ประกาศพระศาสนา

หลังจากออกพรรษา พระพุทธองค์ทรงส่งสาวกไปประกาศพระศาสนา
โดยตรัสกับภิกษุทั้ง ๖๐ องค์ว่า พวกเธอจงเที่ยวจาริกไป เพื่ออนุเคราะห์สัตว์โลก
เพื่อประโยชน์เกื้อกูลแก่ทวยเทพและมนุษย์ทั้งหลาย พวกเธออย่าได้ไปทางเดียวกัน
สององค์ จงแสดงธรรมงามในเบื้องต้น งามในท่ามกลาง งามในที่สุด
จงประกาศพรหมจรรย์ พร้อมทั้งอรรถ พร้อมทั้งพยัญชนะ ให้ครบบริบูรณ์

โปรดชฏิล ๓ พี่น้อง

หลังจากส่งสาวกไปประกาศพระศาสนาแล้ว พระอง์เสด็จจากพาราณสี
ไปยังตำบลอุรุเวลา ระหว่างทางทรงโปรดภัททวัคคีย์ ๓๐ คน ให้บรรลุโสดาปัตติผล
แล้วประทานเอหิภิกขุอุปสัมปทา เสด็จถึงอุรุเวลาเสนานิคม ทรงโปรดชฏิลที่เข้าใจตนเอง
ว่าเป็นพระอรหันต์ ทรงแสดงอิทธิฤทธิทำให้ชฏิลเกิดความสลดใจ ชฏิล ๓ พี่น้อง คือ
อุรุเวลกัสสปะ นทีกัสสปะ คยากัสสปะ ทูลขอบวช พระพุทธองค์ประทาน เอหิภกขุอุปสัมปทา
ณ ที่นี้ทรงแสดง อาทิตตปริยายสูตร ภิกษุชฏิลทั้ง ๓ รวมทั้งภิกษุบริวาร ๑๐๐๐ องค์ได้เป็นพระอรหันต์

เสด็จกรุงราชคฤห์

จากนั้น พระผู้มีพระภาคเจ้า เสด็จดำเนินไปยังกรุงราชคฤห์ พร้อมกับภิกษุชฏิลทั้งหมด
ประทับอยู่ที่ สุปติตถะเจดีย์ ในสวนตาลนอกกรุงราชคฤห์ เพือโปรดพระเจ้าพิมพิสารตามที่ทรงรับคำไว้

พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงแสดงธรรมโปรด พระเจ้าพิมพิสารได้บรรลุธรรมพร้อมด้วย
พราหมณ์คหบดี ๑๑ หมื่น อีก ๑ หมื่นแสดงตนเป็นอุบาสก

พระเจ้าพิมพิสาร เมื่อบรรลุธรรมแล้วได้นิมนต์พระพุทธองค์พร้อมด้วยภิกษุทั้งหลาย
รับภัตตาหารในพระราชนิเวศน์ เสร็จภัตกิจแล้ว ทรงถวายพระราชอุทยานเวฬุวัน
ให้เป็นที่ประทับของพระพุทธองค์ พร้อมด้วยพระภิกษุทั้งหลาย

เวฬุวันจึงเป็นวัดแห่งแรกในพระพุทธศาสนา

พระสารีบุตร และพระโมคคัลลานะ

พระสารีบุตร และ พระโมคคัลลานะ เดิมมีนามว่า อุปติสสะ และ โกลิตะ เป็นเพื่อนกัน
มีบริวาร ๒๕๐ คน ทั้งสองออกบวชอยู่ในสำนักของสัญชัยปริพาชก ในกรุงราชคฤห์
ทั้งคู่ก็มีความรู้เทียบเท่ากับอาจารย์

วันหนึ่งอุปติสสะได้เห็น พระอัสสชิ กำลังเดินบิณบาตในกรุงราชคฤห์ เกิดความเลื่อมใส
ในอริยาบทอันสำรวมของท่าน จึงเข้าไปถามว่า ท่านบวขในสำนักใด ใครเป็นศาสดาของท่าน
ท่านพอใจในธรรมของผู้ใด ได้รับคำตอบว่า เราบวชในสำนักของพระมหาสมณะจากศักยตระกูล
ซึ่งได้ตรัสรู้เป็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้า พระผู้มีพระภาคเจ้าพระองค์นั้นเป็นศาสดาของพวกเรา

อุปติสสะขอให้ท่านแสดงธรรม พระอัสสชิกล่าวธรรมที่ได้รับฟังจากพระผู้มีพระภาคเจ้าว่า
ธรรมเหล่าใดเกิดแต่เหตุ พระตถาคตทรงแสดงเหตุและความดับของธรรมเหล่านั้น อุปติสสะฟังแล้ว
ได้รู้แจ้งธรรมว่า สิ่งใดสิ่งหนึ่งที่เกิดขึ้น สิ่งนั้นทั้งมวลล้วนมีความดับเป็นธรรมดา อุปติสสะ
ได้ดวงตาเห็นธรรม บรรลุโสดาปัตติผล กลับไปบอกข่าว และกล่าวธรรมแก่สหาย

โกลิตะรับฟังก็ได้บรรลุธรรมเช่นเดียวกัน ทั้งสองลาจากสำนัก สญชัย ปริพาชก
พร้อมด้วยบริวาร ๒๕๐ คน ไปยังพระเวฬุวันวิหารที่พระองค์ประทับอยู่

สองสหายพาบริวาร ๒๕๐ คนเข้าเฝ้าพระบรมศาสดาทูลขอบวช พระผู้มีพระภาคเจ้า
ประทาน เอหิกภิกขุอุปสัมปทา ประทานนามให้อุปติสสะตามนามของมารดาว่า สารีบุตร
และโลกิตะว่า โมคคัลลานะ

พระโมคคัลลานะบวชแล้ว หลีกไปบำเพ็ญเพียรอยู่ที่ กัลลวาลมุตตคาม
ในวันที่ ๗ หลังจากอุปสมบทก็ได้บรรลุเป็นพระอรหันต์ พร้อมสาวกบารมีญาณ

พระสารีบุตรหลังจากบวชได้ ๑๕ วัน ขณะที่กำลังถวายงานพัดอยู่เบื้องพระปฤษฎางค์
พระผู้มีพระภาคเจ้า ณ ถ้ำสูกรขาตาบนเขาคิชฌกูฏ ได้ฟังพระธรรมเทศนาที่พระผู้มีพระภาค
ทรงแสดงแก่ ทีฆนขปริพาชก ผู้เป็นหลานชาย จิตก็พ้นจากกิเลส บรรลุเป็นพระอรหันตผล
พร้อมสาวกบารมีญาณ

จาตุรงคสันนิบาต วันมาฆบูชา

วันขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๓ พระสาวก ๑๒๕๐ องค์มาประชุมกัน ณ พระเวฬุวัน
การชุมนุมครั้งนี้เรียกว่า จาตุรง๕สันนิบาต เพราะประกอบด้วยองค์ ๔ คือ
- วันนั้นเป็นวันขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๓ อยู่ในมาฆฤกษ์ ๑
- ภิกษุ ๑๒๕๐ องค์ มาประชุมพร้อมกันโดยมิได้นัดหมาย ๑
- ภิกษุที่ร่วมชุมนุมเป็นพระอรหันต์ ผู้ได้อภิญญา ๖ ทุกองค์ ๑
- ภิกษุทั้งหมดล้วนได้รับอุปสมบทด้วย เอหิภิกขุอุปสัมปทา ๑

ทรงแสดง โอวาทปาฏิโมกข์ ความว่า ความอดทน คือ ความอดกลั้น
เป็นความเพียรอย่างยิ่ง พระพุทธเจ้าทั้งหลายกล่าวว่าพระนิพพานว่ายอดเยี่ยม
ผู้ทำร้ายผู้อื่นไม่ชื่อว่าบรรพชิต ผู้เบียดเบียนสัตว์อื่น ไม่ชื่อว่าสมณธ
การทำบาปทั้งปวง ๑
การทำกุศลให้ถึงพร้อม ๑
การทำจิตให้ผ่องแผ้ว ๑
ธรรม ๓ อย่างนี้เป็นคำสั่งสอนของพระพุทธเจ้าทั้งหลาย

การไม่กล่าวร้าย ๑
การไม่ทำร้าย ๑
ความสำรวมในพระปาฏิโมกข์ ๑
ความเป็นผู้รู้จักประมาณในอาหาร ๑
การอยู่ในที่นอนที่นั่งอันสงัด ๑
การประกอบความเพียรในอธิจิต ๑
ธรรม ๖ อย่างนี้เป็นคำสอนของพระพุทธเจ้าทั้งหลาย

คู่อัครสาวก
ท่านกลางที่ชุมนุมสงฆ์วันนั้น พระพุทธองค์ทรงแต่งตั้งพระสารีบุตร
และพระโมคคัลลานะเป็นคู่อัครสาวก ตรัสว่าเธอบำเพ็ยบารมีมาเต็มเปี่ยมแล้ว