:b8: :b8: :b8: :b8: :b8: [attachment=0]59884516_270e78760c.jpg[/attachment]

ขออนุญาติเพิ่มเติมเรื่อง ขณิกสมาธิ

ให้ดูอาการจิต สภาวจิต
ศัพท์เพียงแค่เป็นบัญญัติให้เรียกง่ายต่อการจำได้หมายรู้ตรงกัน

ขณิก แปละว่า ชั่วขณะ ไม่ยาว สั้น ๆ

ขณิกสมาธิ คือ สมาธิ ที่ไม่ตั่งมั่นมากนัก
เมื่อโยคี เริ่มปฏิบัติ เริ่มบริกรรมภาวนา
เมื่อบริกรรมภาวนาไปเรื่อย
จิตเริ่มสงบติดต่อ ยาวบ้าง สั้นบ้าง เหมือนเอาไม้ขีดลงไปในดิน
เป็นรอยยาวบ้าง รอยสั้นบ้าง ขาดบ้าง ต่อ กันบ้าง
อาการในขณะนี้เรียกว่า สมาธิชั่วขณะ (ขณิกสมาธิ)
นิมิตที่เกิดตอนนี้ เรียก บริกรรมนิมิต

อาการอย่างนี้ ท่านให้เรียกว่า ขณิกสมาธิ
ใครจะเรียกยังไงก็ได้

คนที่แรกเริ่มทุกคน ต้องผ่านอาการแบบนี้ก่อนครับ
จิต ที่เกิดตอนนี้ เป็นมหากุศลจิต ที่เกิดติดต่อกันเป็นช่วง ๆ
ถ้าของพระอริยะเจ้า เป็นมหากิริยากุศล
(ตามอภิธรรมนัย คือ มหากุศลญาณสัมปยุตจิต ๔ มหากิริยาญาณสัมปยุตจิต ๔)

อุปจารสมาธิ

(อุปจาร แปลว่า เฉียด เช่น อุปจารคาม ชายบ้าน, อุปจารสมาธิ อุปจารฌาน เฉียดฌาน)

บริกรรมภาวนา เมื่อเกิดอยู่เรื่อย ๆ และทวียิ่งขึ้นๆ มาตามลำดับ
เกือบใกล้ที่ มหัคตฌานจะเกิด
เหมือนรอยไม้ที่ขีดลงบนดิน ยาวติดต่อกันยิ่งขึ้น แทบไม่มีรอยขาด
บริกรรมภาวนา จะเปลี่ยนเป็น อุปจารภาวนา

นิมิตตอนนี้ เรียก อุคคหนิมิต
มหากุศลจิต มหากิริยาจิตที่เกิดขณะนี้ เรียก อุปจารสมาธิ

(ตามอภิธรรมนัยยังเป็น มหากุศล ญาณสัมปยุตจิต ๔ มหากิริยาญาณสัมปยุตจิต ๔)

อัปปนาสมาธิ

อัปปนา แปลว่า แน่วแน่ ตั้งมั่น
เมื่ออุปจารภาวนา เกิดติดต่อกันตลอดไป จะเปลี่ยนเป็น อัปปนาภาวนา
เหมือน รอยขีดบนดินที่ติดต่อกันยาว ไม่มีขาด
อัปปนาสมาธิก็เกิดขึ้น

เริ่มแต่ปฐมฌาน อันมีองค์ วิตก วิจาร ปีติ สุข เอกัคคตา ก็เกิดขึ้น
จิตตอนนี้ เป็นรูปาวจรกุศล และเป็นรูปาวจรกุศลกิริยา สำหรับพระอริยะเจ้า ครับ

ทั้งหมดนี้ เป็นสภาวะ อาการ ที่ท่านสื่อออกมาทางบัญญัติให้ทราบกัน
จะเรียกอะไรก็ได้

แต่อาการเหล่านี้ ยังคงมีเสมอสำหรับผู้ปฏิบัติ
ที่จะข้ามไม่ได้เลย

อาจจะเกิดยาว หรือ ชั่วขณะจิต แต่ก็ต้องเกิด
เพราะแม้ผู้ชำนาญเข้าฌาน วิถีจิตแรกยังต้องเป็นมหากุศลก่อน รูปาวจรกุศลจิตเกิด

สภาวะเหล่านี้ มีทั่วไปสำหรับผู้ปฎิบัติ ผู้บำเพ็ญฌาน
ไม่จำกัดว่าใน หรือ นอกพระพุทธศาสนา

(ยกเว้น มหากิริยากุศล และ รูปาวจรกุศล ของพระอริยะเจ้า ในพระพุทธศาสนาเท่านั้น )


สาธุ สาธุ สาธุ

เรียนคุณมหาราชันย์

ก่อนอื่น ผมต้องขอโทษนะครับ ไม่ได้ตั้งใจจะแย้ง พอดีเคยเรียนจบบาลี และ พระอภิธรรม ๙ ปริเฉท พอเคยมีประสบการณ์ปฏิบัติและสอนวิปัสสนาเล็กน้อย เจอบทความคุณมหาราชันย์ที่ยกพระพุทธพจน์มานำเสนอมาก ถือว่าเป็นผู้มีความรู้เรื่องพระศาสนาเยอะ

เนื้อหาต่อไปนี้ผมนำมาจาก หนังสือ ชื่อ อภิธรรมัตถสังคหะ และปรมัตถทีปนี
ผมขออนุญาต อ้างอิง ๒ เล่มนี้นะครับ ไม่เชื่อก็ได้



ตรงนี้ควรแก้ไขครับ

ที่ถูก วิถีแห่งรูปาวจรกุศลจิต และอรูปาวจรกุศลจิต เกิดได้ไม่สิ้นสุดครับ เช่นในขณะเข้าฌานนาน ๆ

ท่านอธิบายไว้ว่า

ในกามาวจรกุศลจิต มีชวนะจิตเกิดได้สูงสุดเพียง ๗ ขณะ
แต่ชวนะจิตในอัปปนาวิถี เกิดได้ตั้งแต่ ๑ ขณะขึ้นไป จน มากมายถึงนับประมาณไม่ได้
( โลกียอัปปนาจิต ได้แก่ มหัคคตจิตทั้ง ๒๗ ดวง
แต่โลกียอัปปนาวิถี หรือโลกียอัปปนาชวนะ ได้แก่มหัคคตชวนจิต ๑๘ ดวง คือ มหัคคตกุสลจิต ๙ มหัคคตกิริยาจิต ๙ เท่านั้น
ส่วนมหัคคตวิบากจิตอีก ๙ ดวงนั้น ไม่นับเป็นโลกียอัปปนาวิถี เพราะเป็นจิต ที่พ้นวิถี (พ้นทวารด้วย)
และไม่นับเป็นโลกียอัปปนาชวนะ เพราะไม่ได้ทำชวนกิจ )

รายละเอียด ศึกษาในปริเฉทที่ ๔ วิถีสังคหะ ของอภิธรรมัตถสังคหะเพิ่มเติมครับ

ข้อความว่า



ตรงนี้ถูกต้องครับ มัคคจิต มัคคชวนะ เกิดเพียงขณะเดียวต่อด้วยผลจิตครับ (อภิญญาชวนะ ก็เกิดขณะเดียว) สาธุ สาธุ สาธุ

ข้อความว่า



ตอบเพิ่มเติมว่า

จิตที่เป็นมหากุศล ตั้งมั่น วิถีเกิดติดต่อกันนาน ๆ เป็นขณิกสมาธิและอุปจารสมาธิครับ
เป็นมหากุศลญาณสัมปยุตจิต ๔ ไม่ใช่อัปปนาสมาธิ ( รูปาวจรกุศล อรูปาวจรกุศล)


ศึกษาเพิ่มเติมเรื่องพระอริยที่เป็นปัญญาวิมุติ หรือ สุกขวิปัสสกะ

ท่านเหล่านี้บรรลุเป็นพระอริยะเจ้าแล้วมาบำเพ็ญฌาณทีหลัง มีมากมายในพระไตรปิฎก
ถ้าผู้ที่จะสำเร็จเป็นพระอริยะ ต้องสำเร็จฌานก่อน
แล้วท่านจะมาบำเพ็ญใหม่ทำไม หรือฌานท่านหายไปเพราะการบรรลุ ขัดแย้งกันนะครับ

เช่น ข้อความบางตอน
ในอรรถกถาวังคีสเถรคาถาที่ ๑ ในพระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย เถรคาถา เล่ม ๒ ภาค ๓ ตอน ๔ - หน้าที่ ๕๖๗
(ปรมัตถทีปนี อรรถกถาเถรคาถา มหานิบาต พระอาจารย์ธัมมปาลเถระ แห่ง พทรติตถมหาวิหารรจนา )
ฯลฯ ส่วนพระเถระผู้ตั้งอยู่ในสมาธิ เพียงสักว่า ขณิกสมาธิ แล้วเริ่มตั้ง
วิปัสสนาบรรลุอรหัตมรรคนั้น ชื่อว่าสุกขวิปัสสก ผู้เจริญวิปัสสนา
ล้วนๆ เพราะมีแต่วิปัสสนาล้วน ไม่มีการสืบต่อในภายในวิปัสสนา
ด้วยองค์ฌานอันเกิดแต่สมาธิในเบื้องต้น และในระหว่าง ๆ


ในสุสิมสูตร
พระสุตตันตปิฎก สังยุตตนิกาย นิทานวรรค เล่ม ๒ หน้าที่ ๓๘๔

ความย่อว่า สุสิมปริพพาชก ปลอมบวชเพื่อขโมยธรรมของพระพุทธเจ้า ก็สงสัยว่าพระภิกษุไม่มีฤทธิ์เดชอะไร
แต่พระพุทธเจ้าก็พยากรณ์ว่าเป็นพระอรหันต์ บรรลุคุณวิเศษ บรรลุมรรค ผล จึงไปทูลถามพระพุทธเจ้าว่า สิ่งที่พระเหล่านั้นได้ คืออะไร ประมาณนั้นครับ

เนื้อความที่พระพุทธองค์ตรัสตอบ ดังนี้ครับ

ฯลฯ ดูก่อนสุสิมะ มรรคก็ตาม ผลก็ตาม ไม่ใช่เป็นผลของสมาธิ
ไม่ใช่เป็นอานิสงส์ของสมาธิ
ไม่ใช่เป็น ความสำเร็จของสมาธิ แต่มรรคหรือผลนี้ เป็นผลของวิปัสสนา
เป็นอานิสงส์ของวิปัสสนา เป็นความสำเร็จของวิปัสสนา ฉะนั้น ท่านจะรู้ก็ตาม
ไม่รู้ก็ตาม ที่แท้ธัมมัฏฐิติญาณเป็นญาณในเบื้องต้น ญาณในพระนิพพาน
เป็นญาณภายหลัง ฯลฯ .


ข้อความว่า




ถูกต้องครับ เพราะขณิกสมาธิ และ อุปจารสมาธิ เป็นมหากุศลญาณสัมปยุตจิต ๔ สาธุ สาธุ สาธุ
ส่วนอัปปนาสมาธิ คือ รูปาวจรกุศล และ อรูปาวจรกุศล


ขออนุญาตเพิ่มเติมนะครับ

ศึกษาในตำราและศึกษากับผู้ที่มีประสบการณ์ในการบำเพ็ญฌาน และวิปัสสนา มีข้อมูลตรงกันอย่างหนึ่ง
ขณะจิตที่อยู่ในฌานจะยกสภาวะธรรมขึ้นมาพิจารณาลำบากมาก หรือไม่ได้เลย เนื่องจาก จิตดิ่ง สงบเกินไป
ต้องถอนจิตมาอยู่ที่อุปจารสมาธิ จิตไม่ดิ่งเกิน จะพิจารณาได้ดี

แต่ผู้ที่ได้ฌาน จะได้เปรียบ เนื่องจากจิตมีพลัง และเมื่อพิจารณามาก จนจิตเพลีย กระสับกระส่าย ก็ละการพิจารณา แล้วกลับเข้าฌานไป
สามารถทำได้ต่อเนื่อง สลับกันไป ท่านอุปมาเหมือนทหารที่ออกรบ รบเหนื่อย ก็กลับมาพัก หายเหนื่อย ก็กลับไปรบ สามารถรบได้ต่อเนื่อง (ข้อความนี้ ถ้าจำไม่ผิดน่าจะอยู่ในอรรถกถาธรรมบทเมฆิยสูตร)

ส่วนผู้ที่เจริญวิปัสสนาล้วน ๆ จะเหนื่อยมากกว่า เพราะไม่มีที่พักจิต ต้องพยายามมาก เหมือนเนื้อความที่ว่าไว้

ในพระสุตตันตปิฎก มัชฌิมนิกาย อุปริปัณณาสก์ เล่ม ๓ ภาค ๑ หน้าที่ ๑๔๑
เนื้อความพระอรรถกถาจารย์ อธิบายว่า

ฯลฯ พระอานนท์ทูลถามว่า ภิกษุทำสมาบัติให้เป็นปทัฏฐานก่อน แล้วเจริญวิปัสสนา
ได้บรรลุพระอรหัตย่อมไม่ลำบาก เหมือนบุคคลอาศัยเรือหรือแพเป็นต้น
ข้ามห้วงน้ำใหญ่ก็ไปถึงฝั่งได้ฉะนั้น
ส่วนพระสุกขวิปัสสกผู้เจริญวิปัสสนา
ล้วน ๆ พิจารณาปกิณณกสังขาร แล้วได้บรรลุพระอรหัต ย่อมลำบาก
เหมือนบุคคลฟันฝ่ากระแสน้ำด้วยกำลังแขนไปถึงฝั่งฉะนั้น ข้าพระองค์ขอทูลถาม
พระอรหัตของพระสุกขวิปัสสกนี้ด้วยประการดังกล่าว. บทว่า อริยสาวโก
ได้แก่ พระอริยสาวกผู้เป็นสุกขวิปัสสก.


ขออนุโมทนาครับ


สงสัยต่อไปคงมีเวลาน้อยมาก มาโพส มาอ่านแล้วครับ
พหุกิจจา พหุกรณียา

ขออนุโมทนาผู้ตั้งเว็บไซด์ ขออนุโมทนาเจ้าหน้าที่ทุกท่าน
ขออนุโมทนาทุกท่านในบอร์ด
ทุกท่านล้วนมีจิตดี
ทุกท่านล้วนมาแสวงหาสิ่งที่ดี
บอร์ดนี้ เป็นที่พบกันของคนดี

ขอให้ทุกท่านและคุณมหาราชันย์
จงเห็นแจ้งในธรรมขององค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า
หากยังท่องเที่ยวอยู่ในวัฏฏสงสาร ขอจงเป็นผู้มีสัมมาทิฏฐิ พบแต่กัลยาณมิตร มีจิตเป็นกุศล
เป็นที่พึ่งของสรรพสัตว์ทั้งหลาย จนกว่าจะถึงนิพพาน เทอญ

สาธุ สาธุ สาธุ
วิโรจนมุนินโท
๔ ม.ค.๕๓,๐.๓๓ น.

ปฐมโมรนิวาปสูตร

ว่าด้วยขันธ์ ๓

[๕๘๓] สมัยหนึ่ง พระผู้มีพระภาคเจ้าประทับ ณ โมรนิวาปสถาน
(ที่เลี้ยงนกยูง) อันเป็นอารามของปริพาชก ใกล้พระนครราชคฤห์ ฯลฯ
ตรัสพระธรรมเทศนาว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ภิกษุผู้ประกอบด้วยธรรม ๓
ประการ เป็นผู้สำเร็จถึงที่สุด ปลอดโปร่งจากเครื่องผูกมัดเสมอไป เป็นพรหม-
จารีเต็มที่ จบกรณียกิจสิ้น เป็นผู้ประเสริฐแห่งเทวดามนุษย์ทั้งหลาย ธรรม
๓ ประการคืออะไรบ้าง คือ ศีลขันธ์เป็นอเสขะ สมาธิขันธ์เป็นอเสขะ
ปัญญาขันธ์เป็นอเสขะ ภิกษุประกอบด้วยธรรม ๓ ประการนี้แล เป็นผู้สำเร็จ
ถึงที่สุด ฯลฯ เป็นผู้ประเสริฐแห่งเทวดามนุษย์ทั้งหลาย.
จบปฐมโมรนิวาปสูตรที่ ๑๑

หน้าที่ 583



--------------------------------------------------------------------------------

อรรถกถาปฐมโมรนิวาปสูตร

พึงทราบวินิจฉัยในปฐมโมรนิวาปสูตรที่ ๑๑ ดังต่อไปนี้ :-
บทว่า อจฺจนฺตนิฏฺโ€ ความว่า สำเร็จโดยก้าวล่วงที่สุด (แห่งทุกข์)
อธิบายว่า สำเร็จอกุปปธรรม. คำที่เหลือ เช่นเดียวกัน (กับคำที่กล่าวแล้ว)
ทั้งนั้น.
จบอรรถกถาปฐมโมรนิวาปสูตรที่ ๑๑