การทำสมาธิอันใดทำให้ท่านเบื่อต่อโลก ต่อครอบครัว มันยังไม่ถูกต้องหรอก

ถ้าทำสมาธิมีสติปัญญารู้แจ้งเห็นจริงดีแล้ว ต้องสามารถเอาพลังของสมาธิไปสนับสนุนงานการที่เราทำอยู่ได้

นักศึกษาก็ต้องเอาพลังแห่งสมาธิไปสนับสนุนการศึกษา เคยให้คำแนะนำแก่นักศึกษาที่กำลังเรียนอยู่ ว่าวันแต่ละวันๆ ไปเรียนหนังสือ วันนี้อาจารย์ท่านสอนอะไรมา พอกลับมาถึงที่พัก พอเสร็จธุระแล้ว ให้วิตกถึงวิชาที่เราเรียนมาในวันนั้น มาคิดทบทวน เป็นการทบทวนความจำ คิดไป คิดมา นึกไป นึกมา อยู่อย่างนั้นด้วยความตั้งใจ

ผลปรากฏว่า ทำให้นักศึกษาทั้งหลายที่มีความสนใจปฏิบัติอย่างนี้มีสมาธิแล้วก็สามารเรียนหนังสือเก่งสามารถที่จะเอาสมาธิไปสนับสนุนการศึกษาและงานการที่เราทำอยู่ บางท่านถึงกับเอาพลังสมาธิไปช่วยสร้างเครื่องมือวิทยาศาสตร์ขึ้นมาก็ได้

อันนี้ถ้าหากมีนักศึกษามาฟังอยู่นี้ ลองพิจารณาดู ลองปฏิบัติดู วันหนึ่งไปเรียนอะไรมา วิตกถึงความรู้อันนั้น ค้นคว้าพิจารณาเป็นการทวนความจำ

ทีนี้ อย่างพ่อบ้านแม่เรือนทั้งหลาย ถ้าท่านผู้ใดเกิดมีปัญหาครอบครัว เช่น อย่างพ่อบ้านแม่บ้านไม่ค่อยจะลงรอยกัน มีมติขัดแย้งอยู่ ก็ให้พยายามตั้งปัญหาถามตัวเองว่า เรามีความบกพร่องอะไร

ยกตัวอย่างเช่น บางครั้งท่านอาจจะเผลอไปเที่ยวดึกดื่นเที่ยงคืน กลับมาแม่บ้านโมโหบิดหูเอา ท่านอย่าเพิ่งไปโกรธ ให้ตั้งปัญหาถามตัวเองก่อนว่าเราผิดอะไร

ถ้าเรามีสติยับยั้งถามตัวเองสักพักหนึ่ง เราจะได้ความรู้ ด้วยความรู้สึกว่าเราผิด เพราะเราไปเที่ยวดึกเกินไป อันนี้เป็นตัวอย่างอันหนึ่งสำหรับการแก้ปัญหาครอบครัวและชีวิตประจำวัน

การปฏิบัติธรรมนี้ มิใช่ว่าเราต้องการความรู้ความเห็นมาคุยอวดกันให้เสียเวลา เราต้องการธรรมะอันที่สามารถจะมาแก้ไขปัญหาชีวิตประจำวันได้ สามารถแก้ปัญหาหัวใจได้ สามารถแก้ไขปัญหางานการได้

สามารถใช้พลังสมาธิไปสนับสนุนกิจการงานที่เราทำอยู่ได้ทุกประเภท จึงจะชื่อว่าเป็นการฝึกสมาธิแล้วได้ผลคุ้มค่าแก่การเสียเวลา





ไว้มาต่อคราวหน้าครับ

เจริญในธรรมครับ

ขออนุญาตมาต่อกันครับ

คราวที่แล้วทิ้งท้ายไว้ในส่วนที่จะเรียบเรียงต่อ ที่ว่าด้วยเรื่องอินทรียสังวร ... สติสัมปชัญญะ ... สุจริต ๓ ... สติปัฏฐาน ๔ ... โพชฌงค์ ๗ ... วิสุทธิ ๗ ... วิปัสสนาญาณ ๙ ... โสฬสญาณ ๑๖ ... ปฏิจจสมุปปันธรรม ๑๒ ... และอริยสัจจ์ ๔

คราวนี้ ผู้มาใหม่อาจจะรู้สึกว่า ธรรมะทำไมอะไรจะเยอะแยะมากมายขนาดนั้น แล้วจะปฏิบัติกันไหวเหรอ

อย่าพึ่งตกใจกับข้อธรรมที่ยกมามากมายนะครับ เพราะสำหรับผู้ปฏิบัติที่คุ้นเคยแล้ว จะรู้ว่า ในภาคส่วนของการปฏิบัติจริงๆนั้น มีอยู่นิดเดียว

ซึ่งตามที่เคยเรียบเรียงไว้ตั้งแต่ต้น ได้แก่ สิกขา ๓

ว่าโดยย่อคือสมถะและวิปัสสนา ด้วยปัญญาอันยิ่ง

ซึ่งก็คือมรรค ๑ (ที่มีองค์ ๘)

หรือย่อส่วนเข้าไปอีก ก็คือการปฏิบัติในสติปัฏฐาน

ที่ถึงแม้จะเลือกมาปฏิบัติเพียงแค่ ๑ ฐานย่อย (บรรพะ) จาก ๒๑ ฐานย่อย (บรรพะ) ก็สามารถเข้าถึงสภาวะพ้นทุกข์ หรือสุขสัมบูรณ์ได้แล้ว (ถ้าเพียรปฏิบัติได้อย่างถูกต้อง ก็จะได้ครบทั้งสิกขา ๓)

ส่วนที่ยกมาที่เหลือ เช่น วิสุทธิ ๗ โสฬสญาณ ๑๖ การเห็นแจ้งในปฏิจจสมุปันธรรม ๑๒ หรือในอริยสัจจ์ ๔ ฯลฯ จะเป็นผลของการปฏิบัติ

คือเป็นในแง่ของกระบวนธรรมที่ไหลเนื่องไปด้วยเหตุปัจจัย (ปวัตินัย) ไม่ใช่ในแง่ของการปฏิบัติ (ปฏิบัตินัย)

ซึ่งถึงแม้ว่าจะไม่รู้ตอนนี้ ก็จะรู้ได้ด้วยตนเองเมื่อปฏิบัติไปถึงจุดนั้นๆแล้วอยู่ดี

แถมยังจะเป็นการรู้ที่เรียกว่า "รู้แจ้ง" ในหัวข้อธรรมนั้นๆอีกด้วย

ซึ่งดีกว่าการรู้ด้วยการอ่าน ซึ่งเป็นแค่ "รู้จำ"

และเมื่อรู้แจ้งแล้ว การหวนกลับมาอ่านธรรมะที่เป็นส่วนของ "ผล" นั้นอีกครั้ง ก็จะเกิดความปีติซาบซึ้งเข้าไปถึงในจิตในใจได้อย่างมากมาย กับพระคุณอันประเสริฐทั้ง ๓ ประการของพระบรมครู

ซึ่งก็คือพระปัญญาธิคุณ พระบริสุทธิคุณ และพระกรุณาธิคุณ

ตลอดจนพระคุณของพระอัครสาวก สาวก อรรถกถาจารย์ และพ่อแม่ครูอาจารย์รุ่นหลัง ที่ท่านได้เมตตาสอนสั่ง และบันทึกธรรมทั้งหมดไว้ ให้สามารถตกทอดจนสู่รุ่นเราได้ โดยที่ไม่สูญหายไปกับกาลเวลาเสียก่อนนะครับ

กลับมาที่ อินทรียสังวรและสติสัมปชัญญะกันต่อ

ก่อนจะลงลึกในส่วนนี้ วิสุทธิปาละขอทบทวนอธิบายขบวนการของชีวิตและการมีปฏิสัมพันธ์กับโลกกันก่อน

เพื่อที่จะได้เห็นบทบาทของอธิศีลสิกขา ในส่วนของอินทรียสังวรและสติสัมปชัญญะ ซึ่งใช้ในการปิดกั้นกระแสของอกุศลธรรมไม่ให้เกิดขึ้น และสนับสนุนกุศลธรรมให้เจริญงอกงาม

โดยวิสุทธิปาละจะพยายามใช้ภาษาธรรมดาๆที่พอจะเข้าใจได้ง่ายๆนะครับ

(แต่ด้วยความซับซ้อนของเนื้อหา อาจจะต้องใช้สมาธิในการอ่านและทบทวนเพิ่มขึ้นซักหน่อย)

และในบางส่วน อาจจะวงเล็บศัพท์บาลีต่อท้ายไว้ให้ เพื่อผู้ที่ไม่คุ้นเคยกับบาลี จะได้ศึกษาคำศัพท์เฉพาะที่ใช้ในการสื่อธรรมจากต้นฉบับไปด้วยในตัว

(จะศึกษาธรรมะที่มีต้นธารจากภาษามคธ ก็ต้องรู้คำศัพท์มคธ ซึ่งก็คือคำศัพท์ทางบาลีไว้ให้ถูกต้องพอเป็นพื้นไว้หน่อยนะครับ ไม่เช่นนั้นอาจจะทำให้ศึกษาธรรมะไม่ค่อยชัดเจน หรือเข้าใจไขว้เขวไปได้

ตัวอย่างที่เทียบได้ใกล้เคียงก็คือ เมื่อเราจะศึกษาวิทยาการจากฝรั่ง เรายังต้องบากบั่นเล่าเรียนภาษาอังกฤษ ท่องจำทั้งรูปแบบ grammar และ vocabulary กันตั้งสิบกว่าปี ถึงจะพออ่าน textbook จากต้นฉบับรู้เรื่องได้บ้าง

ซึ่งถ้า textbook นั้น มีฉบับแปลไทย คนที่เคยอ่านผ่านหูผ่านตามาแล้ว ก็จะรู้ว่า อ่านเอาจาก textbook นั้น ได้อรรถะตรงกับที่ผู้เขียนต้องการจะสื่อมากมายกว่ากัน

แต่สำหรับธรรมะแล้วนั้น ถ้าจะเอาแค่พอปฏิบัติได้ คงไม่ต้องถึงกับไปเรียนบาลีให้เป็นเรื่องเป็นราวจนกระทั่งอ่านพระไตรปิฎกบาลีได้นะครับ แค่รู้ความหมายของคำศัพท์โดยถูกต้อง ติดตัวไว้บ้าง ก็เพียงพอแล้ว)

มาที่กระบวนการของชีวิต และการมีปฏิสัมพันธ์กับโลก

คือในระดับปุถุชน ถ้าจะแบ่งแยกความรู้สึก การรับรู้ รวมถึงการมีปฏิสัมพันธ์ต่อโลกแล้ว โดยมากเราจะเห็นว่า มี "เรา" อยู่คนหนึ่งที่ประกอบไปด้วยกายและใจ

กับมีโลกอยู่อีกหนึ่งใบ

ซึ่ง "เรา" เองก็เป็นส่วนหนึ่งของโลกใบนั้นด้วย

(คำว่าโลกในที่นี้ หมายรวมถึงจักรวาล หรือส่วนของจักรวาล หรือภพภูมิอื่นๆ ทั้งรูปธรรมและนามธรรม ที่เราสามารถรับรู้ได้ด้วยนะครับ

ถ้าทางอภิธรรมก็จะเรียกว่า จิต เจตสิก รูป หรือขันธ์ ๕ หรือสังขารธรรม หรือสังขตธรรม คือธรรมที่ยังเนื่องด้วยการปรุงแต่ง รวมหมดทั้ง (โลก) ภายนอก และ (โลก) ภายใน)

ซึ่งถ้าจะเอาให้ลึกลงไปอีก ก็จะเห็นว่า ในกายใจ ที่เข้าใจกันว่า "เป็นเรา" นี้ จะมีใจ (หรือจิต) เป็นผู้คอยรู้ คอยคิดนึกสั่งการ

โดยมีกายเป็นส่วนต่อเชื่อมและมีปฏิสัมพันธ์กับสิ่งแวดล้อม หรือโลกภายนอก

(ยังไม่พูดถึงในส่วนที่ใช้ใจล้วนๆติดต่อกับโลกภายนอกนะครับ เอาปุถุชนคนทั่วๆไปก่อน)

ซึ่งขั้นตอนการเชื่อมต่อกับโลกภายนอก จะมีสามส่วนใหญ่ๆ คือภาครับรู้โลก - ภาคประมวลผล - และภาคสั่งการกระทำ

โดยภาครับรู้โลกโดยทั่วไป จะเกิดขึ้นในจิตในใจ ที่ประกอบไปด้วยเจตนา หรือเจตจำนงในการรับรู้โลก ที่ยังประกอบไปด้วยท่าที และความเห็นผิดว่าเป็นเราเป็นเขา ยืนพื้นอยู่ (สังขารที่เนื่องด้วยอวิชชา - อวิชชา ปัจจะยา สังขารา)

และด้วยเจตนาที่ประกอบด้วยความเห็นผิดที่ยืนพื้นอยู่นั้น

เมื่อมี แสงสี - เสียง - กลิ่น - รส - สภาวะเย็นร้อนอ่อนแข็งไหวตึง - หรือสภาพธรรมที่รับรู้ได้เฉพาะใจ (รวมเรียกว่า อายตนะภายนอก ๖ ที่เป็นทั้งนามและรูป) มากระทบตา - หู - จมูก - ลิ้น - กาย - หรือที่ใจโดยตรง (รวมเรียกว่า อายตนะภายใน ๖ หรือสฬายตนะ)

จึงเกิดการรับรู้ขึ้นที่ใจ

(เกิดวิญญาณรับรู้ (เป็นจิตที่ทางอภิธรรมเรียกชื่อว่า ปัญจทวาราวัชชนจิต และ ทวิปัญจวิญญาณจิต ในปัญจทวารวิถี) และเกิดปรากฏสิ่งที่ถูกรู้ ทั้งนามและรูป หรือย่อๆว่า นามรูป - สังขารา ปัจจะยา วิญญาณัง, วิญญาณะ ปัจจะยา นามะรูปัง, นามะรูปะ ปัจจยา สะฬายะตะนัง)

เช่น หญิงสาวคนหนึ่งกำลังเดินช๊อปปิ้ง แล้วมีแสงสีเป็นประกายแวววาวเข้ามากระทบคลองจักษุ เกิดการรับรู้การกระทบนั้น (หยุดภาพไว้ตรงนี้ก่อนนะครับ)



ซึ่งเมื่อมีการรับรู้ต่อโลกภายนอกแล้ว (เกิดผัสสะ - สะฬายะตะนะ ปัจจะยา ผัสโส) ชุดข้อมูลทั้งหมดที่ใจหรือจิตรับเข้ามา ก็จะถูกประมวลผลและปรุงแต่งที่จิตต่อ (มโนทวารวิถี)

ซึ่งเป็นการทำงานร่วมกันระหว่างสิ่งที่รับกระทบจนปรากฏให้รับรู้เข้ามา (ทั้งนามและรูป) กับการปรุงแต่ง (สังขารขันธ์ ซึ่งเป็นส่วนนาม) และความจำได้หมายรู้เดิมที่เก็บไว้ (สัญญาขันธ์ ซึ่งเป็นส่วนนาม)

จนเกิดเป็นความรู้สึก (เวทนาขันธ์ - ผัสสะ ปัจจะยา เวทะนา) ซึ่งมีทั้งสุขที่กาย (สุขเวทนา) สุขที่ใจ (โสมนัสเวทนา) ทุกข์ที่กาย (ทุกข์เวทนา) ทุกข์ที่ใจ (โทมนัสเวทนา) หรือเฉยๆ (อุเบกขาเวทนา)



(เดินภาพต่อ) เมื่อชุดของข้อมูลแสงสีที่เป็นประกายนั้นถูกส่งเข้ามารับรู้ในจิตของหญิงสาวแล้ว จิตจะทำการเปรียบเทียบกับสิ่งที่เคยเห็นเดิมไว้ก่อน แล้วจึงรู้ว่า นั่นคือเครื่องประดับ ที่เรียกว่าแหวนเพชร

จากนั้น จิตจะทำการประมวลผลปรุงแต่งต่อ ว่าแหวนเพชรแบบนี้สวยน๊ะ ทำให้เกิดความสุขใจที่ได้เห็น (หยุดภาพไว้ตรงนี้ก่อนนะครับ)



ซึ่งหลังจากเกิดความรู้สึกสุขทุกข์หรือเฉยๆแล้ว จิตก็ยังปรุงแต่งต่อ (มโนทวารวิถี) ไปอีกว่า

ชอบในสุข (โลภะ - กามตัณหา ภวตัณหา)

หรือเกลียดชังในทุกข์ (โทสะ - (ที่มาจาก) วิภวตัณหา)

หรือเฉยๆ (โมหะ คือเป็นการรู้สึกเฉยๆแบบที่ยังประกอบด้วยความเห็นผิด คือยังรู้สึกว่ามีเรามีเขาอยู่ในความเฉยๆ)

กับสิ่งที่มากระทบนั้น (เวทะนา ปัจจะยา ตัณหา)



(เดินภาพต่อ) เมื่อจิตหญิงสาวประมวลผลชุดข้อมูลที่รับเข้ามาว่าเป็นแหวนเพชร เกิดความสุขที่ได้เห็นแล้ว ด้วยความเคยชินที่สะสมมาในจิต จิตจะปรุงแต่งต่อในทันที คือเกิดความชอบ ติดใจ ใคร่อยากที่จะได้แหวนนั้นมาไว้ในครอบครอง (หยุดภาพไว้ตรงนี้ก่อนนะครับ)

ในกรณีจิตรู้สึกเฉยๆ จิตโดยมากก็จะหยุดขบวนการรับรู้โลก และประมวลผลแค่นี้ ไม่มีภาคสั่งการต่อ (หรือถ้ามี ก็เป็นแค่การบันทึกข้อมูลลงในหน่วยความจำ)

ส่วนในกรณีเมื่อจิตเกิดอาการชอบหรือเกลียดชังแล้ว กระบวนการทำงานจะเดินต่อเนื่องไป โดยจิตอาจจะคิดปรุงแต่งต่อ โดยดึงเอาทั้งความจำได้หมายรู้เก่า กับความจำได้หมายรู้ใหม่ มาปรุงแต่งผสมปนเปให้ซับซ้อนขึ้นไปอีกในอาการชอบหรือชังนั้น (ปปัญจสัญญา ในมโนทวารวิถี)



(เดินภาพต่อ) ในขณะที่หญิงสาวอยากได้แหวนเพชร อาจจะมีการนึกคิดฝันหวานจินตนาการเห็นภาพต่อไปอีกว่า ถ้ามันมาอยู่บนนิ้วฉัน มันจะสวยขนาดไหน ใส่แล้วควรจะเข้าเซตกับชุดราตรีสีอะไร เวลากรีดกรายต่อหน้าเพื่อนฝูง คงจะต้องมีคนชื่นชมอิจฉาเป็นแน่ ฯลฯ (หยุดภาพไว้ตรงนี้ก่อนนะครับ)



ซึ่งเมื่อจิตเกิดการปรุงแต่งมากยิ่งขึ้น ก็จะยิ่งทำให้ความอยากได้ (กรณีชอบ) หรืออยากให้สภาวะนั้นขาดหายไป (กรณีเกลียดชัง) ได้อย่างรุนแรงมากขึ้นไปอีกจนติดยึดแกะออกยาก (อุปาทาน - ตัณหา ปัจจะยา อุปาทานัง)

เรื่อยไปจนเกิดการตัดสินใจด้วยเจตจำนง หรือเจตนาที่จะกระทำการต่อ (กรรมภพ - อุปาทานะ ปัจจะยา ภะโว) เพื่อให้เป็นไปตามความอยาก หรือไม่อยาก ที่รุนแรงขึ้นนั้น

ซึ่งจะเกิดการตัดสินว่าจะทำอะไรขึ้นที่ใจก่อน (มโนกรรม ในมโนทวารวิถี) แล้วจึงส่งชุดคำสั่งการกระทำเพื่อเชื่อมต่อกับโลกภายนอกในสามช่องทาง

คือทางกาย (กายกรรม) หรือทางวาจา (วจีกรรม) หรือทางใจ (มโนกรรม)



(ซึ่งตรงนี้จะเข้าสู่ภาคสั่งการแล้วนะครับ หลังจากภาครับรู้โลก และภาคประมวลผลจบลงแล้ว

โดยหลังจากภาครับรู้โลก - ภาคประมวลผล - ภาคสั่งการใน loop แรกจบลง ก็จะขึ้นภาครับรู้โลก - ภาคประมวลผล - ภาคสั่งการ loop ต่อๆไป ต่อเนื่องเป็นกระแสยาวออกไปอีกมากมายทั้งวันจนกว่าจะหลับ (จิตลงภวังควิถี)

หรือแม้แต่ในขณะที่กายหลับ บางที ใจไม่หลับ

โดยภาครับรู้โลก - ภาคประมวลผล - ภาคสั่งการในภาวะที่กายหลับนี้ ก็ยังดำเนินต่อในรูปแบบของความฝัน (สุบินวิถี) ซึ่งเกิดเฉพาะช่องทางรับรู้ - ประมวลผล - และสั่งการทางใจ (มโนทวาร เป็นมโนทวารวิถี))

(เดินภาพต่อ) เมื่อหญิงสาวคิดปรุงแต่ง (ซึ่งโดยมากจะ "หลง" คิดจินตนาการไปตามความเคยชินโดยไม่รู้ตัว) ถึงภาพฝันอันสวยหรูจนอยากได้แหวนเพชรมากขึ้นแล้ว

จึงตัดสินใจเอ่ยปากขอลองแหวน (วจีกรรม) หยิบแหวนขึ้นมาลองสวม (กายกรรม) ถามราคากับผู้ขาย (วจีกรรม) คิดตำหนิผู้ขายในใจว่าตั้งราคาแพงเว่อร์จริงๆ (มโนกรรม) เจรจาต่อรอง (วจีกรรม) ใคร่ครวญถึงเงินในกระเป๋าและความคุ้มค่ากับความอยาก (มโนกรรม) ... ฯลฯ

ต่อเนื่องกันไปเป็นกระแสอีกหลาย loop หลายวงจร เหมือนห่วงโซ่ที่ร้อยเรียงกันไปไม่มีที่สิ้นสุด หาต้นหาปลายไม่เจอ

และสมมติว่าเธอตัดสินใจซื้อแหวน .. ต่อจากนั้นก็เดินดูของอย่างอื่น .. หรือไปหาอะไรทาน .. ก่อนเดินไปที่ลานจอดรถ .. ขับรถกลับบ้าน .. ฯลฯ

ซึ่งก็จะเป็นขบวนการ รับรู้โลก - ประมวลผล - สั่งกระทำการ วนเป็นกระแสต่อเนื่องไปอีกเรื่อยๆ

จะเห็นว่า ตรงนี้คือขบวนการ หรือปฏิสัมพันธ์ที่เกิดขึ้นระหว่าง กายใจ กับ โลก

ซึ่งถ้าจะตีกรอบให้แคบลงไปอีก ก็คือ ปฏิสัมพันธ์ ระหว่าง "ใจ" ซึ่งก็คือ "โลกภายใน"

กับ "สิ่งแวดล้อม" หรือ "โลกภายนอก"

ผ่านทางช่องทางรับเข้า (อายตนะภายใน ๖ หรือทวาร ๖) ซึ่งได้แก่ ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ

มารับรู้ และส่งชุดข้อมูลมาประมวลผล ที่ใจ :b51:

โดยภาคการรับรู้ต่อโลกที่ผ่านทางตา หู จมูก ลิ้น กาย (ปัญจทวาราวัชชนจิต ทวิปัญจวิญญาณจิต ในปัญจทวารวิถี) ก็จะถูกส่งต่อมารับรู้ ที่ใจ (มโนทวาราวัชชนจิต ในปัญจทวารวิถี)

ซึ่งการประมวลผลในชุดข้อมูลที่รับเข้ามา ประกอบกับชุดข้อมูลเก่าที่บันทึกไว้ในสมองและในจิต (สัญญาขันธ์) พร้อมด้วยการถูกผลักดันโดยความชอบชัง (ตัญหา) ความเห็นความเชื่อ (ทิฏฐิ) หรือความสำคัญตัวว่าเป็นนั่นเป็นนี่ (มานะ)

จนเกิดการ "คิด" (วิตักกะ หรือ วิตก) ปรุงแต่งขึ้นให้พิศดารซับซ้อนหลากหลาย (ปปัญจสัญญา) ซึ่งเกิดขึ้นต่อเนื่องไปจนถึงการตัดสินใจ เจตจำนง เจตนา ในการสั่งการกระทำต่อนั้น

ก็จะเกิดขึ้น ที่ใจ (เป็นมโนทวารวิถี)

โดยการสั่งการ เพื่อทำกิจกรรม จะกระทำ ผ่านช่องทางส่งออกได้ ๓ ช่องทาง

ซึ่งก็คือ ทางกาย ทางวาจา และทางใจ

เพื่อเชื่อมต่อสู่โลกภายนอก นั่นเอง

(และสำหรับผู้ที่ศึกษาปริยัติมาแล้ว การอธิบายปฏิสัมพันธ์ระหว่างกายใจ กับโลก ตรงนี้ ก็คือการแจกแจงในแง่ของกระบวนการในปฏิจจสมุปบาท รวมกับความรู้เรื่องวิถีจิตในพระอภิธรรมอย่างคร่าวๆนั่นเองครับ

ซึ่งขอเว้นไม่ลงรายละเอียดของความสัมพันธ์ระหว่างปฏิจจสมุปบาทในแต่ละขณะจิตของจิตแต่ละประเภท และในแต่ละวิถีจิต ต่อเนื่องจนถึงข้ามภพภูมิที่เป็น loop ใหญ่ ให้เนื้อหาอ่านยากเกินไป .. ไว้มีเวลาเหลือมากๆ จะค่อยๆทยอยมาเก็บรายละเอียดให้นะครับ)

ซึ่งปฏิสัมพันธ์ที่เกิดขึ้นระหว่าง กายใจ กับ โลก ซึ่งประกอบไปด้วยขบวนการ รับรู้โลก - ประมวลผล - สั่งกระทำการ นั้น

จะทำให้เกิดสุขก็ได้ เกิดทุกข์ก็ได้ หรือเฉยๆ .. ก็ได้

หรือพูดในอีกแง่มุมหนึ่งที่คล้ายกัน แต่ไม่เหมือนกันเสียทีเดียว (เพราะสุขเกิดแต่บุญก็ได้ เกิดแต่บาปก็ได้) ว่า

ปฏิสัมพันธ์ที่เกิดขึ้นระหว่าง กายใจ กับ โลก ซึ่งประกอบไปด้วยขบวนการ รับรู้โลก - ประมวลผล - สั่งกระทำการ นั้น

จะทำให้เกิดบุญกุศลก็ได้ เกิดบาปอกุศลก็ได้ หรือไม่เป็นทั้งบุญและบาป (อัพยากฤต) .. ก็ได้

โดยสิ่งที่เราต้องการให้เกิดขึ้นในเบื้องต้น ก็คือ การกั้นวิถี หรือกระแสของปฏิสัมพันธ์ในฝ่ายทุกข์ หรือบาปอกุศล ไม่ให้ไหลต่อเนื่องไป

อีกทั้งยังต้องสนับสนุน ส่งเสริมกระแสของปฏิสัมพันธ์ในฝ่ายบุญ หรือในฝ่ายสุขที่เนื่องด้วยบุญ ให้เกิดขึ้นเนืองๆ

เพื่อเป็นปัจจัย เป็นช่องทางให้ปัญญา ทำหน้าที่ตัด หรือปิดกระแสของปฏิสัมพันธ์ในฝ่ายบาปอกุศล ให้ได้อย่างถาวร เพื่อเข้าถึงสภาวะพ้นทุกข์ หรือสุขสัมบูรณ์ (ซึ่งเป็นสภาวธรรมที่พ้นบาปบุญ)

โดยองค์ธรรมที่ทำหน้าที่กั้นกระแส ของขบวนการรับรู้โลก - ประมวลผล - สั่งกระทำการ ไม่ให้ไหลไปในทางทุกข์บาปอกุศล

และชักนำกระแส ให้ไหลในทางฝ่ายสุขบุญกุศล

ก็คือองค์ธรรมที่ชื่อว่า "สติ" นั่นเอง

มาดูพุทธพจน์ตรงนี้ซักหน่อยนะครับ ซึ่งพระบรมครู ทรงตอบคำถามของอชิตมาณพในโสฬสปัญหา


อชิตมาณพ - กระแสทั้งหลายย่อมไหลไปในอารมณ์ทั้งปวง อะไรเป็นเครื่องกั้นกระแสทั้งหลาย ขอพระองค์จงตรัสบอกเครื่องกั้นกระแสทั้งหลาย กระแสทั้งหลายอันบัณฑิตย่อมปิดได้ด้วยธรรมอะไร ฯ

พระบรมครู - ดูกรอชิตะ สติเป็นเครื่องกั้นกระแสในโลก เรากล่าวสติว่าเป็นเครื่องกั้นกระแสทั้งหลาย กระแสเหล่านั้นอันบัณฑิตย่อมปิดได้ด้วยปัญญา ฯ

http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/v.php?B=25&A=10976&Z=11005&pagebreak=0


คือ สติ จะเป็นตัวกั้นกระแสทุกข์บาปอกุศล

เพื่อเปิดทางให้ปัญญาในเบื้องต้น ที่เรียกว่า สัมปชัญญะ ชักนำให้เกิดกระแสสุขบุญกุศล หรือกระแสกลางๆ คือไม่บุญไม่บาป ได้งอกงาม

และท้ายสุด เพื่อชักนำให้ปัญญาในเบื้องปลาย คือโลกุตรปัญญา ทำหน้าที่ตัด และปิดกระแสของทั้งบาปและบุญ อย่างถาวร

(แต่ยังมีกระแสที่ไม่บาปไม่บุญ (อัพพยากฤต) ไหลเนื่องไปอยู่ (เป็นกิริยาจิต) จนกว่าจะพ้นธาตุขันธ์เป็นอนุปาทิเสสนิพพาน จึงจะปิดกระแสทั้งหมดลงได้อย่างสิ้นเชิง)