วิเวก ความสงัด มี ๓ คือ

อยู่ในที่สงัดเป็น กายวิเวก

จิตสงบเป็น จิตตวิเวก

หมดกิเลสเป็น อุปธิวิเวก


อาวาหะ การแต่งงาน, การสมรส, การพาหญิงมาบ้านตัว


วิวาหะ การแต่งงาน, การสมรส

วิสสาสะ 1. ความคุ้นเคย, ความสนิทสนม การถือว่าเป็นกันเอง, ในทางพระวินัย การถือเอาของของผู้อื่นที่จัดว่าเป็นการถือวิสสาสะ มี ๓ คือ


๑. เคยเห็นกันมา เคยคบกันมา หรือได้พูดกันไว้

๒. เจ้าของยังมีชีวิตอยู่

๓. รู้ว่าของ เราถือเอาแล้วเขาจักพอใจ, บัดนี้นิยมเขียน วิสาสะ

2. ความนอนใจ ดังพุทธพจน์ว่า “ภิกษุเธอยังไม่ถึงความสิ้นอาสวะแล้วอย่าได้ถึง วิสสาสะ (ความนอนใจ)"

วณิพก คนขอทานโดยร้องเพลงขอ คือ ขับร้องพรรณนาคุณแห่งการให้ทานและสรรเสริญผู้ให้ทาน ที่เรียกว่าเพลงขอทาน


ยาจก ผู้ขอ, คนขอทาน, คนขอทานโดยไม่มีอะไรแลกเปลี่ยน


วทัญญู “ผู้รู้ถ้อยคำ” คือใจดี เอื้ออารี ยอมรับฟังความทุกข์ยากเดือดร้อนและความต้องการของผู้อื่น เข้าใจคำพูดของเขาได้ดี


วรรณนา คำพรรณนา, คำชี้แจงความหมายอธิบายความ คล้ายกับคำว่า อรรถกถา (อฏฺฐกถา) บางทีก็ใช้เสริมกัน หรือแทนกันบ้าง (เช่น ที.อ.3/360/267 นิฏฺฐิตา จ ปาฏิกวคฺคสฺส วณฺณนาติ. ปฏิกวคฺคฏฺฐกถา นิฏฺฐิตา) แต่คำว่า อรรถกถา มักใช้ หมายถึงทั้งคัมภีร์ ส่วน วรรณนา มักใช้ แก่คำอธิบายเฉพาะตอนๆ (คำเต็มรูปที่มักใช้แทนหรือใช้แสดงความหมายของ อรรถกถา ได้แก่ อรรถสังวรรณนา (คำบาลีว่า อตฺถสํวณฺณนา))

วัย ส่วนแห่งอายุ, ระยะของอายุ, เขตอายุ นิยมแบ่งเป็น ๓ วัย คัมภีร์วิสุทธิมรรค จัดดังนี้

๑. ปฐมวัย วัยต้น ๓๓ ปี คือ อายุ ๑ ถึง ๓๓ ปี

๒. มัชฌิมวัย วัยกลาง ๓๔ ปี คือ อายุ ๓๔ ถึง ๖๗ ปี

๓. ปัจฉิมวัย วัยปลาย ๓๓ ปี ๖๘ ปี ถึง ๑๐๐ ปี


ววัตถิตะ ในทางอักขวิธีภาษาบาลี หมายถึงบทที่แยกกัน เช่น ตุณฺหี อสฺส ตรงข้ามกับ สัมพันธ์ ที่ต่างบทนั้นมาสนธิเชื่อมเข้าด้วยกัน เช่น ตุณฺหี + อสฺส เป็น ตุณฺหิสฺส หรือ ตุณฺหสฺส

วิปจิตัญญู ผู้อาจรู้ธรรมต่อเมื่อท่านอธิบายความหมายแห่งหัวข้อนั้น, รู้ต่อเมื่อขยายความ


วิปฏิสาร ความเดือดร้อน, ความร้อนใจ เช่น ผู้ประพฤติผิดศีล เกิดความเดือดร้อนขึ้นในใจ ในเพราะความไม่บริสุทธิ์ของตน เรียกว่า เกิดวิปฏิสาร


วิสุงคาม แผนกหนึ่งจากบ้าน, แยกต่างหากจากบ้าน


วิสุงคามสีมา แดนแผนกหนึ่งจากแดนบ้าน คือ แยกต่างหากจากเขตบ้าน, ในที่นี้หมายถึง ที่ดินที่พระเจ้าแผ่นดินประกาศพระราชทานให้แก่สงฆ์


วิหาร ที่อยู่, ที่อยู่ของพระสงฆ์, ที่ประดิษฐานพระพุทธรูปคู่กับโบสถ์, การพักผ่อน, การเป็นอยู่หรือดำเนินชีวิต


วิหารธรรม ธรรมเป็นเครื่องอยู่, ธรรมประจำใจ, ธรรมที่เป็นหลักใจในการดำเนินชีวิต


เวทมนต์ คำที่เชื่อถือว่าศักดิ์สิทธิ์ บริกรรมแล้วให้สำเร็จความประสงค์


เวไนยสัตว์ สัตว์ผู้ควรแก่การแนะนำสั่งสอน, สัตว์ที่พึงแนะนำได้, สัตว์ทีพอดัดได้สอนได้