สัญญาเกิดก่อน ญาณเกิดที่หลัง



โยนิโสมนสิการ
เป็นเหตุปัจจัยให้ อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา มีเกิดขึ้นตามความเป็นจริง



อนิจจัง ไม่เที่ยง แปรปรวนตามเหตุและปัจจัย

ลักษณะอาการที่มีเกิดขึ้น ความไม่เที่ยง





ทุกขัง เพราะถือมั่นจึงเป็นทุกข์

ลักษณะอาการที่มีเกิดขึ้น
ความเป็นทุกข์ ความบีบคั้น ความทนอยู่ได้ยาก




อนัตตา นั่นไม่ใช่ของเรา นั่นไม่เป็นเรา นั่นไม่ใช่ตัวตนของเรา
เกิดเพราะเหตุ ดับเพราะเหตุ

ลักษณะอาการที่มีเกิดขึ้น สิ่งที่เกิดขึ้น(ผัสสะ) กับใจที่รู้อยู่


เหตุปัจจัยจาก ความรู้ชัดในอนัตตา ที่มีเกิดขึ้นตามความเป็นจริง

ได้แก่ สิ่งใดเกิดขึ้น สิ่งนั้นย่อมดับไปเป็นธรรมดา

คาถาเยธัมมา

เย ธมฺมา เหตุปฺปภวา
เยสํ เหตุํ ตถาคโต อาห
เตสญฺจ โย นิโรโธ จ
เอวํ วาที มหาสมโณติ ฯ

คำแปล
ธรรมทั้งหลายเหล่าใดเกิดแต่เหตุ
พระตถาคตเจ้าทรงแสดงเหตุแห่งธรรมเหล่านั้น
และความดับแห่งธรรมทั้งหลายเหล่านั้น
พระมหาสมณะเจ้า ทรงสังสอนอย่างนี้



อิทัปปัจจยตา
อิมสฺมึ สติ อิทํ โหตุ
อิมสฺสุปฺปาทา อิทํ อุปฺปชฺชติ
อิมสฺมึ อสติ อิทํ น โหติ
อิมสฺส นิโรธา อิทํ นิรุชฺฌติ

คำแปล
เมื่อสิ่งนี้มี สิ่งนี้จึงมี
เมื่อสิ่งนี้เกิด สิ่งนี้จึงเกิด
เมื่อสิ่งนี้ไม่มี สิ่งนี้จึงไม่มี
เมื่อสิ่งนี้ดับ สิ่งนี้จึงดับ



คำกล่าวที่ว่า สารีบุตรได้ฟังก็ได้ดวงตาเห็นธรรม
แล้วนำมาเล่าให้โมคคัลลานะฟัง โมคคัลลานะก็ได้ดวงตาเห็นธรรม
จึงพากันไปลาปริพาชก ๒๕๐ คน เพื่อจะไปบวชในสำนักพระบรมศาสดา



คำว่าดวงตาเห็นธรรม
ตรงนี้หมายถึง รู้ชัดในอนัตตา ที่มีเกิดขึ้นตามความเป็นจริงด้วยตนเอง
เหตุปัจจัยจาก โยนิโสมนสิการ

เป็นสภาวะของโสดาบันประเภท ธัมมานุสารี

ณ ตอนนั้น พระสารีบุตร ยังไม่รู้แจ้งแทงตลอดในอริยสัจ ๔
เพราะยังไม่แจ้งในนิพพานด้วยตนเอง

พระสารีบุตรแจ้งนิพพานด้วยตนเอง


สารีปุตตสูตร
ว่าด้วยพระสารีบุตรตอบปัญหาพระอานนท์

ท่านพระอานนท์ถามว่า
“ในสมัยนั้น ท่านสารีบุตรเป็นผู้มีสัญญาอย่างไร”

ท่านพระสารีบุตรตอบว่า
“ผู้มีอายุ สัญญาอย่างหนึ่งเกิดขึ้นแก่ผมว่า
‘ความดับภพเป็นนิพพาน ความดับภพเป็นนิพพาน’ สัญญาอย่างหนึ่งดับไป

ผู้มีอายุ สัญญาอย่างหนึ่งเกิดขึ้นแก่ผมว่า
‘ความดับภพเป็นนิพพาน ความดับภพเป็นนิพพาน’ สัญญาอย่างหนึ่งดับไป

เปรียบเหมือนเมื่อไฟมีเชื้อกำลังไหม้อยู่ เปลวไฟอย่างหนึ่งเกิดขึ้น เปลวไฟอย่างหนึ่งดับไปฉะนั้น

ผู้มีอายุ ในสมัยนั้น ผมได้มีสัญญาว่า ‘ความดับภพเป็นนิพพาน’




ตรงนี้เป็นสภาวะของ สัญญา
ก่อนที่ ปัญญินทรีย์ จะมีเกิดขึ้น
กล่าวคือ การรู้แจ้งแทงตลอดในอริยสัจ ๔ ด้วยตนเอง

ญาณ ๓ ญาณทัสสนะ
อริยสัจจ์ทั้ง ๔ มีวนรอบ ๓ มีอาการ ๑๒

รู้เร็ว หรือ รู้ช้า
จึงขึ้นอยู่กับ ปัญญินทรีย์(อินทรีย์ ๕ พละ ๕)

สัญญาเกิดก่อน ญานเกิดที่หลัง

[๒๘๘] ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ สัญญาเกิดก่อน ญาณเกิดทีหลัง
หรือว่าญาณเกิดก่อนสัญญาเกิดทีหลัง
หรือทั้งสัญญาและญาณเกิดไม่ก่อนไม่หลังกัน



ดูกรโปฏฐปาทะ สัญญาแลเกิดก่อน ญาณเกิดทีหลัง
เพราะสัญญาเกิดขึ้น ญาณจึงเกิดขึ้น

เธอย่อมรู้อย่างนี้ว่า
ญาณเกิดขึ้นแก่เราเพราะสัญญานี้เป็นปัจจัย

ดูกรโปฏฐปาทะ เธอพึงทราบความข้อนี้โดยบรรยายนี้ว่า
สัญญาเกิดก่อน ญาณเกิดทีหลัง เพราะสัญญาเกิดขึ้น ญาณจึงเกิดขึ้น.