ซึ่งในเบื้องต้น การเห็นแค่ว่า สัตว์ทั้งหลายทั้งปวงนั้น อยู่ในระนาบเดียวกัน เป็นหนึ่งเดียวกัน มีเกิดดับเหมือนๆกัน เพราะตกอยู่ภายใต้สภาวะบีบคั้นเดียวกัน

แค่นี้ก็ทำให้ในแง่ของปัจเจก มีจิตใจที่สงบ อ่อนโยน ควรค่าแก่การงาน คือการปฏิบัติธรรมมากขึ้น

และในแง่ของสังคมโดยรวม ก็จะทำให้ให้โลกนี้วุ่นวายกันน้อยลงไปเยอะแล้วละครับ

แต่หลังจากนั้น จะต้องตามไปเห็นตามจริงให้ลึกซึ้งถึงใจขึ้นอีกว่า อาการที่เห็นว่า ยังมีบัญญัติว่าสัตว์ (สัตตานัง) ปรากฏอยู่ ก็ยังอยู่ในระดับสมมติ ยังปนเปื้อนด้วยอวิชชา ถูกอวิชชาปิดกั้นให้เข้าใจผิดว่ายังมีสัตว์บุคคลตัวตนเราเขาปรากฏอยู่ ซึ่งทำให้ยังต้องมีเกิดแก่เจ็บตายเหมือนๆกัน ยังเวียนว่ายตายเกิดทนทุกข์อยู่ในวัฏฏะเหมือนๆกันอยู่อีกได้

จนกว่าจะหมดไปเสียซึ่งม่านบังตาคืออวิชชา ถึงจะไม่เห็นในความเป็นสัตว์ (สัตตานัง) ที่ยังเวียนว่ายตายเกิด

แต่จะเห็นในอาการที่เป็นเพียงรูปนามขันธ์ ๕ เท่านั้น ที่เกิดดับสืบต่อกันไป โดยไม่มีสัตว์บุคคลตัวตนเราเขา แฝงอยู่ในรูปนามขันธ์ ๕ นั้น

กระทั่งพิจารณาเห็นตามจริงต่อไป จนหมดเสียสิ้นซึ่งความยึดติดถือมั่น ความพอใจ ความกำหนัด ความเพลิดเพลิน ความทะยานอยากในรูปนามขันธ์ ๕ นั้นนั่นหล่ะ จึงจะพ้นจากบัญญัติในความเป็นสัตว์ (สัตตานัง) ถึงที่สุดแห่งทุกข์ลงได้อย่างแท้จริง : วิสุทธิปาละ)

-------- -------- -------- --------

.. การฝึกมองสรรพชีวิตด้วยสายตาของความรักและความเมตตานี้ คือการฝึกสมาธิที่เรียกว่า เมตตานุสสติ

การเจริญเมตตานุสสตินั้น จะต้องทำทั้งในขณะชั่วโมงของการนั่งสมาธิ และในทุกขณะที่เธอทำงานรับใช้ผู้อื่น

.. เวลาที่เราอยู่ในสมาธินั้น ทั้งร่างกายและจิตใจของเราสามารถที่จะอยู่ในสภาวะสงบและผ่อนคลายเต็มที่

แต่สภาวะแบบนี้ต่างกันโดยสิ้นเชิงจากสภาวะจิตที่อยู่ในอาการครึ่งหลับครึ่งตื่นขณะเราเคลิ้มๆ เพราะนั่นเป็นเหมือนว่าเรานั่งอยู่ในถ้ำมืดมากกว่า

การนั่งสมาธิซึ่งทำให้เรามีสติสมบูรณ์นั้น เราไม่เพียงแต่ได้พักผ่อนและมีความสุขเท่านั้น หากยังทำให้จิตใจของเราว่องไวและเบิกบาน ตื่นอยู่เสมอ

การภาวนาไม่ใช่การหนีโลก หากแต่เป็นการเผชิญกับความเป็นจริงของโลกด้วยจิตที่แจ่มใสเยือกเย็นต่างหาก

.. สำหรับผู้หัดใหม่ ควรใช้วิธีสังเกตตามรู้เท่าทันอารมณ์ความรู้สึกต่างๆโดยไม่ต้องให้คุณค่า ดังที่ครูได้กล่าวมาแล้ว ไม่ว่าเราจะมีความรู้สึกเมตตากรุณา หรือพยาบาทโกรธเคือง เราต้องรับความรู้สึกนั้นๆอย่างเสมอภาคเท่ากัน

เพราะความรู้สึกนั้น ต่างเป็นส่วนหนึ่งของเราด้วยกัน ส้มที่ครูกินคือตัวครูเอง กระหล่ำปลีที่ครูกำลังปลูกก็คือตัวครู ครูปลูกด้วยจิตและใจทั้งหมดของครู ครูล้างกาน้ำชาใบนี้ด้วยความเอาใจใส่ดุจว่าครูกำลังอาบน้ำให้ยุวพุทธะ ทุกๆสิ่งควรได้รับการปฏิบัติจากเราด้วยความระมัดระวังเท่าๆกัน ไม่มากไม่น้อยกว่ากัน

ในสภาวะที่สติสมบูรณ์ ความเมตตา ความโกรธเกลียด ต้นกระหล่ำปลีและกาน้ำชา ล้วนเป็นธรรมะเหมือนกันหมด ล้วนเป็นพุทธะเหมือนกันหมด

วิธีสังเกตและตามรู้เท่าทันเฉยๆอาจจะยาก ถ้าหากเรากำลังถูกครอบงำด้วยความโศกเศร้า ความวิตกกังวล ความเกลียด และความลุ่มหลง ฯลฯ ในกรณีนี้ให้หันกลับมาใช้วิธีภาวนา โดยใช้วัตถุเฉพาะอย่างใดอย่างหนึ่ง

และดีที่สุดก็คือ ใช้อารมณ์ของจิตที่เป็นจริงในขณะนั้นแหละ เป็นวัตถุของการภาวนา

.. เราควรปฏิบัติต่อความโศก ความกังวล ความเกลียด ความหลง อย่างสุภาพอ่อนน้อม ด้วยความเคารพ อย่าไปต่อต้านเขา แต่จงอยู่กับเขาอย่างสันติ เจาะลงไปให้เห็นธรรมชาติของเขา โดยการภาวนาเรื่องความเป็นเหตุปัจจัยซึ่งกันและกัน

.. แต่อย่างไรก็ตาม การภาวนาโดยอาศัย "วัตถุ" เหล่านี้ จะได้ผลสำเร็จหรือไม่ขึ้นอยู่กับว่า เรามีพลังทางสมาธิมากน้อยเพียงใด และเราจะได้ "พลังทางสมาธิ" นี้มาจากการเจริญสติในชีวิตประจำวัน ด้วยการเฝ้าสังเกตและรู้เท่าทันสิ่งต่างๆทั้งหลายที่กำลังดำเนินไป

"วัตถุ" สำหรับภาวนา จะต้องมีรากที่แท้จริงหยั่งลึกอยู่ในตัวเอง ต้องมิใช่สิ่งที่เกิดจากการคิดคำนึงหรือการตั้งคำถามทางปรัชญา

.. อีกเรื่องหนึ่งซึ่งพระพุทธองค์ตรัสไว้ในอีกพระสูตรหนึ่ง

(หมายเหตุ : เสทกสูตร ผู้รักษาผู้อื่นชื่อว่ารักษาตน .. ท่านจงรักษาตน ผมก็จักรักษาตน เราทั้งสองต่างคุ้มครองตน ต่างรักษาตนอย่างนี้ จักแสดงศิลปะ จักได้ลาภ และจักลงจากไม้ไผ่ได้โดยสวัสดี .. ดูกรภิกษุทั้งหลาย เธอพึงเสพสติปัฏฐานด้วยคิดว่า เราจักรักษาผู้อื่น บุคคลผู้รักษาตน ย่อมชื่อว่ารักษาผู้อื่น บุคคลผู้รักษาผู้อื่น ชื่อว่ารักษาตน. http://84000.org/tipitaka/pitaka2/v.php?B=19&A=4454&Z=4479&pagebreak=0)

ซึ่งทำให้ครูแลเห็นทันทีถึงความสำคัญสูงสุดของการเจริญสติเพื่อความรู้ตัว เพื่อปกป้องและคุ้มครองตนเอง โดยละนิสัยที่คอยกังวลว่าคนอื่นเขาจะมองเราอย่างโน้นอย่างนี้

ภายในครอบครัวหนึ่ง หากมีคนใดคนหนึ่งในครอบครัวนั้นฝึกการเจริญสติ คนอื่นๆในครอบครัวก็จะสามารถเจริญสติได้ด้วย การกระทำที่มีสติของคนๆนั้น จะเตือนทุกคนในครอบครัวให้ระลึกถึงความมีสติได้ ในห้องเรียนก็เช่นกัน

.. ถ้าเธอทำตัวดีที่สุด นั่นก็จะเป็นวิธีที่แน่ใจได้มากที่สุด ที่จะช่วยเตือนเพื่อนๆรอบข้างเธอให้ทำดีที่สุดด้วย .. ด้วยการฝึกสติเท่านั้นที่จะทำให้เราสามารถมองคนอื่นได้ด้วยหัวใจที่เปิดกว้าง และด้วยสายตาแห่งความรัก

.. ครูนึกถึงสวนแห่งหนึ่งซึ่งได้รับการดูแลจากพระซึ่งดำรงสติมั่นอยู่ตลอดเวลา ปรากฏว่าต้นไม้ดอกไม้ในสวนของท่านเขียวขจีสดชื่น เพราะได้รับการทำนุบำรุงจากความสงบและความสุขสดชื่นที่แผ่ออกไปจากสติสัมปชัญญะของท่านนั่นเอง

๓๑) เพ่งพิจารณาเรื่องความปล่อยวาง (ความไม่ยึดมั่นถือมั่น)

.. รำลึกถึงความสำเร็จที่สำคัญๆในชีวิตเธอ .. ตรวจสอบตั้งแต่ความสามารถของเธอ ความยอดเยี่ยมของเธอ ความเก่งกาจของเธอ และเงื่อนไขต่างๆที่เป็นปัจจัยให้เกิดความสำเร็จนั้น ตรวจสอบความพึงพอใจและความหยิ่ง ความภูมิใจที่เกิดขึ้นจากความรู้สึกว่าตัวเราเป็นเหตุสำคัญที่ทำให้สิ่งนั้นๆสำเร็จได้

ฉายแสงแห่งความเป็นเหตุเป็นปัจจัยไปยังเหตุการณ์ทั้งหมดนั้น เพื่อเธอจะเห็นได้ว่า ความสำเร็จนั้นมิได้เป็นของเธอจริงๆหรอก หากแต่เป็นการประจวบเหมาะของเหตุปัจจัยมากมาย เกินกว่าที่เธอจะหยั่งรู้ได้

มองเพื่อเธอจะได้ไม่หลงติดยึดความสำเร็จนั้นๆ เมื่อเธอปล่อยวางมันเสียได้นั่นแหละ เธอจึงจะพบอิสรภาพที่แท้จริง และไม่ต้องถูกความสำเร็จนั้นครอบงำรุกรานอีกต่อไป

จากนั้นรำลึกถึงความล้มเหลวต่างๆที่ขมขื่นที่สุดในชีวิตของเธอและตรวจสอบทีละกรณี .. ตั้งแต่ความสามารถของเธอ ความยอดเยี่ยมของเธอ ความเก่งกาจของเธอ และการที่ไม่มีเงื่อนไขพอที่จะอำนวยให้สิ่งนั้นๆสำเร็จ จึงนำมาซึ่งความล้มเหลว ตรวจสอบถึงความผิดหวัง น้อยใจ เสียใจต่างๆ ที่เกิดจากความรู้สึกว่าตัวเธอไม่สามารถเข้าถึงความสำเร็จนั้นๆ

จากนั้นก็ฉายแสงแห่งความเป็นเหตุเป็นปัจจัยซึ่งกันและกันของสรรพสิ่งไปยังเรื่องราวทั้งหมด เพื่อมองให้เห็นว่า ความล้มเหลวนั้น ไม่อาจจะโทษความไร้สมรรถภาพของเธอได้ หากแต่เกิดจากการขาดเงื่อนไขที่จะเอื้ออำนวย

เพ่งพิจารณาให้เห็นว่า ตัวเธอนั้น ไม่มีกำลังมากพอที่จะ "แบก" ความล้มเหลวเหล่านี้เอาไว้ ความล้มเหลวนั้นๆไม่ใช่ของเธอ มองให้เห็นเพื่อเธอจะได้เป็นอิสระจากความผิดหวังทั้งหลาย

เมื่อเธอสามารถปล่อยวางเสียได้นั่นแหละ เธอจึงจะพบอิสรภาพที่แท้จริง และไม่ต้องถูกความล้มเหลวนั้นครอบงำรุกรานอีกต่อไป

๓๒) เพ่งพิจารณาความไม่ปล่อยปละละเลย

.. มองให้ห็นถึงความไม่เที่ยง อนิจจัง และไม่มีเอกลักษณ์ที่ดำรงอยู่ชั่วนิรันดร์ในสิ่งต่างๆทุกๆสิ่ง มองให้เห็นแม้ว่าสิ่งต่างๆจะมีอนิจจลักษณะและไม่มีเอกลักษณ์ที่คงอยู่ได้

แต่สรรพสิ่งก็มีความอัศจรรย์ เมื่อเธอไม่ติดยึดในสิ่งที่เป็นเงื่อนไขทั้งหลาย เธอจะต้องไม่ติดยึดในสิ่งที่ไม่เป็นเงื่อนไขอีกด้วย พิจารณาดูพระโพธิสัตว์ แม้ท่านจะมิได้ติดอยู่ในกรงขังของขันธ์ ๕ และโลกียธรรมแล้ว แต่ท่านก็มิได้หนีออกจากขันธ์ ๕ และโลกียธรรม

แม้ท่านจะสามารถละทิ้งขันธ์ ๕ และโลกียธรรมดั่งหนึ่งทิ้งกองขี้เถ้าเย็นชืด ท่านก็ยังสามารถเวียนวนอยู่กับขันธ์ ๕ และโลกียธรรมโดยไม่ต้องจมลงตกเป็นทาสของสิ่งเหล่านี้ ท่านเหมือนเรือที่ลอยอยู่เหนือน้ำ

เพ่งพิจารณาให้เห็นว่า ผู้รู้ ผู้ตื่น ผู้เบิกบานนั้น รับใช้เพื่อนมนุษย์โดยที่มิได้เป็นทาสของงาน แต่ก็มิเคยละเลยงานรับใช้มนุษย์ชาติเลย

-------- -------- -------- -------- -------- --------

จบบทความของหลวงปู่นัท ฮันห์แล้ว คราวหน้ามาต่อที่การเจริญสติด้วยการรู้กายผ่านการเคลื่อนไหวของมือ จนเข้าไปสู่การรู้ใจตามแนวทางของหลวงพ่อเทียนกันนะครับ

เจริญในธรรมครับ

จากที่กล่าวถึงรายละเอียดของการคลายออกของขยะกายขยะใจ ตั้งแต่หยาบถึงละเอียดตามลำดับคือ 1).การรับผัสสะของอายตนะภายในกับภายนอก 2).ปฏิกิริยาลูกโซ่ของกายใจ(ขยะกาย ขยะใจ) 3).แรงเจตนาในการสร้างกรรม(แรงทาบที่กลางหน้าอก หรือหัวใจ) นั้น สมดุลของร่างกายจะเปลี่ยนไป และเมื่อสมดุลเปลี่ยน จะทำให้มีการปรับธาตุ คือปรากฏการณ์ลำดับที่ 4

4.การปรับธาตุทั้ง 4
สำหรับร่างกายซึ่งประกอบด้วยธาตุดิน น้ำ ลม และไฟ เมื่อมีการเปลี่ยนแปลงและคลายออกของสภาวธรรม องค์ประกอบของธาตุทั้ง 4 ก็จะปรับตัวเข้าสู่สมดุลใหม่ จะสังเกตได้เมื่อนั่งสมาธิไปได้ระยะหนึ่ง จะมีการหาว(ธาตุลม) ขณะหาวก็จะรู้สึกร้อนที่หน้าผาก(ธาตุไฟ) ต่อมาจะมีน้ำตาไหล (ธาตุน้ำ) สำหรับการเกาะกุมรวมเป็นร่างกาย จัดเป็น(ธาตุดิน) ธาตุทั้ง 4 จะปรับตัวให้เกิดสมดุลใหม่อยู่ทุกขณะ ตามอาสวะที่คลายออกมา สำหรับท่านที่มีความสมดุลของสติ สัมปชัญญะ กับสมาธิ เมื่อหยั่งตัวรู้ลงในกาย จะมีการหาวอย่างต่อเนื่องนับครั้งไม่ถ้วน บ้างขากรรไกรแข็ง นั่นเป็นความสมดุลอย่างยิ่ง ธาตุทั้ง 4 ปรับมากเท่าใดชี้วัดได้ว่า ปัญญามีความคมกล้า บางท่านตกใจเพราะหาวจนรู้สึกรำคาญ จึงพยายามไม่ให้หาว นั่นคือการปิดกั้นไม่ให้ขยะกายขยะใจเบื้องลึกคลายออก เนื่องจากความไม่เข้าใจในกลไกการทำงานของร่างกาย ที่จริงผู้ปฏิบัติควรตามรู้อาการที่เกิดขึ้น