ขออนุญาตมาต่อในภาคส่วนของการเจริญสติ และการปฏิบัติเพื่อเห็นแจ้งในสภาวะศูนยตาของทางพุทธมหายานกันนะครับ

อย่างที่กล่าวไว้ในตอนต้นแล้วว่า เนื้อหาที่เป็นแก่นของพระสูตรมหายานตามที่ยกมา ก็คือคำสอนที่สรุปลงได้ใน ๓ เรื่อง อันได้แก่ ศูนยตา, โพธิจิต, และโพธิสัตว์

ซึ่งทั้งสามเรื่อง ต่างมีความเชื่อมโยงสัมพันธ์กันในแง่ของสัจจธรรมที่ว่า ..

ทุกสรรพสิ่งที่เนื่องด้วยการปรุงแต่ง ต่างก็ถูกปรุงแต่งขึ้นมาจากเหตุปัจจัย

ทุกสรรพสิ่งจึงปรากฏอยู่ และเปลี่ยนแปลงไปอย่างนั้น ตามกระแสแห่งเหตุปัจจัย ที่เปลี่ยนแปลงไป

และเมื่อประกอบกันขึ้นจากเหตุปัจจัย .. อีกทั้งเหตุปัจจัย ยังมีลักษณะที่ถูกบีบคั้นจนแปรปรวนไปได้อยู่ตลอด

ทุกสรรพสิ่ง จึงไม่เที่ยง จึงไม่ยั่งยืนคงตัว

เมื่อไม่ยั่งยืนคงตัว เปลี่ยนแปลงไปได้อยู่ตลอดเวลา .. ดุจฟองน้ำ ดุจพยับแดด ..

ทุกสรรพสิ่ง จึงมีลักษณะ "ว่าง" จากตัวตนที่ถาวรเที่ยงแท้

และเมื่อว่างจากตัวตนที่ถาวรเที่ยงแท้ จึงหามีผู้ใดเป็นเจ้าเข้าเจ้าของ หรือบงการให้เป็นไปตามใจอยากได้ไม่

(มีแต่การทำให้ตรงตามเหตุ ตรงตามปัจจัย เพื่อให้สรรพสิ่งเป็นไป ตามที่จะต้องไปเป็น)

แต่ที่ปุถุชนยังเห็นว่า เป็นตัวเป็นตน มีของตัวของตนกันอยู่ ก็เพราะมีความไม่รู้ (อวิชชา) มีความเข้าใจสัจจธรรมที่ผิดพลาดคลาดเคลื่อนออกไปจากความจริงแท้

จึงทำให้สรรพสัตว์ ยังคงมี "เหตุ" ให้ต้องเวียนว่ายตายเกิดอยู่ในวัฏฏะ และยังคงต้องเป็นทุกข์จากการเกิด (ชาติ), จากการแก่ การเก่า การเสื่อมลงไป (ชรา), จากการตาย การสลาย การสูญสิ้น (มรณะ)

ยังคงต้องเป็นทุกข์จากความโศกเศร้า (โสกะ), ความครวญคร่ำรำพัน (ปริเทวะ), ความทุกข์กาย (ทุกข์), ความทุกข์ใจ (โทมนัส), ความคับแค้นใจ (อุปายาส), การประสบกับสิ่งอันไม่เป็นที่รัก, การพลัดพรากจากสิ่งอันเป็นที่รัก, การปรารถนาสิ่งใดแล้วไม่สมหวังในสิ่งนั้น .. อยู่นั่นเอง

ดังนั้น การกำจัดไปเสียซึ่ง "เหตุ" คือความเห็นผิด อันได้แก่ การทำความเห็นให้ถูกต้อง ตรงตามธรรม (ทิฏฐุชุกรรม อันนำไปสู่ วิชชา คือโลกกุตรสัมมาทิฏฐิ) ด้วยการพิจารณา และเห็นในสภาวะศูนยตาของธรรมทั้งหลาย ตามที่เป็นจริง

นี้จึงเป็นทางออกจากทุกข์ ทางออกจากวัฏฏะของเหล่าสรรพสัตว์ทั้งหลาย

ซึ่งความสามารถในการทำความเห็นให้ถูกต้องจนพ้นทุกข์ไปได้ .. หรืออีกนัยหนึ่งก็คือ การมีเชื้อเกิดแห่งความเป็นพุทธะ ผู้รู้ ผู้ตื่น ผู้เบิกบานนี้นั้น เป็นคุณสมบัติประจำตัวที่ฝังอยู่ในจิตในใจของเหล่าสรรพสัตว์ทั้งหลาย ในภายในอยู่แล้ว

เป็นเสมือนกับเชื้อแห่งการเกิดที่แฝงอยู่ประจำตัว เป็นคุณสมบัติประจำภายในอยู่ในเมล็ดพันธุ์ที่พร้อมงอกทุกเมล็ดพันธุ์

เป็นเสมือน intrinsic genetic property ที่ฝังอยู่ในยีนส์ ฝังอยู่อยู่ใน DNA ทางจิตวิญญาณของเหล่าสรรพสัตว์อยู่ตลอดเวลาแล้วนั่นเอง ไม่ว่าสรรพสัตว์เหล่านั้น จะดี จะเลว, จะฉลาด จะโง่, จะสูงส่ง จะต่ำต้อย, จะเป็นพรหม จะเป็นสัตว์ในนรก หรืออาศัยอยู่ในภพภูมิไหนๆก็ตาม

ซึ่งเชื้อเกิดแห่งพุทธะนี้ ถ้าบ่มเพาะให้ดี ด้วยการได้ไปเกิดในภพภูมิตามผลแห่งกรรมที่ถูกที่ และได้รับการดูแล ด้วยการปฏิบัติที่ถูกทาง

เปรียบเหมือนกับเมล็ดพันธุ์ที่ได้ไปตกในดินดี และได้รับการดูแลใส่ปุ๋ยให้น้ำ ฯลฯ อย่างถูกต้อง ตรงตามเหตุปัจจัย

เมล็ดพันธุ์แห่งพุทธะนี้ ก็จะสามารถงอกงามและพัฒนาขึ้นมาได้ จากจิตใจที่มืดบอดด้วยอวิชชา จนเป็นจิตใจที่มุ่งตรงต่อโพธิคือการตรัสรู้

ซึ่งเราเรียกเมล็ดพันธุ์แห่งพุทธะ หรือจิตที่งอกงามขึ้นมาจนมุ่งตรงต่อโพธิ หรือการตรัสรู้นี้ว่า โพธิจิต นั่นเอง

ดังนั้น หน้าที่เบื้องต้นของเหล่าสรรพสัตว์ หรือของเหล่านักปฏิบัติเพื่อความพ้นทุกข์ จึงเพียงแค่การกระตุ้นเมล็ดพันธุ์แห่งโพธินี้ให้งอกงาม จนพัฒนาเป็นโพธิจิตให้ได้

เหมือนดั่งเช่นพระบรมครูเมื่อครั้งยังเป็นสุเมธดาบส ใช้ศรัทธาในพระทีปังกรพุทธเจ้า (ตถาคตโพธิสัทธา) เป็นเชื้อกระตุ้นให้มุ่งสู่ความเป็นพุทธะในเบื้องแรก

และท้ายสุดที่พระองค์ทรงใช้สภาวะของเทวฑูตทั้ง ๔ อันได้แก่ ความแก่ ความเจ็บ ความตาย และความเป็นสมณะ เป็นเชื้อกระตุ้นให้มุ่งสู่ความเป็นพุทธะในพระชาติสุดท้าย

ซึ่งโพธิจิตที่พัฒนาไปจนเห็นในสภาวะว่างเปล่าจากตัวตน (ศูนยตา) ก็ด้วยเพราะเห็นในความเป็นเหตุเป็นปัจจัย (อิทัปปัจจยตา)

และเพราะเห็นในความเป็นเหตุเป็นปัจจัย ก็จะเห็นในความพันเกี่ยว .. เห็นในความเป็น "หนึ่งเดียว" .. คือเป็นเหตุเป็นปัจจัย "ซึ่งกันและกัน" ของสรรพสิ่ง (inter-dependence)

และการเห็นในความเป็นเหตุเป็นปัจจัย ในความเป็นหนึ่งเดียว "ซึ่งกันและกัน" ของสรรพสิ่ง ก็จะเป็นการเห็นที่ทำให้เกิดจิตที่มีเมตตากรุณาต่อทุกสรรพสิ่งอย่างไม่มีประมาณ

นั่นคือความเมตตากรุณา "แบบไม่มีประมาณ" อย่างเช่นตัวอย่างที่หลวงปู่นัท ฮันห์ท่านเปรียบไว้ว่า เหมือนมือขวาที่ตอกค้อนพลาดจากตะปูลงไปบนมือซ้าย แต่มือซ้ายก็ไม่กล่าวโทษ ไม่ถือโกรธมือขวา

และมือขวานั้นหล่ะ ที่ช่วยเข้าไปประคอง เข้าไปช่วยบีบนวดมือซ้ายให้หายเจ็บ

ที่เป็นเช่นนี้ก็เพราะว่า มือขวาไม่เห็นว่ามือซ้ายเป็นอื่น .. มือซ้ายก็ไม่เห็นว่ามือขวาเป็นอื่น .. มือขวาจึงเมตตากรุณาต่อมือซ้าย และมือซ้ายจึงเมตตากรุณาต่อมือขวา เพราะต่างเห็นว่า เป็นองค์ประกอบของความเป็นหนึ่งเดียวกัน ไม่มีแบ่งแยกเราเขาออกจากกัน

จึงมีเมตตากรุณาให้แก่กันอย่างไม่มีประมาณ ..

ดังนั้น โพธิจิตที่แท้ ในท้ายที่สุดแล้ว ก็จะนำพาไปสู่ความมีเมตตากรุณาอย่างหาประมาณ อย่างหาที่สุดมิได้

ซึ่งก็คือการพัฒนาขึ้นไปจากจิตธรรมดา จนเป็นจิตของพระโพธิสัตว์ ที่ต้องการช่วยเหลือผู้อื่นที่ยังมืดบอด ให้รอดตามไปด้วยให้ได้มากที่สุด อย่างไม่มีอคติ .. ไม่มีเงื่อนไข .. ไม่มีประมาณนะครับ

แล้วด้วยการที่เหล่าสรรพสัตว์ มีจิตใจของพระโพธิสัตว์ หรือใกล้เคียงพระโพธิสัตว์เกิดขึ้นมากเท่าไหร่ โลกนี้ก็จะลดการแบ่งแยกเราเขา ลดความขัดแย้งทางสีผิว เชื้อชาติ หรือความเชื่อ ความศรัทธาในศาสนาที่แตกต่างลงไปได้

อีกทั้งยังลดความขัดแย้งกับธรรม หรือธรรมชาติทั้งหลายที่ทางคติตะวันตกพยายามจะเอาชนะ เนื่องเพราะจิตของพระโพธิสัตว์ จะทำให้เหล่าสรรพสัตว์ อยู่ร่วมกันกับสรรพสิ่ง ด้วยความไม่เบียดเบียนกัน ด้วยความเมตตากรุณาแก่กันอย่างไม่มีประมาณ

ด้วยเหตุดังนี้ ทุกสรรพสิ่งก็จะเป็นอยู่ด้วยความประสานกลมกลืนไปกับธรรม (living in peaceful harmony .. with all beings and nature)

และนี่คือหลักการปฎิบัติที่เป็นแก่นของพุทธมหายาน ซึ่งสามารถสรุปตามที่ได้เคยกล่าวไว้แล้วในตอนต้นก็คือ ..

ปัญญา คือ พ่อ .. เมตตากรุณา คือ แม่ ..

โดยความรักของพ่อและแม่ .. บุคคลก็จะบรรลุความเป็นพุทธะโดยสมบูรณ์

ปัญญาที่ปราศจากความศรัทธา .. ความรู้ที่ปราศจากความรัก .. เหตุผลที่ปราศจากความกรุณา .. นำไปสู่ความสูญเปล่า

ศรัทธาที่ปราศจากเหตุผล .. ความรักที่ปราศจากความรู้ .. ความกรุณาที่ปราศจากปัญญา .. นำไปสู่ความยุ่งยาก เสื่อมสลาย

แต่ในที่ใดที่ปัญญา .. กรุณา .. และความรักอันลึกซึ้งรวมตัวกัน .. ในที่นั้นย่อมมีความสมบูรณ์ และบรรลุการตรัสรู้อันสูงสุด

Venerable Khenpo Sonam Rinpoche

แล้วมาลงรายละเอียดของภาคปฏิบัติกันในคราวหน้า ว่าจะฝึกสติและสมาธิอย่างไรให้เกิดปัญญา เพื่อเข้าถึงสภาวะดังกล่าวตามแนวทางของมหายาน โดยที่ไม่ใช่เป็นการมองโลกสวย แต่เป็นการมองโลกตามที่เป็นจริง ซึ่งนำไปสู่การปฏิบัติต่อโลกให้ตรง และถูกต้องตามธรรม เพื่อให้ความเจริญงอกงามแห่งธรรมนั้น ได้แผ่ขยาย ได้แพร่ขจายออกไปอีกอย่างกว้างขวางนะครับ

เจริญในธรรมครับ

ธรรมชาติของทุกสรรพสิ่ง เกิดขึ้น ตั้งอยู่ และดับไป เป็นทุกขสัจจะ เมื่อรู้เท่าทันปรากฏการณ์ของรูปนาม จนปรากกสภาวะเกิดดับ จึงปลดปล่อยพลังงาน(ทุกขัง) และว่างชั่วขณะ(อนัตตา) ภาวะของอนัตตานี้ อาจจัดได้ว่าเป็นภาวะสุญญตาเทียม เนื่องจากยังไม่เข้าถึงมรรคญาณ สำหรับผู้เข้าถึงมรรคญาณครั้งแรก ก็จะพบสุญญตา เพียงชั่วขณะเร็วเพียงฟ้าเล็บ ที่ยังไม่สามารถดำรงได้นานเกิดจากกำลังของสมาธิที่ไม่สามารถดำรงความเป็นอัปปนาสมาธิได้ ประกอบกับมรรคเบื้องต้นกำลังของกิเลส ยังมีกำลังอยู่มาก

กลุ่มผู้ปฏิบัติที่จำแนกออกเป็น 2 กลุ่ม จึงมีแนวแนวทางปฏิบัติ ให้ถึงความพ้นทุกข์ที่แตกต่างกันคือ
1.วิปัสสนายานิก (ปัญญานำสมาธิ)ใช้แนวทางสติปัฏฐาน 4
2.สมถยานิก (สมาธินำปัญญญาหรือบำเพ็ญสมาธิมามากกว่าปัญญา) ใช้แนวทางการไม่ติดใน 2 ส่วน
สำหรับสัดส่วนจำนวนผู้ปฏิบัติของกลุ่ม พบว่า ร้อยละ 90 ของผู้ปฏิบัติเป็นสมถยานิก ดังนั้นจึงต้องทำความเข้าใจกลุ่มผู้ปฏิบัติสมถยานิก

สมาธิมากกว่าปัญญา(สัมปชัญญะ) ยากต่อการบรรลุธรรม แต่หากพบทางเข้าถึงกระแสพระนิพานแล้ว จะใกล้นิพพานอย่างยิ่ง
เหตุของสมาธิมาก
1.เป็นผู้ชอบความสงบ สันโดษ
2.เป็นผู้จดจ่อในเรื่องที่กระทำ
3.เป็นผู้มีความเพียรสูง
อุปสรรคของผู้มีสมาธิมาก
1.ไม่ใส่ใจต่อสภาพธรรมตามธรรมชาติ ใส่ใจเฉพาะสิ่งที่จะกระทำ จึงรู้ความจริงไม่รอบด้าน ไม่เป็นปัจจุบัน
2.มีความมุ่งมั่นสูง เป็นเหตุให้เกิดความยึดถือเหนียวแน่น
3.ทำให้เกิดสภาพทุกข์ต่อร่างกายและจิตใจ เกิดจากการทรมานตน
4.พยายามมาก หวังผลมาก(โลภะ) เมื่อไม่เป็นไปตามที่หวัง จึงขุ่นของใจ(โทสะ) ดังนั้นยิ่งปฏิบัติมากกิเลสจึงมากเป็นเงาตามตัว

5.ผลจากข้อ1 การใส่ใจเฉพาะสิ่งที่จะทำ หรือสิ่งที่สนใจ เช่น การรู้ลมหายใจเข้าออก จากการรู้ดูเสมือนเป็นการตามรู้ลม แต่ความจริง เป็นการบังคับลม ถ้าหากเป็นการตามรู้ลมโดยไม่บังคับลม จะพบว่าจิตรู้จะเคลื่อนออกจากลม โดยมีความนึกคิดผุดออกมา ซึ่งเป็นการระบายสิ่งที่เราสะสมไว้ (ดีทอกซ์) แต่เรามักเข้าใจผิดว่าความคิดแทรกเข้ามา เป็นการหลุดออกจากสมาธิ โดยเฉพาะผู้สอนกรรมฐานที่บอกว่าอย่าวอกแวก ให้อยู่กับลม ทำให้ผู้ปฏิบัติปฏิเสธความคิด(เป็นผลให้เกิดโทมนัส) ตั้งใจกลับไปรู้ลม(เป็นผลให้เกิดอภิชชา) ทำให้เกิดความชา มึนงง ปวดศีรษะ (อดีนารีนหลั่งออกมา) ซึ่งแท้จริงแล้วมัชฌิมาปฏิปทา คือดำรงจิตไม่ให้เกิดอภิชชาและโทมนัส

การพยายามอยู่กับลม(บังคับลม) เช่นนี้ เป็นการผนวกลมกับตัวรู้ ซึ่งส่วนที่เป็นต้วรู้ประกอบด้วยจิตและเจตสิก(เวทนา สัญญา สังขาร) ก็จะผนวกเข้าด้วยกัน เป็นการปฏิบัติที่สวนทางกับการปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐาน ที่ปฏิบัติเพื่อแยกรูปแยกนาม และต่อมาแยกนามคือแยกจิตกับเจตสิก เป็น 1(นามรูปปริเฉทญาณ) ในวิปัสสนาญาณ 9

ขอแก้ไขครับ
นามรูปปริเฉทญาณ เป็นญาณ 1 ในญาณ16