กรณี น้อง ก จึงต้องย้อนกลับมาพิจารณาหาสาเหตุของการรู้รูปนามที่ไม่เป็นกลาง จึงได้ลองสอบถามว่า ปฏิบัติอย่างไร ซึ่งน้อง ก ก็บอกว่าตามรู้สภาวะสิ่งที่ปรากฏในร่างกาย แบบธรรมชาติ ซึ่งอันนั้นเป็นความเข้าใจของน้อง ก แต่อย่างไรก็ตามผลการปฏิบัติที่เกิดขึ้น ฟ้องว่าน้อง ก ยังมีการรู้รูปนามแบบเพ่ง

หากกลับมาย้อนพิจารณาคำสอนเพื่อการพ้นทุกข์ของพระพุทธองค์ ที่เรียกว่าวิปัสสนานั้น ท่านได้จำแนกธรรมให้เหมาะกับ พละ 5 และการติดข้องของบุคคล (อุปนิสัย) แบ่งได้ 2 กลุ่ม คือ
1.สติปัฏฐาน 4 แนวทางปฏิบัติเพื่อตามรู้ กาย เวทนา จิต และธรรม ซึ่งใช้กับบุคคลทั่วไป เป็นแนวกลางๆ หรือผู้มีพละ 5 ปานกลาง
2.ธรรมจักรกัปวัตนสูตร เป็นคำสอนให้กับปัญจวัคคีย์ทั้ง 5 สำหรับผู้มีการเพ่งเพียรอย่างยิ่งยวด หรืออีกนัยหนึ่งคือ มีพละที่แก่กล้า พร้อมกับความยึดติดในอารมณ์ ที่เป็นผลจากความแนบแน่นในอารมณ์ ดังนั้นปัญหาของปัญจวัคคีย์ทั้ง 5คือ การแก้ความยึดติด(อุปทาน) โดยพระพุทธองค์ ได้กล่าวว่า ภิกขุ ไม่ควรสุดโต่ง ทั้ง 2 ด้าน คือกามสุขขัลลิกานุโยค (ติดกาม) กับอัตตกิลมถานุโยค (การเพ่งเพียรทรมานตน) การแปลนัยยะของคำสอนนี้ ยังมีระดับลึกลงไปอีกคือ การรู้หรือจดจ่อสภาวะจนเกินเลยสิ่งที่ควรรู้ (รู้อดีต) หรืออีกนัยหนึ่งคือรู้แต่สิ่งที่สนใจจะรู้ ซึ่งอาจสรุปว่าเป็นการไม่รู้ตามความจริงที่เป็นปัจจุบันธรรม นั่นเอง

สำหร้บ การพิจารณาอินทรีย์ของน้อง ก จะเห็นว่าน้อง ก พบความสั่นสะเทือนในเรือนกายแล้วซึ่งเมื่อสอบถามก็ได้ร้บทราบว่า ส่วนใหญ่พบความสงบ ไม่ค่อยฟุ้งซ่าน แสดงว่า น้อง ก มีอิทรีย์ในระดับสูงแล้ว สภาวะธรรมก็สอดคล้องกับระดับอิทรีย์ เป็นวิปัสสนาที่มีอารมณ์สมถะนำหน้า การปรับลดความยึดถือคือการรู้สภาวะการสั่นสะเทือนแบบรวมๆ และไม่ตวรรู้นานเกินไป เพราะการรู้นาน จะทำให้เกิดอัตตา(การนำความรู้สีกเข้าไปสร้างเงื่อนไจกับสภาวธรรม

จากการปรับอินทรีย์ของน้อง ก เพื่อให้ตัวรู้มีความเป็นธรรมชาติปกติ หากย้อนกลับไปก่อนปรับ หากถามน้อง ก หรือทุกคนที่ปฏิบัติว่าทำแบบเป็นธรรมชาติหรือไม่ ทุกคนจะตอบว่าเป็นธรรมชาติไม่ได้เพ่ง ซึ่งคำตอบดังกล่าวไม่สามารถสะท้อนความจริง จึงต้องกลับมาพิจารณาจาผลการปฏิบัติหรือ process เช่น เราถามผู้เดินทางว่าจะไปใหน ได้รับคำตอบว่า จะไปเชียงใหม่ จึงถามต่อว่าระหว่างทางเจออะไรบ้าง ซึ่งก็ได้รับคำตอบว่า ได้พบเห็นทะเล เป็นการถามถึงผลการปฏิบัติ ผู้ถามซึ่งเคยเดินทางมาแล้วก็จะรู้ทันทีว่าใช่หรือไม่ หรือ จะต้องซักถามวิธีการปฏิบัติ(process) โดยละเอียด

สำหรับน้อง ก เมื่อรู้ว่าติดเพ่ง จึงต้องปรับให้รู้โดยละความสนใจที่จะกำหนดรู้จุดใดจุดหนึ่ง เช่นรู้ที่ท้อง หรือลมหายใจที่จมูก โดยเปลี่ยนเป็นรู้อาการที่ปรากฏทั้งกายภายนอกหรือกายภายในโดยไม่เลือกตำแหน่ง หรือรู้บ้างปล่อยวางบ้าง ซึ่งมักจะเป็นการฝืนความรู้สึก เนื่องจากการรู้ที่จุดใดจุดหนึ่งจะพบความสงบได้ง่ายและเกิดความชอบ

แนวทางที่กล่าวเป็นลักษณะของผู้ปฏิบัติที่มีสมถะนำวิปัสสนา หรือธรรมที่พระพุทธองค์ตรัสสอนกับปัญจวัคคีย์ ที่ติดในอัตตกิลมถานุโยค การสอนจึงเน้นการไม่ติดในสองส่วน ผู้ปฏิบัติที่มีอุปนิสัยสมถะนำวิปัสสนา นั้น การปฏิบัติวิปัสสนาทำได้ 2 แนวทาง คือ 1) เข้าสมาธิแล้วถอนมาที่อารมณ์ปกติแล้วกำหนดรู้ในรูปนาม หรือ 2) ฝึกการรู้โดยไม่เลือก จนละการเพ่ง จนทำให้อารมณ์เป็นธรรมชาติ นำจิตที่เป็นธรรมชาติไปกำหนดรู้รูปนามที่สัมพันธ์กัน ตามที่กล่าวมา แต่หากทำแล้วยังเกิดการเพ่งอีกก็ให้รู้รูปนามที่แสดงตามความจริงอะไรก็ได้ ความยากของการปฏิบัติอยู่ที่จุดนี้ คือทำอย่างไรจะแยกผู้รู้กับสิ่งที่ถูกรู้ พระพุทธองค์จึงให้ความสำคัญที่ สติ คือการระลึกได้ เป็นการปล่อยให้จิตเป็นธรรมชาติ เมื่อเผลอก็ตามรู้ว่าเผลอ คิดก็ตามรู้ว่าคิด หรือเกิดเวทนาพอใจ ไม่พอใจ หรือเฉยๆ ก็ตามรู้สภาพธรรมนั้น ๆ

เมื่อดำรงจิตเป็นธรรมชาติและรู้รูปนามตามความเป็นจริง ความจริงของรูปนามก็จะแสดงออกมา สิ่งแรกคือการเปลี่ยนแปลง(อนิจจัง) การเปลี่ยนแปลงจะปลดปล่อยพลังออกมา(ทุกขัง) ซึ่งเป็นของร้อน เสียดแทง และเมื่อความร้อนคลายออกแล้วจึงพบกับความย็น ความนิ่ง สงบ(อนัตตา) จึงสรุปว่าไตรลักษณ์ คือธรรมชาติของรูปนามที่แสดงความเป็นเหตุเป็นผล การปฏิบัติธรรมที่ถูกต้องจึงเป็นการละเหตุ เมื่อละเหตุที่เป็นบ่อเกิดทุกข์ ผลทุกข์ก็ดับตาม วิธีนี้จึงนำไปใช้ในการทำสมาธิระดับลึกที่เรียกว่า ฌาน (ลักขณูณิชฌาน) แทนการเพ่งอารมณ์ที่มีที่เกิดจากการ action จึงพบกับแรงสะท้อนกลับ reaction ซึ่งเป็นสาเหตุที่ทำให้ดำรงจิตอยู่ในสมาธิได้ยาก

จึงเห็นได้ว่าการปฏิบัติไม่สามารถลัดขั้นตอนได้ การเรียนรู้ความจริงเฉพาะหน้า(เฉพาะที่ปรากฏจริงในขณะนั้น) เป็นสิ่งสำคัญ ต้องระลึกเสมอว่า เราได้สร้างเงื่อนไขในการปฏิบัติ หรือไม่ บางครั้งในขณะดูลมพอได้เพียงเล็กน้อยพลังงานที่คลายออกมาที่ทำให้อึดอัด จากความเครียดที่เราสะสมไม่ว่าเรื่องงานหรือ ครอบครัว เวลาปกติก็ไม่ได้คิดถึง แต่เวลาปฏิบัติก็จะเกิดขึ้นมาทุกทีไม่รู้มันเป็นอะไร คิดแล้วก็เริ่มหงุดหงิด บ่งบอกถึงความไม่เข้าใจในระบบของรูปนามว่า ทุกขณะที่ใช้ชีวิตปกติที่ไม่ได้กำหนดสติ ทั้งวันจิตจะเป็นการสร้างเงื่อนไขตลอดเวลาทั้งในเรื่องอดีตและอนาคต เป็นการสร้างภพขึ้น โดย 1 วินาที จิตเกิดดับ 17 ขณะ กาย 7 ขณะ ดังนั้นวันหนึ่งๆจะสร้างภพเท่าไร ดังนั้นเมื่อเริ่มดูลม ภพเหล่านั้นจึงคลายออกมาในรูปความนึกคิด ความอึดอัด หากรู้ทันว่าขณะนั้นเกิดปรากฏการณ์นั้นๆ ความร้อนของจิตก็จะคลายตัวได้เร็วยิ่งขึ้น เสมือนหม้อน้ำเดือดพอฝาปิดขยับเขยื้อนเพื่อให้ความร้อนคลายออก ผู้ฉลาดจะช่วยเปิดฝาให้ลดความร้อนเร็วที่สุด ก็คือรู้ทันว่าขณะนั้นเกิดปรากฏการณ์นั้นๆ แต่ผู้ไม่รู้ก็จะทำตรงข้ามคือแทนที่จะรู้ทันปรากฏการณ์นั้นๆ กลับเร่งไปเพ่งลมหายใจ เปรียบกับรีบเอามือไปกดฝาให้แน่น ผลปรากฏแรงดันไอน้ำดันน้ำร้อนลวกมือตนเอง ปรากฏการณ์ทางการปฏิบัติคือเครียดหนักกว่าเดิม หลังเลิกปฏิบัติแล้วหนักหัว มึน นี่แหละอัตตกิลมถานุโยคของแท้

แต่หากผู้ปฏิบัติมีความเข้าใจแนวทางปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐานเป็นอย่างดี โดยรู้ว่าอะไรก็ตามที่ปรากฏให้รู้ตามความจริง เพียรทำเหตุให้มาก เจริญให้มากแล้ว โดยไม่หวัง ผลย่อมปรากฏ ซึ่งถือว่าเดินบนเส้นทางวิปัสสนาแล้ว แต่หากผลยังไม่ปรากฏก็ต้องมาหาเหตุผลว่าอะไรเป็นสาเหตุที่ทำให้เนิ่นช้า ซึ่งส่วนใหญ่ของผู้ปฏิบัติมักเกิดจาก พละ 5 ไม่สมดุล โดยสามารถแบ่งความไม่สมดุลได้ 2 กลุ่ม คือ กลุ่มกลุ่มสมาธินำปัญญา และกลุ่มปัญญานำสมาธิ ซึ่งในกลุ่มหลังจะไม่ค่อยมีปัญหาในการปฏิบัติมากนัก

ดังนั้นจะเน้นกลุ่มสมาธินำปัญญา ลักษณะคือกำหนดรูปนามไปสักระยะหนึ่งจิตเริ่มสงบ นิ่งและเบลอ รู้รูปนามไม่ชัด ต่อมาเผลอและหลับ แนวทางปรับอินทรีย์ ขณะเริ่มกำหนดรูปนามกำหนดอยู่กับรูปนามเกิน 5 – 10 วินาที โดยเปลี่ยนไปรู้สิ่งอื่น เช่น ลมที่กระทบกาย เสียง หรือ ปรากฏการณ์ที่เกิดในร่างกาย 5-10 วินาที แล้ว จึงกลับไปรู้รูปนามอีกครั้ง หากยังซึมอยู่ ให้ลุกขึ้นเดิน การเดินก็ให้เป็นธรรมชาติไม่ต้องเพ่งที่เท้าหรือการเคลื่อน แต่เพียงให้รู้ว่าเดินแล้วปล่อยวางเป็นขณะแล้วรู้ใหม่ แล้วค่อยกลับไปนั่งสมาธิอีก และในวิปัสสนาญาณระดับสูงในสังขารรุเบกขาญาณ ขณะรูปนามมีอาการเบาอาจมีบางช่วงที่อยู่ๆ ลมหายใจหยุดลงหายใจไม่ได้ ทำอย่างไรก็หายใจไม่ออกให้แก้ไขโดยลุกขึ้นเดินสบายๆ แล้วกลับไปนั่งใหม่

การที่ผู้ปฏิบัติไม่สามารถดำรงให้สภาวะจิตอิสระที่ปลอดจากทุกข์ ที่เกิดขึ้นชั่วขณะ อยู่ต่อเนื่องได้ เพราะเหตุของทุกข์ยังมีอยู่ โดยปุถุชนยังเต็ม 100 % กัลยาณชน เต็ม 100 เช่นเดียวกัน แต่เนื่องจากการบำเพ็ญเพียร ทำให้มีพละ 5 ระดับหนึ่งที่ไปขจัดกิเลสได้ชั่วคราวแบบต่อเนื่อง สำหรับอริยชนชั้นต้นกิเลส หมดไป 3 ใน 10 ส่วน ชีวิตก็พบความสงบเย็น ซาบซึ้งในคุณของพระรัตนตรัย ทุกลมหายใจเข้าออก และเดินทางลาดลง จุดหมายปลายทางที่สุดแห่งทุกข์ เพียรทำเหตุที่ไปละเจตสิกตั้งแต่หยานสู่ละเอียด

แม้แต่อุเบกขาที่ไม่ประกอบด้วยสัมปชัญญะ ( ไม่เป็นสัมมาสมาธิ ) ก็ต้องกำหนดรู้ทั้งส่วนชองอุเบกขาเวทนา(ผล) และลักษณะของแรงที่กระทำต่อมโน เป็นแรงบีบหรือรู้สึกหน่วงที่ 1.จุดหรือตำแหน่งที่เกิดอุเบกขา หรือ2.ที่กลางหน้าอก หรือ 3.ที่หัวใจ แล้วแต่ความสามารถที่จะรู้ได้ ซึ่งจัดเป็น(เหตุ)ของอุเบกขาเวทนาระดับนั้น ๆ จะทำให้รู้ถึงแรงที่กระทำต่อมโน เช่น แรงที่กระทำต่อมโน ระดับสมาธิในปฐมฌานจะต่างกับทุติยฌานซึ่งเบาขึ้น และต่างกับระดับตติยฌานที่เบากว่าระดับที่ ฌาน2 แต่เมื่อถึงระดับจตุตฌานจะพบแรงที่กระทำต่อมโนกลับหนาแน่นที่สุด และลมหายใจเบาลง จนไม่รู้สึกว่าหายใจ เป็นที่สังเกตว่า สมาธิที่เกิดจากการรู้ตามความสัมพันธ์ของรูปนามนี้ จะรู้ถึงการเปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลาเป็นความเกิดดับต่อเนื่อง ปิติขณะที่1 จะแตกต่างจากปิติขณะที่ 2 สุขขณะที่1จะแตกต่างจากสุข ขณะที่ 2 และอุบกขาขณะหนึ่งจะแตกต่างจากอุเบกขาระดับต่อมา ความจริงของรูปนามระดับละเอียด ซึ่งเป็นลหุเวทนาก็เปลี่ยนแปลงตลอด ถือเป็นต้วชี้วัดหนึ่งว่ายังเดินบนเส้นทางวิปัสสนา และการเปลี่ยนแปลงนี้ ที่พระพุทธองค์ได้ตรัสว่า “เป็นทุกข์”

เมื่อระบบของรูปนามมีการเคลียร์ตนเอง จากการรู้ปัจจุบันธรรม ปรากฏการณ์ที่เกิดปฏิกิริยาในร่างกาย เช่น ความร้อน ความอึดอัด เป็นผลจากการคลายอารมณ์ บางครั้งร่างกายมีการโยก หมุน เป็นการคลายของแรงยึดถือ และเจตนา จะสังเกตได้จากเวลากำหนดรู้ลมหายใจ ไปสักพัก หากหยุดสังเกตลมและมาสังเกตความรู้สึก จะรู้สึกเหมือนการโยกเบาๆของความรู้สึก นั่นคือ การกระทำใดๆก็ตามจะเกิดแรงขึ้นที่เรียกว่า action และจะเกิดแรงตรงข้ามทันที คือแรง reaction เป็นกฎสากลจักรวาล หรือการกระทำย่อมมีวิบาก นอกจากการกระทำที่ไร้เจตนา จึงจะไม่ส่งผลเป็นวัฏฏะ

ชอบที่จะคอยติดตามดูท่านแสดงความเห็นจังเลย...

ใช่ค่ะ...มันแตกต่างกัน...

ใช่...เอกอนก็เห็นแรงผลักดันทั้นสองแรง
ท่านลองเพิ่มเติมความเห็นในส่วนของ action กะ reaction อีกสักหน่อยจะได้มั๊ยคะ
...

Action คือ เจตนา และกรรม
Reaction คือ วิบาก หรือ ผลจากการกระทำกรรม

Action หรือ เจตนา และกรรม มีหลายระดับ ระดับที่เกิดจากเป็นโลภะ โทสะ และโมหะเจตนา ส่งผลให้เกิดวิบาก หรือ ผลจากการกระทำกรรมที่นำไปสู่ทุคติ ซึ่งทุกท่านได้ทราบอยู่แล้ว แต่ในส่วนของการสร้างเจตนาในการปฏิบัติธรรม เป็นสิ่งที่น่าสนใจ เพราะมีบางส่วนที่เป็นอุปสรรคต่อผู้ปฏิบัติโดยไม่รู้ตัว การปฏิบัติธรรมมีจุดมุ่งหมายเพื่อชำระใจและกายให้สะอาด มีใจขาวรอบ หากเปรียบการปฏิบัติธรรม คือการกวาดสิ่งสกปรกในบ้าน ฝุ่นผงมีที่มา 2 แหล่ง คือ มาจากอากาศหรือลมที่พัดเข้ามาในบ้าน เกาะอยู่ที่พื้น และที่ติดมากับเท้าของท่านที่เดินเข้าไป และในการกวาดพื้นบ้าน จริงแล้วท่านต้องกวาดฝุ่นที่มาจากทั้ง 2 แหล่ง โดยฝุ่นมาจากอากาศหรือลมที่พัดเข้ามาในบ้าน เกาะอยู่ที่พื้นเปรียบได้กับอารมณ์ทางใจและอินทรีย์เคมีที่เกิดขึ้นทางกาย ได้รับจากผัสสะต่างๆ แต่ส่วนใหญ่หลายท่านจะไม่เคยเห็นฝุ่นที่มากับเท้าของท่าน เพราะเป็นส่วนที่เกาะหรือประกอบมากับตัวตนหรืออุปนิสัย ความเคยชิน ซึ่งมาจากเจตนา นั่นเอง ดังนั้นการปฏิบัติธรรมพึงระลึก เปรียบได้ดังคำที่กล่าวว่า “ ดูละครให้ย้อนดูตัว” หรือรู้สภาวะธรรมที่เป็นทั้งส่วนผลและย้อนรู้เหตุ

เมื่อธรรมทั้งหมดทั้งปวงล้วนเกิดขึ้นเพราะเหตุปัจจัย เมื่อรู้เหตุนั้น ธรรมนั้นก็ดับลงเพราะสิ้นเหตุ แต่เมื่อยังไม่พบปรากฏการณ์การดับสิ้นสุดลงของวิญญาณธาตุ (โสดาบันปฏิมรรค) ยังมีเชื้อกิเลส ซึ่งเป็นเหตุปัจจัย ให้มีการสร้างกรรม เกิดผลวิบากดำเนินต่อไป

การรู้ลมเข้าออก ท้องพองยุบ คำบริกรรม การรู้ในองค์กรรมฐานดังกล่าว เพื่อให้มีการคลายออกมาของสิ่งที่สะสมของรูปและนาม โดยเนื้อแท้แล้วองค์กรรมฐานดังกล่าว ไม่ใช่จุดมุ่งหมาย เป็นเพียงเครื่องมือแต่จุดมุ่งหมายที่แท้จริง เพื่อให้เราได้กำหนดรู้การคลายออกมาของสิ่งที่สะสมของรูปและนาม แต่เนื่องจากการไม่เข้าใจนัยยะ จึงอาจหลงประเด็น ที่กล่าวเช่นนี้ไม่ใช่การไม่เห็นความสำคัญขององค์กรรมฐานดังกล่าว แต่ต้องเข้าใจถึงจุดมุ่งหมายและวัตถุประสงค์เป็นสำคัญ

ดังนั้นขณะรู้ลมอยู่หากเกิดปรากฏการณ์ทางใจ เช่น ความฟุ้งซ่าน หรือทางกายเกิดการมึนงง ร้อน ขณะนั้นจึงหยุดรู้ในลม เปลี่ยนมารู้ปรากฏการณ์ ทั้งกายหรือใจ ที่เกิดขึ้น การรู้ความจริงดังกล่าวเมื่อความจริงเปลี่ยนไป(อนิจจัง) จะปลดปล่อยพลังงานออกมาในรูปความร้อน แสงสว่าง และความเหนื่อยล้าออกมา (ทุกขัง) เป็นที่สังเกตว่าการปลดปล่อยพลังงานหรือทุกขังนี้ เนื่องจากร่างกายประกอบด้วยธาตุดิน น้ำ ลมและไฟ การปลดปล่อยพลังงาน ธาตุทั้ง 4 จะต้องปรับตัวทุกครั้งที่ปลดปล่อยพลังงาน สำหรับผู้มีอินทรีย์สมดุลจะชัดเจนมาก จะเห็นได้จากขณะสภาวธรรมเปลี่ยนแปลง จะมีการหาว (ธาตุลม) ขณะนั้นจะมีความร้อนเกิดขึ้นที่หน้าผาก (ธาตุไฟ)และจะมีน้ำตาเอ่อๆ (ธาตุน้ำ)ออกมาส่วนร่างกายถือเป็นธาตุดินรองรับธาตุอื่นๆ [/color[color=#008040]]ต่อมาหลังปรากฏการณ์การปรับธาตุ จะพบความเย็นปรากฏขึ้น จิตจะสงบชั่วขณะ ว่างชั่วขณะ(อนัตตา) สภาวะอนัตตาดังกล่าว จึงเปรียบเป็นการสัมผัส นิพพานเทียมหรือทตังคนิพพาน ทั้งหมดนี้ถือเป็นไตรลักษณ์ 1 รอบ ผู้ปฏิบัติพึงภาวิตา พหุลิกตา เจริญให้มาก บำเพ็ญให้มาก จะพบรูปนามแสดงไตรลักษณ์ รอบแล้วรอบเล่า เป็นการสลัดคืนกิเลส ตัณหาจากระดับพื้นผิวของจิตจนถึงเบื้องลึก

ความเป็นจริงของรูปนามที่แสดงความสัมพันธ์ของเหตุและผล ในแต่ละระดับ ซึ่งอาจจำแนกได้ 2 ระดับคือ

1.ภายนอกสู่ภายใน คือการกระทบทางตา หู จมูก ลิ้น และกายเกิดการปรุงแต่งของใจเก็บสะสมเป็นภพที่วิญญาณธาตุ เป็นปรากฏการณ์ในการดำเนินอริยาบทของชีวิตประจำวัน การปฏิบัติวิปัสสนาโดยตามสังเกตรู้การปรุงแต่งของใจซึ่งเป็นผลจากการกระทบของอายตนะภายนอก เป็นการปฏิบัคิที่พระพุทธองค์ตรัสว่าเป็นการป้องกันกรรมที่จะเกิดขึ้นใหม่
2.ภายในสู่ภายใน คือการรู้สภาวะภายในกาย(ผล) เช่น ร้อน เย็น อ่อน แข็ง ตึง เหนื่อย อึดอัด แล้วสังเกตอารมณ์ความพอใจไม่พอใจ (เหตุ)และลึกกว่านั้นคืออารมณ์ที่บันทึกหลายๆครั้งจะเกิดเป็นแรงะสมที่กลางอกที่อาจเรียกว่าหนักอกหรือที่เกิดที่หัวใจคือความรู้สึกแน่นๆ ทึบๆที่เรียกว่าหนักใจ(สายโซ่ของเหตุสู่ผล) เป็นการปฏิบัติวิปัสสนาในอิริยาบถนั่งสมาธิ เป็นการปฏิบัติที่พระพุทธองค์ตรัสว่าเป็นการละกรรมเก่าที่ทำแล้วสลัดคืนออกมาจากกายใจนี้

ผลการกระทำทั้ง 2 ข้อ จะเกิดผลเป็นข้อ 3 คือการทำใจให้ขาวรอบหรือการเกิดใจที่สะอาด สงบ สว่างเพื่อเตรียมรองรับอริยมรรค อริยผล