มีพุทธดารัสกะพระมัญชุศรีว่า
“เมื่อสมัยที่เธอบำเพ็ญปัญญา กุศลมีเพิ่มและลดหรือไม่? ”

พระมัญชุศรีทูลว่า
“ข้าแต่พระผู้มีพระภาค!
กุศลไม่อาจเพิ่มแลไม่อาจลด
หากมีการเพิ่มและลด ย่อมมิใช่การบำเพ็ญปัญญาปารมี

ข้าแต่พระผู้มีพระภาค!
ไม่ว่าธรรมจะเพิ่ม ไม่ว่าธรรมจะลด ก็คือการบำเพ็ญปัญญาปารมี
ไม่ขาดสิ้นจากธรรมของปุถุชน ไม่ยึดมั่นในธรรมแห่งพระตถาคต จึงเป็นการบำเพ็ญปัญญาปารมี

เหตุไฉนนั้นฤๅ? พระผู้มีพระภาค!
อันปัญญาปารมี มิใช่ต้องบรรลุธรรมแล้วจึงบำเพ็ญ
มิใช่ไม่บรรลุธรรมแล้วจึงบำเพ็ญ มิใช่ประพฤติธรรมแล้วจึงบำเพ็ญ
มิใช่ไม่ประพฤติธรรมแล้วจึงบำเพ็ญ

ข้าแต่พระผู้มีพระภาค!
การไม่เข้าถึง การไม่เพิกเฉย คือการบำเพ็ญปัญญาปารมี
ด้วยเหตุไฉนนั่นฤๅ? เพราะเหตุที่ไม่ใช่ความทุกข์ของสังสารวัฏ แลไม่ใช่กุศลของพระนิพพาน

ข้าแต่พระผู้มีพระภาค!
หากบำเพ็ญปัญญาปารมีอย่างนี้ เป็นเหตุให้ไม่ยึดมั่น ไม่น้อมรับ
ไม่วางเฉย ไม่ปล่อยวาง ไม่เพิ่ม ไม่ลด ไม่เกิดขึ้น ไม่ดับลง

ข้าแต่พระผู้มีพระภาค!
หากกุลบุตร กุลธิดา จะมีมนสิการอย่างนี้ว่า “ธรรมนี้สูง ธรรมนี้กลาง ธรรมนี้ต่ำ”
อันนี้หาใช่การบำเพ็ญปัญญาปารมีไม่

เหตุไฉนนั้นฤๅ? เหตุที่ธรรมไม่มีสูง กลาง ต่ำ
พระผู้มีพระภาค! ข้าพระองค์ได้บำเพ็ญปัญญาปารมีอยู่อย่างนี้”

มีพุทธดารัสกับพระมัญชุศรีว่า
“บรรดาพุทธธรรมทั้งปวงมิใช่อธิบดีเป็นเลิศกระนั้นหรือ? ”

พระมัญชุศรีทูลว่า
“ข้าแต่พระผู้มีพระภาค!
อันพุทธธรรม โพธิสัตวธรรม สาวกธรรม ปัจเจกโพธิธรรม จนถึงปุถุชนธรรม ล้วนไม่อาจเข้าถึงได้

เหตุไฉนนั้นฤๅ? เพราะที่สุดก็เป็นศูนยตา
ในศูนยตาอันเป็นที่สุดนั้นก็ไร้ซึ่งพุทธธรรมและปุถุชนธรรม
ในปุถุชนธรรมนั้นก็ไม่ได้มีศูนยตาเป็นที่สุด
เหตุไฉนนั่นฤๅ? เหตุเพราะศูนยตาหรือไม่ศูนยตาก็ไม่อาจบรรลุถึงได้ทั้งสิ้น”

(มัญชุศรี ปรัชญาปารมิตาสูตร)

“ ยิ่งกว่านั้น สุภูติ นั่นหมายรวมถึงทุกๆอย่างด้วยกัน
ที่ปราศจากความแตกต่างและลำดับชั้นอันใด
เช่นนั้น จึงจะเรียกว่า อนุตตรสัมโพธิญาณ

มันหมายถึง การบรรลุตรงไปสู่อิสระจากการแบ่งแยกโดยอัตตาตัวตนอย่างสิ้นเชิง
และลุถึงกุศลธรรมอันเลิศ
สุภุติ แม้เราพูดว่า กุศลธรรม แต่ตถาคตก็แสดงไว้แล้วว่า
มันมิได้มี “ กุศลธรรม ” ที่แท้จริงอันใด
มันเป็นเพียงชื่อเท่านั้น ”

สุภูติ แม้ว่าปุถุชนทั่วไป จะยอมรับอัตตาตัวตนว่า เป็นสิ่งที่มีจริง
แต่ตถาคตได้แสดงไว้ว่า โดยแท้จริงแล้ว อัตตาตัวตนนั้น
ก็มิได้แตกต่างไปจาก ไม่ใช่อัตตาตัวตน
สุภูติ แม้ปุถุชนที่ตถาคตกล่าวถึงนั้น แท้จริงก็หาใช่ปุถุชนไม่
มันเป็นเพียงชื่อสมมุติเท่านั้น ”

สุภูติ หากบุคคลมีความคิดอีกว่า บุคคลใดก็ตาม ที่บรรลุซึ่งวิมุตติภาวะแล้ว
จักเห็นว่าปรากฏการณ์ทั้งหลาย สิ้นสุด และ ดับสูญ
เธออย่าได้สนับสนุนความเห็นเช่นนั้นเลย เพราะเหตุใด ?

เพราะบุคคลผู้บรรลุแล้วซึ่งวิมุตติภาวะอันบริสุทธิ
จะมิยืนยันเกี่ยวกับเรื่องการสิ้นสุด หรือดับสูญของปรากฏการณ์ใดๆ ”

“ สุภูติ บุคคลผู้ปรารถนาสู่ความบรรลุหลุดพ้นอันยิ่งนั้น
ควรจะเข้าใจอย่างแจ่มแจ้งในความหลากหลายของสรรพสิ่งในทำนองเดียวกัน
และปราศจากความยึดติดในรูปลักษณ์ ปรากฏการณ์ใดๆทั้งสิ้น

เพราะในรูปลักษณะปรากฏการณ์ใดๆนั้น แท้จริงก็มิใช่รูปลักษณะ
ปรากฏการณ์ใดๆ มันเป็นเพียงชื อสมมุติบัญญัติเท่านั้น ”

(วัชรเฉทิกะ ปรัชญาปารมิตาสูตร)
...............................................................

เอาย่อๆแค่นี้ก่อนนะครับสำหรับปรัชญาปารมิตาสูตร

ไว้หลังจากแนะนำพระสูตรอื่นๆของทางมหายานเสร็จแล้ว ค่อยมาขยายความหลักสำคัญของเซ็นและมหายาน ซึ่งสรุปรวมลงได้ใน ๓ เรื่อง คือเรื่องของ ศูนยตา โพธิจิต (หรือจิตเดิมแท้) และโพธิสัตว์ รวมถึงการปฏิบัติที่ต่อเนื่องจากพระสูตรปิดท้ายกันอีกครั้ง ก่อนจะไปที่คำสอนของหลวงพ่อเทียนกันครับ

เจริญในธรรมครับ

การไม่สร้างเงื่อนไขต่อการรับรู้จึงเป็นสัมมาทิฏฐิ การไม่สร้างเงื่อนไขมีลักษณะปล่อยให้จิตเคลื่อน แล้วค่อยรู้ตัวหรือรู้จิต ความคิด ขณะรู้นั้น ก็รู้เพียง 3-4 วินาที จิตก็จะเคลื่อน แต่ในทางตรงข้าม เมื่อรู้แล้วหากใส่ใจต่อสิ่งรู้ หรืออาจคิดว่าไม่เพ่งหรือไม่ใส่ใจแล้ว แต่แท้จริงจิตของตนเป็นคนจริงจังต่อชีวิต การรู้ที่คิดว่าเป็นธรรมชาติแล้ว แต่ความจริงก็ยังเป็นการเพ่งโดยไม่รู้ตัว จึงจัดเป็นการใส่ใจต่อการรู้หรือการมีเงื่อนไขต่อการรู้เช่นเดียวกัน สำหรับการรู้เฉพาะที่ใส่ใจนั้น จึงไม่รู้ธรรมที่กำลังคลายออกมาตามความเป็นจริง ธรรมนั้นซึ่งเป็นของร้อนคลายออกแล้วแต่ไม่สามารถหลุดออกจากพื้นผิวของจิตและผิวหนัง จึงสะสมเป็นมวลหนาแน่นขึ้นเรื่อยๆ เกิดเป็นแรงที่ทำให้จิตและกายอึดอัด สมองมึนงง ชา หรือแรงนี้ผลักดันให้ร่างกายโยกคลอน ผู้ปฏิบัติเมื่อเจอสภาพเช่นนี้ จึงเบื่อหน่ายต่อการปฏิบัติ เห็นว่านั่งสมาธิแล้วยิ่งฟุ้งซ่าน อึดอัดตนไร้วาสนา ปฏิบัติธรรมไม่ได้ ทั้งหมดนี้เป็นเพราะไม่เข้าใจนัยยะสัมมาทิฐิ

การไม่สะสมพลังงานหรือแรง จึงเป็นเป็นปัจจัยสำคัญเริ่มต้นของสภาวธรรมที่เรียกว่า อนิจจัง หากเด่นอนิจจังโดยไม่สะสมพลังงานไว้มาก ทุกขังก็จะไม่รุนแรง เมื่อทุกขังไม่รุนแรง เพราะได้คลายพลังออกแล้ว อนัตตาก็จะชัดเจน ผู้ปฏิบัติเช่นนี้จึงเป็นผู้เห็นสภาวะเด่นของอนิจจังและอนัตตานั่นคือเห็นทุกขังด้วยแต่ไม่ชัดเจนรุนแรง และเม่ื่อไตรลักษณ์ชัดวิปัสสนาญาณก็บังเกิด ในทางกลับกันถ้ายึดอยู่กับสภาพขององค์ภาวนาไม่ปล่อยวางจะทำให้เกิดแรงอัดแน่น(ในขณะนั้นจึงเป็นการปฏิบัติด้วยความปารถนา หรือโลภะที่พยายามไม่พรากจากองค์กรรมฐาน) ต่อมาเมื่ออึดอัดก็เบื่อหน่ายเกิดปฏิฆะ แรงสะสมเกิดมึนงง ซึมเป็นโมหะ จะกล่าวว่าปฏิบัติเพื่อลดกิเลสได้อย่างไร และภาวนี้จะไม่แสดงสภาพอนิจจัง หรือไม่เห็นสภาวะอนิจจังชัด แต่จะชัดในทุกขัง อนัตตาก็ไม่ชัดเพราะความยึดปิดบังไว้
การบรรลุมรรคผล จึงเข้าถึงได้ 3 ทาง ตือ
1.ผู้บำเพ็ญด้านศรัทธา เข้าทาง อนิจจัง
2.ผู้บำเพ็ญด้านสมาธิ เข้าทาง ทุกขัง
3.ผู้บำเพ็ญด้านปัญญา เข้าทาง อนัตตา
จากการได้พูดคุยกับผู้รู้ให้ความเห็นว่าผู้เข้าถึงธรรมส่วนใหญ่บรรลุธรรมทางทุกขัง

ผู้เข้าถึงธรรมส่วนใหญ่บรรลุธรรมทางทุกขัง ที่เป็นเฃ่นนี้ เพราะแนวทางปฏิบัติที่เผยแพร่ส่วนใหญ่จะมุ่งไปที่
การทำสมาธิ ที่จริงสมาธิเป็นบาทฐานที่ทำให้เกิดปัญญา แต่นั่นต้องเป็นสัมมาสมาธิ สำหรับสัมมาสมาธิเป็นมรรคองค์สุดท้าย ในมรรคมีองค์ 8 การที่เราไม่ได้เริ่มต้นจากความเข้าใจในสัมมาทิฐิ จึงทำให้การปฏิบัติเป็นไปอย่างเนิ่นช้า

ไตรลักษณ์เป็นสภาพธรรมของทุกสรรพสิ่ง เริ่มต้นที่คุณสมบัติของการเกิดดับ(อนิจลักษณะ) การเกิดดับ 1 ขณะจะปลดปล่อยพลังงานออกมา(ทุกขลักษณะ) เมื่อพลังงานสลายไปแล้วก็เกิดเป็นความว่าง(อนัตตลักษณะ)

การที่ผู้ปฏิบัติจะสัมผัสไตรลักษณะได้ชัดจะต้องไม่ติดอยู่กับอดีตหรืออนาคต(ปัจจุบันขณะ)

ขออนุญาตมาต่อกันครับ

จากปรัชญาปารมิตาสูตรในคราวที่แล้ว คราวนี้ขอสรุปพระสูตรที่เนื่องด้วยศูนยตา (หรืออีกแง่มุมหนึ่งคือ ตถตา (Suchness - ความเป็นเช่นนั้นเอง)) อีกสักพระสูตรก็คือ วิมลเกียรตินิทเทสสูตร (บางที่ก็เขียนว่า วิมลกีรตินิทเทศสูตร หรืออีกชื่อหนึ่งคือ อจินไตยวิมุตติธรรมทวารสูตร)
http://www.sookjai.com/index.php?topic=7016.20

อันที่จริงในพระสูตรนี้ นอกจากข้อธรรมเรื่องศูนยตา - ตถตาแล้ว ยังมีข้อธรรมอื่นๆที่น่าสนใจอยู่อีกด้วย ที่เด่นๆก็คือข้อธรรมในส่วนที่ว่าด้วยวัตรปฏิบัติของพระโพธิสัตว์ (โพธิสัตว์จริยา) ซึ่งรวมถึงสภาวะจิต และมุมมองของพระโพธิสัตว์ต่อโลก

โดยวิสุทธิปาละขอร่อนเอาแต่หลักธรรมสำคัญมานะครับ สำหรับส่วนที่เป็นข้อขัดแย้ง (แต่ไม่ขัดเคือง ) ในการเปรียบเทียบความเหลื่อมล้ำต่ำสูงระหว่างเถรวาทและมหายาน และระหว่างอรหันตสาวกกับพระโพธิสัตว์อันเนื่องมาจากพระสูตรนี้ ก็ขอให้ผู้ศึกษาก้าวข้ามพ้นไป ตามที่กล่าวแนะนำไว้แล้วในตอนต้น

ถ้าไม่นับบทแรกคือพุทธเกษตรวรรคแล้วละก็ เนื้อหาของพระสูตรส่วนใหญ่ที่เหลือได้กล่าวถึงท่านวิมลเกียรติโพธิสัตว์ อุบาสกคฤหบดีแห่งเมืองเวสาลีที่เจ็บไข้ไม่สบาย พระพุทธองค์จึงทรงตรัสในที่ประชุมให้อรหันตเถระและพระโพธิสัตว์ (ซึ่งพระโพธิสัตว์บางองค์เป็นพระสงฆ์ บางองค์เป็นคฤหัสถ์) ไปเยี่ยมไข้ โดยถามไล่ไปทีละองค์

อรหันตเถระและพระโพธิสัตว์เหล่านั้นต่างพากันปฏิเสธ โดยยกข้อธรรมที่เคยสนทนากับท่านวิมลเกียรติ แต่ท่านวิมลเกียรติสามารถแสดงข้อธรรมได้ลึกซึ้งกว่า มาอ้างเป็นเหตุผลประมาณว่า ตนมีปัญญาปฏิภาณไหวพริบไม่เพียงพอที่จะไปปุจฉาวิสัชนา ไปเยี่ยมไต่ถามอาการกับท่านวิมลเกียรติผู้มีปัญญามากนั้น

สุดท้ายพระพุทธองค์ทรงตรัสให้พระมัญชุศรี ซึ่งเป็นพระโพธิสัตว์ผู้เป็นเลิศด้านปัญญา มีปฏิภาณในการโต้ตอบธรรมที่ทันกันกับท่านวิมลกียรติ เป็นผู้ไปเยี่ยมแทน

เนื้อความในพระสูตรโดยบุคลาทิษฐานแล้ว อาจารย์เสถียร โพธินันทะ (มหายานิกในไทยจะรู้จักปราชญ์มหายานท่านนี้ได้ดี) เปรียบบุคลิกลักษณะและปฏิปทาของท่านวิมลเกียรติในฝ่ายมหายาน เทียบได้กับท่านจิตตคฤหบดีในฝ่ายเถรวาท ซึ่งเป็นพระอนาคามีอุบาสกผู้เป็นเลิศทางด้านปัญญาในการโต้ตอบโวหารและแสดงธรรม (ธรรมกถึก) โดยวิเคราะห์ไว้ว่า

"จะเป็นไปได้หรือไม่ที่วรรณึกฝ่ายมหายานได้ความคิดจากปฏิปทาของท่านจิตตคฤหบดี ไปขยายเป็นบุคคลใหม่ขึ้นอีกท่านหนึ่ง คือ ท่านวิมลเกียรติ"

และถ้าจะลงลึกในคติธรรมที่แฝงไว้ในพระสูตร ก็จะแบ่งออกคร่าวๆได้เป็นสองส่วน

ส่วนที่หนึ่งเป็นส่วนที่แสดงออกถึงความยอดเยี่ยมแตกฉาน ความมีปฎิภาณปัญญาในการแสดงธรรมที่ลึกซึ้งกว่าของท่านวิมลเกียรติ ต่อพระสงฆ์อรหันตเถระและเหล่าพระโพธิสัตว์อื่นๆ ผ่านบทสนทนาโต้ตอบข้อธรรมระหว่างกัน อันเป็นเหตุข้ออ้างให้ท่านเหล่านั้นปฏิเสธที่จะไปเป็นตัวแทนในการเยี่ยมท่านวิมลเกียรติ ด้วยประมาณตนว่ามีปัญญาด้อยกว่า

ซึ่งเนื้อหาข้อธรรมที่ท่านสนทนากับอรหันตเถระ จะเป็นเรื่องที่เนื่องด้วยความไม่ยึดติดถือมั่น เรื่องของความเป็นเช่นนั้นเอง (ตถตา) และความว่างเปล่า (ศูนยตา) ของธรรมทั้งหลาย

และในส่วนที่ท่านสนทนากับเหล่าพระโพธิสัตว์ ก็จะเป็นเรื่องของตถตา และข้อปฏิบัติที่เอื้อต่อการเป็นพระโพธิสัตว์ (โพธิสัตว์จริยา)

ตัดบางตอนที่น่าสนใจในพระสูตรส่วนที่หนึ่งนี้ มาให้ได้ศึกษากันก่อนครับ

(อาจจะมีในส่วนที่สองปนเข้ามาด้วยบ้างนิดหน่อยเพื่อรวมคติธรรมเข้าไว้ด้วยกัน และเนื้อหาที่ยกมาเป็นตัวอย่างอาจจะยาวสักเล็กน้อย แต่ถ้าผู้ศึกษาได้พิจารณาข้อธรรม และสามารถเข้าใจศูนยตาอย่างลึกซึ้งลงได้ด้วยสัมมาทิฏฐิ ก็จะเกิดธรรมปีติด้วยอาการแย้มยิ้มเบิกบานขึ้นในจิตได้ไม่น้อยเลยทีเดียว

เช่นเดียวกับการอ่านพระไตรปิฎกของเถรวาทในส่วนของ เถรคาถา - เถรีคาถา พระสุตันตปิฎกเล่มที่ ๑๘ ขุททกนิกาย ที่เป็นบันทึกภาษิตธรรมของเหล่าองค์อรหันตเถระและอรหันตเถรีในสมัยพุทธกาลนะครับ

โดยเราอาจจะเรียกบันทึกพระไตรปิฎกในส่วนนี้ได้ว่า เป็นอุทานธรรมของท่านผู้บรรลุแล้ว ในขณะที่ท่านได้พิจารณาเห็น "ผล" อันเป็นที่สุดแห่งกิจซึ่งตนทำเสร็จลงแล้ว จึงได้ภาษิตเนื้อความที่บรรยายถึงสภาวะของการหลุดพ้น การแจ้งในสภาวะแห่งศูนยตาหรือพระนิพพานออกมาเป็นอุทานธรรม

http://84000.org/tipitaka/pitaka2/v.php?B=26&A=4962&Z=4973&pagebreak=0

ซึ่งถ้าผู้อ่านสามารถเข้าใจได้อย่างลึกซึ้งในเนื้อหาที่ท่านอุทานออกมาแล้วละก็ จะเกิดปรากฏการณ์พิเศษอัศจรรย์โดยบัญญัติ แต่เป็นเช่นนั้นเองโดยตถตาปรมัตถ์ ของธรรมปีติอันมีอาการยิ้มแย้มเบิกบานขึ้นมาภายในจิต เป็นลักษณะเด่นขึ้นมาได้อย่างชัดเจนเลยทีเดียว)