อวิญญาณกะ พัสดุที่ไม่มีวิญญาณ เช่น เงิน ทอง ผ้านุ่งห่ม และเครื่องใช้สอยเป็นต้น เทียบ สวิญญาณกะ

สวิญญาณกะ สิ่งที่มีวิญญาณ ได้แก่ สัตว์ ต่างๆ เช่น แพะ แกะ สุกร โค กระบือ เป็นต้น เทียบอวิญญาณกะ

สัตว์ "ผู้ติดข้องอยู่ในรูปารมณ์ เป็นต้น" สิ่งที่มีความรู้สึก และเคลื่อนไหวไปได้เอง รวมตลอดทั้งเทพ มาร พรหม มนุษย์ เปรต อสุรกาย ดิรัจฉาน และสัตว์นรก ในบาลีเพ่งเอามนุษย์ก่อนอย่างอื่น ไทยมักเพ่งเอาดิรัจฉาน

บุคคล "ผู้กลืนกินอาหารอันทำอายุให้ครบเต็ม" คนแต่ละคน, คนรายตัว, อัตตา, อาตมัน, ในพระวินัย โดยเฉพาะในสังฆกรรม หมายถึงภิกษุรูปเดียว

บุทคล บุคคล (เขียนอย่างสันสกฤต)

มนุษย์ "ผู้มีใจสูง" ได้แก่ คนผู้มีมนุษยธรรม เช่น เมตตา กรุณา เป็นต้น, สัตว์ที่รู้จักคิดเหตุผล, สัตว์ที่มีใจสูง, คน

มนุษย์ทุกรูปทุกนาม ที่ดำเนินชีวิตอยู่บนโลกใบนี้ ใช้สมมติทั้งสิ้น เรียกว่าเป็นโลกสมมติก็ได้ สำคัญนะไม่ใช่ไม่สำคัญ สมมติก็สำคัญ

ส่วนปรมัตถ์นี่สำหรับปัญญาของแต่ละคนๆรู้เข้าใจ เพื่อที่จะดำรงตนอยู่ในโลกสมมติอย่างรู้เท่าทัน ทุกข์น้อยที่สุดหรือไม่เป็นทุกข์เลย

ชีวิตเดียวนี่แหละ แต่แบ่งเป็นสองแง่หรือสองด้าน เหมือนเหรียญอันเดียวแต่มีสองด้าน

ชีวิตด้านสมมติ ใช้ทำหน้าที่แห่งโลกสมมติบัญญัติ เช่น ทำหน้าที่ของพ่อแม่ สามีภรรยา ลูก หลาน ครูอาจารย์ เป็นต้น

ด้านปรมัตถ์ที่ตนของตนรู้เข้าใจ ใช้เหมือนเป็นสมบัติส่วนตัว คือ ตนเองรู้เข้าใจชีวิต เพื่อถ่ายถอนทุกข์ เพื่อปลอดโปร่งโล่งเบาของจิตใจ ไม่ตกเป็นทาสของโลกสมมติบัญญัติ

ใช้สมมติทำหน้าที่แห่งโลกสมมติ แต่จิตเป็นอิสระไม่ติดในสมมติ เหมือนบัวเกิดในน้ำแต่น้ำไม่กำซาบ


พระอรหันต์ก็ใช้สมมติ

ดังบาลีพุทธพจน์

"ภิกษุผู้เป็นอรหันตขีณาสพ....จะพึงกล่าวว่า ฉันพูด ดังนี้ก็ดี เขาพูดกับฉัน ดังนี้ก็ดี เธอเป็นผู้ฉลาด รู้ถ้อยคำที่เขาพูดกันในโลก ก็พึงกล่าวไปตามโวหารเท่านั้น" (สํ.ส.15/65/21)


"เหล่านี้ เป็นโลกสมัญญา เป็นโลกนิรุตติ เป็นโลกโวหาร เป็นโลกบัญญัติ ซึ่งตถาคตใช้พูดจา แต่ไม่ยึดติด"(ที.สี.9/312/248)