม่ได้ เหมือนคนไทยสมัยก่อน พอพูดว่าเป็นฝีในท้องแล้วก็รู้ว่าตายแน่รักษาไม่หาย ความกลัวตายทำให้หมดกำลังใจและย่นเวลาตายเข้ามาอีกครึ่งหนึ่ง

       ฝรั่งคนนั้นคาบกล้องที่ปาก กำลังดูดควันอย่างสบายอารมณ์ พอได้ยินว่าปอดบวม ก็ตกใจกลัว อ้าปากค้าง กล้องยาสูบที่กำลังคาบอยู่ก็ตกลงพื้นทันที มีอาการช็อคคล้ายหัวใจจะหยุดเต้นเพราะกลัวจนขวัญหนีดีฝ่อ ฝรั่งอยู่ต่อมาไม่กี่วันก็ตาย

       เป็นเรื่องน่าเศร้าใจมากที่ฝรั่งต้องตายลงอย่างง่ายๆ เพราะคำ พูดล้อเล่นของเพื่อนเป็นเหตุ
                                                               (กฎแห่งกรรม โดย ท.เลียงพิบูลย์)

       เมื่อตรัสสอนไม่ให้พูดมุสาแม้เพราะหัวเราะกันเล่นแล้ว พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงแสดงอุปมาด้วยแว่น (โลหะขัดเงา ใช้แทนกระจก) โดยตรัสถามว่า ราหุล แว่นมีประโยชน์อย่างไร

       สามเณรราหุลกราบทูลว่า มีประโยชน์สำหรับส่องดู พระเจ้าข้า

       พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า ฉันนั้นแล ราหุล บุคคลควรพิจารณาเสียก่อน แล้วจึงทำกรรมด้วยกาย ด้วยวาจา ด้วยใจ

       ราหุล เธอปรารถนาจะทำกรรมใดด้วยกาย วาจา หรือใจ เธอพึงพิจารณาเสียก่อน ถ้ารู้ว่าเป็นไปเพื่อเบียดเบียนตนหรือผู้อื่น กรรมนี้เป็นอกุศล มีทุกข์เป็นผล กรรมเช่นนี้เธอไม่พึงกระทำเลย ถ้ารู้ว่าไม่เป็นไปเพื่อเบียดเบียนใครๆ กรรมนี้เป็นกุศล มีสุขเป็นผลกรรม เช่นนี้เธอพึงกระทำ

       ราหุล เมื่อเธอกำลังทำกรรมด้วยกาย วาจา หรือใจ เธอพึงพิจารณากรรมที่กำลังทำนั่นแหละ ถ้ารู้ว่าเป็นไปเพื่อเบียดเบียนตนหรือ ผู้อื่น กรรมนี้เป็นอกุศล มีทุกข์เป็นผล กรรมเช่นนี้เธอพึงเลิกกระทำ ถ้ารู้ว่าไม่เป็นไปเพื่อเบียดเบียนใครๆ กรรมนี้เป็นกุศล มีสุขเป็นผล กรรมเช่นนี้เธอพึงกระทำเพิ่ม

       ราหุล เมื่อเธอทำกรรมแล้วด้วยกาย วาจา หรือใจ เธอพึงพิจารณากรรมที่กระทำแล้วนั่นแหละ ถ้ารู้ว่าเป็นไปเพื่อเบียดเบียนตนหรือ ผู้อื่น กรรมนี้เป็นอกุศล มีทุกข์เป็นผล กายกรรมหรือวจีกรรมเช่นนี้ เธอพึงแสดง เปิดเผย ทำให้กระจ่างในพระศาสนา หรือในเพื่อนพรหมจรรย์ผู้เป็นวิญญู แล้วพึงสำรวมต่อไป ถ้าเป็นมโนกรรมเห็นปานนี้ เธอพึงกระดาก ละอาย เกลียดในมโนกรรมนั้น ถ้ารู้ว่าไม่เป็นไปเพื่อเบียดเบียนใครๆ กรรมนี้เป็นกุศล มีสุขเป็นผล เธอพึงมีปีติและปราโมทย์ ศึกษาในกุศลธรรมทั้งหลาย ทั้งกลางวันและกลางคืนอยู่ด้วยกรรมนั้นๆ

       เพราะเหตุนั้นแหละ ราหุล เธอพึงศึกษาว่า เราจักพิจารณาแล้วจึงชำระกายกรรม วจีกรรม มโนกรรม
                                                       (จูฬราหุโลวาทสูตรและอรรถกถา ๑๓/๑๒๕)

       ผู้ที่ประมาทขาดสติ ด่วนกระทำโดยไม่พิจารณาให้ถี่ถ้วน ย่อมได้รับความเสียหาย มากบ้าง น้อยบ้าง ตามผลแห่งการกระทำ ดังเรื่อง ที่นำมาสาธกต่อไปนี้

       เวลานั้นข้าพเจ้ากำลังหนุ่มฟ้อ รับราชการอยู่ในกรมทหารมหาดเล็กเป็นนายร้อยโท เป็นเวรที่ต้องมาอยู่ประจำโรงทหารใน พระบรมมหาราชวัง วันหนึ่งเวลาประมาณ ๔ ทุ่มเศษ เดือนหงายแจ่มพวกนายร้อยหลายนายจึงชวนนายสิบพลทหารบางคน ออกไปนั่งประชุมสนทนากันเล่นที่กลางสนามหญ้าหน้าหอพระสมุดวชิรญาณเดี๋ยวนี้ ข้าพเจ้าอยู่ในที่ประชุมนั้นด้วย พูดกันไปพูดกันมาสักประเดี๋ยวหนึ่ง นายร้อยตรีผู้หนึ่งก็หยิบบุหรี่ออกมาจากกระเป๋าเสื้อจะสูบ แต่ไม่มีไฟ จึงถามนายสิบผู้หนึ่งว่า

      “มีไม้ขีดไฟไหม”

      นายสิบตอบว่า “ไม่มี ผมจะไปหยิบมาให้” แล้วก็ลุกเดินไปในโรงทหารหายเงียบไปนานประมาณสัก ๒๐ นาที ได้ความว่าหยิบไม้ขีดไฟมาแล้ว ก็เดินไปพบนายสิบอีกคนหนึ่ง ซึ่งเป็นเพื่อนกันนอนหลับอยู่ จึงเอาใบตองมาฉีกออกให้เป็นเส้นเล็ก แล้วแยงเข้าไปในจมูก ข้างนายสิบที่นอนหลับตกใจตื่นขึ้น ก็โกรธฉวยไม้ไล่ตีผิดตีถูก นายสิบผู้นั้น ก็วิ่งหนีเปิดเต็มที่ เสียงฝีเท้าตักๆ ตักๆ ออกจากโรงทหาร ตรงไปยังที่ประชุมกลางสนามหญ้า แล้วนั่งลงที่ข้างตัวนายร้อยตรีผู้ที่จะต้องการไม้ขีดไฟ ยื่นกลักไม้ขีดไฟเข้าไปให้ แล้วบอกเสียงกระหืดกระหอบ (เพราะวิ่งมากำลังเหนื่อย) ว่า “ไฟขอรับ”

      ท่านนั่นไม่เห็นกลักไม้ขีดไฟที่ยื่นมาให้ เห็นแต่ที่วิ่งมาและได้ยินเสียงพูดผิดปกติ เข้าใจว่าวิ่งมาบอกว่าไฟไหม้ ก็ตกใจลุกทะลึ่งยืนขึ้นถามว่า

       “ไหม้ที่ไหน ไหม้ที่ไหน เรียกคนแตรทีซิ”

       บรรดาคนที่นั่งอยู่ที่นั้น ก็พลอยตกใจลุกขึ้นยืนป่วนปั่นเหลียวซ้ายแลขวาถามกันไปถามกันมาว่าไฟไหม้ที่ไหนเสียงให้เซ็งแซ่ อ้ายเจ้าคนที่เอาไม้ขีดไฟมาให้ ก็เลยพลอยตกใจวุ่นวายไปกับเขาด้วยเหมือนกันเป็นนาน จนไม่แลเห็นแสงไฟ แล้วนายร้อยตรีผู้ที่จะต้องการไม้ขีดไฟ จึงถามนายสิบที่จะเอาไม้ขีดไฟมาให้ว่า “ไฟไหม้ที่ไหน”

       นายสิบ “ไหม้ที่ไหนก็ไม่ทราบ”

       นายร้อยตรี “ทำไมแกมาบอกฉันว่าไฟไหม้เล่า”

       นายสิบ “ผมไม่ได้บอกว่าไฟไหม้ คุณจะต้องการไม้ขีดไฟ ผมก็ไปหยิบไม้ขีดไฟจะส่งให้คุณ คุณไม่เหลียวหน้ามา ผมก็ต้องสะกิดบอกว่าไฟๆ เพราะจะส่งไม้ขีดไฟให้คุณเท่านั้น”

       นายร้อยตรี “ไปเป็นช้าเป็นนานจนกันลืม แล้ววิ่งมาบอกว่าไฟๆ ใครจะไปนึกทันว่าเอาไม้ขีดไฟมาให้ คิดว่ามาบอกว่าไฟไหม้ กันก็ตกใจนะซี”

       ต่างคนก็ต่างหัวร่อฮาขึ้นพร้อมกัน แล้วนั่งลงตามเดิม
                                                   (เรื่องสั้นพระราชนิพนธ์ ร.๖ ส. อาจสาลี รวบรวม)

       การพิจารณาว่า สิ่งใดดี สิ่งใดชั่ว สิ่งใดถูก สิ่งใดผิด สิ่งใดควรทำ สิ่งใดไม่ควรทำ มีหลักเกณฑ์ดังนี้คือ
      ๑. การกระทำที่มีเหตุมาจากกุศลมูล คือ อโลภะ อโทสะ อโมหะ การกระทำนั้นดี ถูก เป็นบุญ ควรทำ ถ้ามีเหตุมาจากอกุศลมูล คือ โลภะ โทสะ โมหะ การกระทำนั้นผิด ชั่ว เป็นบาป ไม่ควรทำ

       ๒. การกระทำที่ไม่เป็นไปเพื่อเบียดเบียนใครๆ มีสุขเป็นผล ไม่ทำให้ร้อนใจภายหลัง การกระทำนั้นดี ถูก เป็นบุญ ควรทำ ถ้าเป็นไปเพื่อเบียดเบียนตนหรือผู้อื่น มีทุกข์เป็นผล หรือทำให้ร้อนใจภายหลัง การกระทำนั้นผิด ชั่ว เป็นบาป ไม่ควรทำ

       ๓. การกระทำที่ทำให้กุศลธรรมเจริญขึ้น อกุศลธรรมเสื่อมไป การกระทำนั้นดี ถูก เป็นบุญ ควรทำ ถ้าทำให้กุศลธรรมเสื่อมไป อกุศลธรรมเจริญขึ้น การกระทำนั้นผิด ชั่ว เป็นบาป ไม่ควรทำ
      การกระทำความดีที่สมบูรณ์แบบนั้น ต้องทำให้ครบวงจร คือ ดีทั้งเหตุ ดีทั้งผล และทุกคนที่มีส่วนเกี่ยวข้องต่างได้รับผลดี เช่น ในการปล่อยสัตว์ ผู้ปล่อยก็ได้บุญ คือ รู้สึกดีใจชื่นใจที่ตนได้ทำความดี สัตว์ที่ถูกปล่อยก็ดีใจที่มีชีวิตรอดพ้นจากความตาย หรือได้รับ อิสรภาพพ้นจากการจองจำ

       การกระทำบางอย่าง เช่น หลับในเวลาเรียน แม้จะไม่ใช่กรรมชั่ว แต่ก็เป็นสิ่งที่ไม่สมควร ดังนั้นนอกจากพิจารณาเหตุและผลดังกล่าวแล้ว ก่อนจะทำอะไรลงไป ควรพิจารณาถึงสิ่งต่างๆ ดังนี้
      ๑. กฎหมาย การทำผิดกฎหมายย่อมไม่สมควร เช่น การจอดรถในที่ห้ามจอด

      ๒. ศีล การกระทำบางอย่าง เช่น การฆ่าสัตว์โดยมีอาชญาบัตรถูกต้อง แม้จะไม่ผิดกฎหมาย แต่ผิดศีลจึงไม่ควรทำ สำหรับคฤหัสถ์ควรรักษาศีลห้าเป็นอย่างน้อย

      ๓. ฐานะ การกระทำใด ถ้าไม่เหมาะกับเพศ วัย ความรู้ กำลัง ยศ ตระกูล หรือฐานะในสังคมของตน การกระทำนั้นไม่สมควร เช่น เป็นชายแต่แต่งกายเหมือนหญิง มีรายได้น้อยแต่ชอบใช้ของแพงๆ

      ๔. คำตำหนิ พระพุทธเจ้าตรัสว่า ติตนเองด้วยสิ่งใด ไม่ควรทำสิ่งนั้น ดังนั้น การกระทำใดถ้าตนเองตำหนิ หรือ ผู้รู้ (จักผิด ชอบชั่วดี) ตำหนิ การกระทำนั้นไม่สมควร คำตำหนิของผู้รู้เปรียบเหมือนลายแทงขุมทรัพย์ ผู้นำมาพิจารณาโดยแยบคายจะได้รับ ประโยชน์ คือ รู้ข้อบกพร่องในตัวแล้วแก้ไขเสีย

      ๕. กาลเวลา การกระทำที่ไม่เหมาะสมกับกาลเวลาแบ่งได้ ๔ ลักษณะ คือ
            ๕.๑ ควรจะรีบแต่กลับเฉื่อยชา เช่น การปฐมพยาบาลผู้ประสบอุบัติเหตุหรือป่วยหนักต้องทำอย่างรีบด่วน ถ้าช้าอาจเกิดอันตรายถึงชีวิตได้

            ๕.๒ ควรจะช้าแต่กลับเร็ว เช่น การรีบกลืนอาหารโดยไม่เคี้ยวให้ละเอียดทำให้อาหารย่อยยาก

            ๕.๓ ผิดเวลา ถ้าพูดไม่ถูกกาลเวลา เช่น การพูดกับคนที่กำลังโกรธมักจะเกิดผลเสียมากกว่าผลดี การทำผิดเวลา เช่น ซื้อควายหน้านา ซื้อผ้าหน้าหนาว ย่อมได้ของแพง เพราะไม่วางแผนไว้ล่วงหน้า

             ๕.๔ ผิดลำดับ ควรทำก่อนกลับทำทีหลัง ควรทำทีหลังกลับทำก่อน
            อรรถกถาอาวาริยชาดกกล่าวถึงคนแจวเรือจ้างข้ามฟาก เขาส่งผู้โดยสารข้ามแม่น้ำคงคาก่อน แล้วค่อยทวงค่าจ้างภายหลัง การทำผิดลำดับทำให้เขาต้องทะเลาะกับผู้โดยสารที่ไม่ยอมจ่ายค่าจ้าง เขาต้องใช้วิธีด่าและทุบตีผู้โดยสารจึงจะได้ค่าจ้าง ถ้าเขาใช้นโยบาย จ่ายก่อน จรทีหลัง ซึ่งเป็นวิธีที่ถูกต้อง เขาจะเรียกร้องค่าจ้างได้มากตามต้องการ เพราะผู้โดยสารที่อยากจะข้ามฟาก แม้เกินราคาค่าจ้างก็ให้ได้

      ๖. สถานที่ การกระทำที่ไม่เหมาะกับสถานที่มี ๒ ลักษณะ คือ
            ๖.๑ ขัดกับประเพณีอันดีงาม เช่น การแต่งกายด้วยสี ฉูดฉาดไปในงานศพ คนไทยเราไม่นิยมทำกัน ท่านจึงสอนว่า เข้าเมืองตาหลิ่วต้องหลิ่วตาตาม

             ๖.๒ ขัดกับสภาพแวดล้อม เช่น การสวมเสื้อผ้าสีดำหรือสีที่มืดทึบในขณะที่อากาศร้อนเป็นสิ่งที่ไม่ควรกระทำ เพราะสีดำจะดูดความร้อนได้ดีทำให้ร่างกายร้อนมาก เมื่อกลางปี พ.ศ. ๒๕๓๘ ในสหรัฐอเมริกาอากาศร้อนจัดมาก มีผู้เสียชีวิตเกือบพันคนเพราะปรับตัวให้เข้ากับอากาศที่ร้อนจัดไม่ได้
อนึ่ง การอยู่ในถิ่นที่มีมลพิษมาก ห่างไกลจากที่ทำงาน ไกลจากวัด มีแหล่งอบายมุขมาก เป็นสิ่งที่ไม่ควร เพราะเป็นอันตรายแก่สุขภาพ และไม่สะดวกในการประกอบอาชีพและการปฏิบัติธรรม

       ๗. ความพอดี การกระทำที่ไม่พอดี คือ ทำยังไม่ถึงดีหรือทำเลยดี ทำให้ผลที่ออกมาไม่ดี เช่น การหุงข้าวนานจนเลยความพอดี ย่อมได้ข้าวไหม้ ถ้าหุงยังไม่ถึงจุดที่พอดี ก็เลิกหุงเสียก่อน ข้าวก็สุกๆ ดิบๆ