อกุศลธรรมที่เป็นเครื่องกั้น ฌาน มรรค ผล นั้นได้แก่นิวรณ์ ๖ คือ
๑. กามฉันทนิวรณ์
๒. พยาปทนิวรณ์
๓. ถีนมิทธนิวรณ์
๔. อุทธัจจกุกกุจจนิวรณ์
๕. วิจิกิจฉานิวรณ์
๖. อวิชชานิวรณ์
ธรรมที่ประหารอกุศลธรรมเหล่านี้ได้โดยวิกขัมภณะนั้น ได้แก่ องค์ฌาน ๕ คือ
๑. วิตก ประหาร ถีนมิทธนิวรณ์
๒. วิจาร ประหาร วิจิกิจฉานิวรณ์
๓. ปิติ ประหาร พยาปาทนิวรณ์
๔. สุข ประหาร อุทธัจจกุกุกจจนิวรณ์
๕. เอกัคคตา ประหาร กามัจฉันทนิวรณ์
ส่วนอวิชชานิวรณ์นั้นองค์ฌานไม่สามารถประหารได้โดยตรง เมื่อองฌานทั้ง ๕ ประหารนิวรณ์อื่นๆ นั้น
อวิชชานิวรณ์ก็อ่อนกำลังลง ไม่สามารถเป็นเครื่องกั้นอภิญญาได้
ธรรมที่จะประหารนิวรณ์ ๖ ได้เป็นสมุทเฉทนั้นได้แก่มรรคทั้ง ๔