จิ ต อ ยู่ ใ น ภ วั ง ค์
พระราชสังวรญาณ (หลวงพ่อพุธ ฐานิโย)
วัดป่าสาลวัน จ.นครราชสีมา

• ถ า ม

ขณะที่สมาธิ รู้ได้อย่างไรว่าจิตกำลังจะเข้าภวังค์

• ต อ บ

อันนี้เราพึงสังเกตว่า

ถ้าเรามีกายเบาจิตเบา กายสงบ จิตสงบ
กายคล่องจิตคล่อง กายควรจิตควร
พึงเข้าใจเถิดว่า จิตกำลังเขาสู่ภวังค์

คำว่าภวังค์หมายถึง

ช่วงว่างระหว่างที่จิตกำลังบริกรรมภาวนาอยู่
แล้วปล่อยวางคำภาวนามีอาการตกวูบลงไป
วูบเป็นความว่างของจิต

ช่วงที่วูบนี้ไปถึงระยะจิตนิ่ง
ช่วงนี้เรียกว่า “จิตตกภวังค์”

เมื่อจิตตกภวังค์นิ่งวูบลงไปนิ่งพั้บ
ถ้าไม่หลับสมาธิเกิด

พอนิ่งพั้บจิตเกิดสว่าง
แสดงว่าจิตเข้าสู่สมาธิ

ถ้านิ่งพั้บมืดมิดไม่รู้เรื่อง
จิตนอนหลับ

นี่พึงสังเกตอย่างนี้
จิตที่เข้าสมาธิต้องผ่านภวังค์เข้าไปก่อน

ภวังค์คือช่วงว่างของจิตที่ปราศจากสติ

เช่น อย่างเราคิดถึงสิ่งหนึ่ง
เช่น คิดถึงแดงแล้วจะเปลี่ยนไปคิดถึงขาว

ช่องว่างระหว่างขาวกับแดง
ตรงกลางเรียกว่าภวังค์

สมาธิที่จิตปล่อยวางบริกรรมภาวนา
มีอาการเคลิ้มแล้วก็วูบ
ช่วงวูบเรียกว่าจิตตกวังค์

เมื่อวูบแล้วนิ่งมืดมิดไป เรียกว่าจิตหลับ
ถ้าวูบนิ่งพั้บ เกิดความสว่างโพล่งขี้นมา
จิตเป็นสมาธิ พึงทำความเข้าใจอย่างนี้



หมายเหตุ : ธรรมบรรยายเรื่องนี้ เขียนไว้เมื่อครั้งที่ พระราชสังวรญาณ (พุธ ฐานิโย)
ยังดำรงสมณศักดิ์ที่ พระภาวนาพิศาลเถร (พุธ ฐานิโย)



(ที่มา : สมาธิธรรม ทำสมาธิ โดย พระภาวนาพิศาลเถร (พุธ ฐานิโย) วัดป่าสาลวัน อ.เมือง จ.นครราชสีมา จัดพิมพ์แจกเพื่อเป็นธรรมทาน เนื่องในวันเกิดครบรอบอายุ ๗๑ ปี ของพระเดชพระคุณพระภาวนาพิศาลเถร (หลวงพ่อพุธ ฐานิโย) โดยคุณณรงค์ สัมมาสัตย์ และคณะศิษยานุศิษย์)

จิตเป็นขันธ์ ไหน
ช่วงว่าง ของจิตเป็นขันธ์ไหน
จิตปราศจากสติ เป็นกุศลวิบากหรือ อกุศลวิบาก
สมาธิปล่อยวางบริกรรม หรือ ปัญญาปล่อยวางบริกรรม

อย่าเชื่อเพราะผู้นั้นเป็นครูของเรา
กำ ไม่มีแบ

เหอๆๆ

ถามจิงนะท่าน เช่นนั้น เคยสังเกตุช่วงจิตก่อนตกภวังค์และหลังตกภวังค์ของท่านเองบ้างหรือไม่ ว่าเป็นอย่างไร และมันแตกต่างอย่างไรจากที่ท่านเจ้าของกระทู้ได้กรุณานำมาโพส หรือถ้าจะอ้างจากพระอภิธรรมก็ได้ ผมว่าน่าจะสร้างสรรค์กว่าการแสดงความเห็นแบบปรามาสผู้อื่นนะครับ

เพราะมันไม่มีจริง อะดิ ไปงัดพระอภิธรรม เล่มไหนมายืนยัน ล่ะท่าน
เฟ้อ เพ้อ ละเมอ นั่งหลับ

นั้นนะซิ..

ทุกข์..ของผม..ก็ไม่เห็นมีในพระอภิธรรม..เล่มไหน ๆ เลยนิ

แล้ว..ทุกข์..ของผม..มันมีจริงหรือเปล่า..น่า

อืม โอว

ผมไม่รู้หรอกว่าใครรู้จริง

แต่ว่าหลวงพ่อพุธไม่เคยไปเหน็บแนมการปฏิบัติของใครเลยนะครับ

หลวงพ่อมีศีลบริสุทธิ์ โดยเฉพาะวจีสุจริต

ใครถูกใครผิด ใครไม่รู้เรื่องอะไร ไม่ใช่เรื่องยากที่เราจะแยกแยะ
ดูแค่ศีล 5 แค่นี้ก็คัดอะไรได้เยอะแล้วครับ


เห็นทุ่มเถียงวุ่นวายกับพระไตรปิฏกกันเต็มบ้านเต็มเมือง เก่งๆกันทั้งนั้น
ในผู้คนเหล่านั้น หาคนศีล 5 บริสุทธิ์ ยากเหมือนหาเม็ดทรายในชายหาด

ยังไงหลวงพ่อพุธก็เป้น สังฆัง สรณัง คัจฉามิ สำหรับผม
ได้อะไรจากท่านเยอะ

แม่นแล๊ว..ๆ

หลวงพ่อ..นะแม่นแล๊ว

สังฆัง สรณัง คัจฉามิ..นะรู้จักไหม



ฮื่อ...คุณเช่นนั้น..

ขอกราบอนุโมทนาสาธุเจ้าค่ะ

จากประสบการณ์ตรงของผม

เรามีกายเบาจิตเบา กายสงบ จิตสงบ -> อันนี้ก็เกิด

ช่วงว่างระหว่างที่จิตกำลังบริกรรมภาวนาอยู่แล้วปล่อยวางคำภาวนามีอาการตกวูบลงไปวูบเป็นความว่างของจิต -> อันนี้ก็เกิด

เมื่อจิตตกภวังค์นิ่งวูบลงไปนิ่งพั้บถ้าไม่หลับสมาธิเกิด -> อันนี้ก็เกิด

พอนิ่งพั้บจิตเกิดสว่างแสดงว่าจิตเข้าสู่สมาธิ -> อันนี้ก็เกิด

ถ้านิ่งพั้บมืดมิดไม่รู้เรื่องจิตนอนหลับ -> อันนี้ก็เกิด


เรียนท่าน เช่นนั้น ผู้ปฏิบัติจะต้องประสบพบเจออาการต่างๆ เหล่านี้แน่นอน โดยเฉพาะอันนี้ "นิ่งพั้บมืดมิดไม่รู้เรื่องจิตนอนหลับ" หลายคนเจอแล้วกุ้มใจ แก้ไม่ค่อยจะตก แล้วท่านเช่นนั้นปฏิบัติมาไม่เคยตกภวังค์เลยเหรอ ถ้านึกไม่ออกลองสังเกตุสภาวะจิตก่อนที่จะหลับดูซิ มันต้องตกภวังค์ก่อนทั้งนั้นแหละ ถ้าท่านนอนหลับทุกคืน จิตท่านก็จะต้องตกภวังค์ทุกคืน แล้วมันจะไม่จิงได้อย่างไร หรือท่านไม่เคย หลับ ซึ่งเหล่านี้จิตก็ต้องตกภวังค์ก่อนทั้งนั้น

และ ที่ท่านถามมานี้ไม่เห็นจะเกี่ยวกับเนื้อหาที่เจ้าของกระทู้เอามาโพสตรงไหนเลย

"จิตเป็นขันธ์ ไหน ช่วงว่าง ของจิตเป็นขันธ์ไหน จิตปราศจากสติ เป็นกุศลวิบากหรือ อกุศลวิบาก
สมาธิปล่อยวางบริกรรม หรือ ปัญญาปล่อยวางบริกรรม" ถ้าท่านอยากรู้จิงน่าจะตั้งกระทู้ใหม่ไปเลย



อันนี้เอามาฝากครับ

พระธรรมปิฎก (ประยุทธ์ ปยุตฺโต)


ภวังคจิต จิตที่เป็นองค์แห่งภพ,
ตาม หลักอภิธรรมว่า จิตที่เป็นพื้นอยู่ระหว่างปฏิสนธิและจุติ คือ ตั้งแต่เกิดจนถึงตาย ในเวลาที่มิได้เสวยอารมณ์ทางทวารทั้ง ๖ มีจักขุทวารเป็นต้น
แต่เมื่อใดมีการรับรู้อารมณ์ เช่น เกิดการเห็น การได้ยิน เป็นต้น ก็เกิดเป็นวิถีจิตแทนภวังคจิต เมื่อวิถีจิตดับหมดไป ก็เกิดเป็นภวังคจิตขึ้นอย่างเดิม
ภวังคจิต นี้ คือมโน ที่เป็นอายตนะที่ ๖ หรือมโนทวาร อันเป็นวิบาก เป็นอัพยากฤต ซึ่งเป็นจิตตามสภาพ หรือตามปกติของมัน ยังไม่ขึ้นสู่วิถีรับรู้อารมณ์ (เป็นเพียงมโน ยังไม่เป็นมโนวิญญาณ)
พุทธพจน์ว่า “จิตนี้ประภัสสร (ผุดผ่อง ผ่องใส บริสุทธิ์) แต่เศร้าหมองเพราะอุปกิเลสที่จรมา” มีความหมายว่า จิตนี้โดยธรรมชาติของมันเอง มิใช่เป็นสภาวะที่แปดเปื้อนสกปรก หรือมีสิ่งเศร้าหมองเจือปนอยู่ แต่สภาพเศร้าหมองนั้นเป็นของแปลกปลอมเข้ามา ฉะนั้น การชำระจิตให้สะอาดหมดจดจึงเป็นสิ่งที่เป็นไปได้;
จิตที่ประภัสสรนี้ พระอรรถกถาจารย์อธิบายว่า ได้แก่ภวังคจิต

คราวนี้ที่บอกว่าไม่มีในพระอภิธรรมบ้าง แล้วอันนี้ละครับ

พระไตรปิฎก เล่มที่ ๔๐ พระอภิธรรมปิฎก เล่มที่ ๗ มหาปัฏฐานปกรณ์
ภวังคจิต เป็นปัจจัยแก่อาวัชชนะ
ภวังคจิต เป็นปัจจัยแก่อาวัชชนะ โดยสมนันตรปัจจัย
ภวังคจิต เป็นปัจจัยแก่อาวัชชนะ
ภวังคจิตที่สัมปยุตด้วยสุขเวทนา เป็นปัจจัยแก่อาวัชชนจิต โดยอนันตรปัจจัย
ภวังคจิตที่สัมปยุตด้วยสุขเวทนา เป็นปัจจัยแก่ภวังคจิตที่สัมปยุตด้วยอทุกขมสุเวทนา
ภวังคจิตที่สัมปยุตด้วยอทุกขมสุขเวทนา เป็นปัจจัยแก่ภวังคจิตที่สัมปยุตด้วยสุขเวทนา
คือ ภวังคจิต เป็นปัจจัยแก่อาวัชชนจิต กิริยามโนวิญญาณธาตุที่เป็นวิบาก
.............................................

พระไตรปิฎก เล่มที่ ๔๑ พระอภิธรรมปิฎก เล่มที่ ๘ มหาปัฏฐานปกรณ์ ภาค ๒ ปัจฉิมอนุโลมติกปัฏฐาน

ภวังคจิตที่เป็นอวิตักกวิจารมัตตธรรม เป็นปัจจัยแก่อาวัชชนะ โดยอนันตรปัจจัย
ภวังคจิต ที่เป็นอวิตักกวิจารมัตตธรรม เป็นปัจจัยแก่อาวัชชนะ และวิตก
ภวังคจิต ที่เป็นอวิตักกอวิจารธรรม และวิจาร เป็นปัจจัยแก่อาวัชชนะ โดยอนันตรปัจจัย
ภวังคจิต ที่เป็นอวิตักกอวิจารธรรม และวิจาร เป็นปัจจัยแก่อาวัชชนะ และวิตก
ภวังคจิต ที่เป็นอวิตักกวิจารมัตตธรรม และวิจาร เป็นปัจจัยแก่อาวัชชนะ โดยอนันตรปัจจัย
ภวังคจิต ที่เป็นอวิตักกวิจารมัตตธรรม และวิจาร เป็นปัจจัยแก่อาวัชชะ และวิตก

เรียนท่านเช่นนั้น ทั้งหลายทั้งปวงที่ผมอ้างมานี้เพื่อแสดงให้เห็นว่า ภวังจิต นั้นมีทั้งทางด้านปฏิบัติและในพระอภิธรรม และเป็นสิ่งสำคัญที่ผู้ปฏิบัติจะพบเจอและต้องรู้จักพึงสังเกตุ แต่ผมก็อยากรู้ว่าเจตนาที่ท่านแสดงความคิดเห็นเชิงไม่สร้างสรรค์ แบบนี้เพื่ออะไรกันคับ

"สันทิฏฐิโก อะกาลิโก เอหิปัสสิโก โอปะนะยิโก ปัจจัตตัง เวทิตัพโพ วิญญูหิ"

สาธุครับ คุณอายะ

จากประสบการณ์ตรงของคุณอายะ

เรามีกายเบาจิตเบา กายสงบ จิตสงบ -> อันนี้ก็เกิด ---- เกิดช่วงว่างระหว่างจิตหรือครับ

ช่วงว่างระหว่างที่จิตกำลังบริกรรมภาวนาอยู่แล้วปล่อยวางคำภาวนามีอาการตกวูบลงไปวูบเป็นความว่างของจิต -> อันนี้ก็เกิดช่วงว่างระหว่างจิตหรือครับ

เมื่อจิตตกภวังค์นิ่งวูบลงไปนิ่งพั้บถ้าไม่หลับสมาธิเกิด -> อันนี้ก็เกิดช่วงว่างระหว่างจิตหรือครับ

พอนิ่งพั้บจิตเกิดสว่างแสดงว่าจิตเข้าสู่สมาธิ -> อันนี้ก็เกิดช่วงว่างระหว่างจิตหรือครับ

ถ้านิ่งพั้บมืดมิดไม่รู้เรื่องจิตนอนหลับ -> อันนี้ก็เกิดช่วงว่างระหว่างจิตหรือครับ

ช่วงว่างระหว่างจิตของท่าน คืออะไรครับ เป็นขันธ์ไหนครับ ถึงไปอยู่ในระหว่างจิตท่านได้ครับ

ภว้งค์ของท่านคือช่วงว่างระหว่างที่จิตปราศจากสติ หรือครับ อย่างนั้นท่านจะบริกรรมภาวนาปฏิบัติธรรมไปเพื่ออะไรครับ ทำแล้วเกิดอกุศลจิตล่ะครับ




ไม่เคยหรอกครับอาการที่ท่านกล่าวมาทั้งหมด จิตเช่นนั้นไม่เคยตกภวังค์หรอกครับ ภวังคจิตเช่นนั้นทำหน้าที่ปรกติทุกอย่างครับ


ไม่จำเป็นต้องไปไหนหรอกครับ ที่นี่แหละครับ ดีที่สุด ท่านแน่จริงก็ต้องอธิบายได้ และอิงอรรถอิงธรรมตามพระไตรปิฏกด้วยนะครับท่าน ไม่เอาวิปัสสนึกน๊ะครับ

อีกประการหนึ่ง สิ่งที่ท่านอุตส่าหะไปคลิกแล้วมาแปะให้ดูเกี่ยวกับภวังคจิต ด้วยภูมิรู้ของท่านอย่างมากก็อธิบายสิครับว่า เกี่ยวข้องอะไรกับช่วงว่างระหว่างจิต และจิตตกภวังค์ และเกี่ยวด้วยเนื้อหาอะไรที่ท่านพุธ อธิบายเกี่ยวกับสมาธิ ครับ ยกมาต้องอธิบายไ้ด้นะครับ
ไม่อย่างนั้นยกมาลอยๆ ทำไมครับ

จริงๆแล้ว การฝึกจิตรรู้ได้เฉพาะตนค่ะ อธิบายไปก็ยังคงจะไม่เข้าใจ ถ้า เค้าไม่ปฎิบัติ เค้าจะไม่มีวันรู้ ต้อง ปฎิบัติเองเท่านั้น เพราะว่าการอธิบายจากคนเดียวกัน แต่ว่า ผู้รับฟังหลายคนก็อาจคิดแตกต่างกันไปได้ ของแบบนี้ต้องรู้ด้วยตัวของตัวเองเท่านั้นค่ะ มาหาคำตอบด้วยการปฎิบัติเองจะดีกว่า จริงมั้ยคะ ไม่ทำไม่มีทางรู้ได้ ไม่ดู ไม่มีทางเห็นได้....