แต่ความรู้ในขั้นนี้มันก็ยังเป็นภาคปฏิบัติ ในขั้นวิปัสสนา ยังไม่ใช่ตัววิปัสสนาอย่างแท้จริง ในเมื่อจิตกำหนดตามรู้สิ่งที่รู้เรื่อยไป เมื่อจิตรู้ซึ้งในสิ่งที่รู้นั้น บางทีมันอาจจะรู้ซึ้งลงไปว่า ความคิดอ่านทั้งหลายเหล่านี้ มันก็เป็นของไม่เที่ยง เป็นทุกข์ เป็นอนัตตา

พระอรหันต์เช่นอย่างท่าน พระอัญญาโกณฑัญญะ ฟังพระธรรมจักกัปปวัตตนสูตร แล้ว ได้ดวงตาเห็นธรรม เห็นว่าอย่างไร เห็นว่า สิ่งใดสิ่งหนึ่งเกิดขึ้นเป็นธรรมดา สิ่งนั้นมีความดับไปเป็นธรรมดา ซึ่งเป็นธรรมชาติของความรู้แจ้งเห็นจริงภายในจิต ย่อมมีลักษณะอย่างนี้

ใครจะรู้ เห็นมากมายสักปานใดก็ตาม มันก็รวมไปสู่ความว่า ยงฺกิญจิ สมุทยธมฺมํ สพฺพนตํ นิโรธธมฺมนฺติ สิ่งใดสิ่งหนึ่งเกิดขึ้นเป็นธรรมดา สิ่งนั้นมีความดับไปเป็นธรรมดา

ความเห็นความรู้ในขั้นสุดยอด มันมีเพียงแค่นี้ ใครจะเทศน์อย่างไร อธิบายอย่างไร พิจารณาไปอย่างไร ในเมื่อจิตมันรู้แจ้งเห็นจริง มันก็มีแต่ ยงฺกิญจิ สมุทยธมฺมํ อย่างเดียวเท่านั้น เพราะความรู้อันนี้มันอยู่เหนือสมมติบัญญัติ อยู่เหนือโลก เป็นความรู้ขั้นโลกุตตรธรรม

ขอสาธุอนุโมทนาเป็นอย่างยิ่งกับกุศลวิริยะของคุณวิสุทธิปาละ ที่ไปเลือกเฟ้นเอาคำแนะนำของพ่อแม่ครูบาอาจารย์ที่ท่านถึงสภาวะจริงๆด้วยปฏิบัติการ คำอธิบายของท่านจึงแม่นยำต่อสภาวะ ชำระความสงสัย เพิ่มกำลังใจแก่ผู้ปฏิบัติจริง จะติดตามธรรมคัดสรรจากคุณวิสุทธิปาละอีกครับ
อนุโมทนา

อนุโมทนาครับ รู้อยู่ ตามอยู่ เห็นการเกิดดับอยู่ ต่อเนื่องไปในธรรมที่ผุดขึ้นมาใหม่แต่ก็ตามดูได้ไม่นานครับ

ขออนุญาตมาต่อกันครับ

สำหรับผู้เริ่มใหม่ ให้อดทนอ่าน อดทนศึกษากันหน่อยนะครับ เพราะธรรมะเกี่ยวกับการเจริญสติที่ยกมานี้ ไม่จำกัดว่าต้องสำหรับสกทาคามีมรรคบุคคลเท่านั้น แต่สามารถใช้ได้ตั้งแต่ผู้มาใหม่ จนถึงที่สุดแห่งทุกข์กันเลยทีเดียว

คือ วิธีการเหมือนกัน เพียงแต่มีความหยาบละเอียดของกิเลสที่จะกำจัดออก ความหยาบละเอียดขององค์ธรรมที่ใช้ และความหยาบละเอียดของสภาวะที่เกิดขึ้น ต่างกันเท่านั้น

เหมือนกับการแกะสลักไม้นะครับ ตั้งแต่การเกลาขึ้นรูปหยาบจนถึงลงรายละเอียดจนเป็นงานปฏิมากรรมที่สวยงามขึ้นมาได้นั้น

วิธีการและเครื่องมือพื้นฐานจะใช้เหมือนๆกัน แต่ความหยาบละเอียดของสิ่งที่ต้องแกะต้องแคะออก ความหยาบละเอียดของเครื่องมือที่ใช้ และความหยาบละเอียดของเนื้องานที่ได้ จะต่างกันเป็นขั้นๆไป

และเป็นเรื่องปรกติของธรรมะนะครับ ที่ผู้ปฏิบัติถ้าหมั่นภาวนามาถึงจุดหนึ่งที่เริ่มรู้สึกได้ถึงผลแห่งความสงบเย็นจากธรรมะแล้ว จะเกิดความร่าเริงบันเทิงธรรมที่ได้ศึกษาธรรมะของพระบรมครู

ทั้งจากพระไตรปิฎกเอง และจากคำเทศน์ที่มาจากสภาวะที่เกิดขึ้นจริงโดยผลจากการปฏิบัติ หรือภาวนามยปัญญาของพระสุปฏิปันโนเช่นองค์หลวงพ่อพุธ

ซึ่งโดยเฉพาะคำสอนของท่านเองนั้นที่มีความละเอียดละออ ลึกซึ้งในขั้นตอนปฏิบัติเป็นอย่างมาก และมีความแม่นยำในสภาวะที่เกิดขึ้นเป็นอย่างยิ่ง

โดยบางท่อนบางตอนของคำสอนของท่าน อาจค้นไม่เจอบัญญัติที่มาจากพุทธพจน์โดยตรง

แต่เมื่อพิจารณาตามหลักสังขิตตสูตร http://84000.org/tipitaka/read/?23/143 และเอาหลักกาลามสูตร http://84000.org/tipitaka/read/?20/505 ที่มาจากพุทธพจน์เอง เข้ามาจับด้วยการปฏิบัติตามจนเห็นผลที่เกิดขึ้นด้วยตนเองแล้ว

ก็จะตรงกันในส่วนปรมัตถ์ และช่วยลดปลดทุกข์ได้ตามประสงค์ของพระบรมครูนะครับ

มาศึกษาการเจริญสติ (และสมาธิ) จากคำเทศน์ขององค์หลวงพ่อพุธกันต่อนะครับ ..



4. เรื่องของสมาธิ

บางที บางท่านบริกรรมภาวนา จิตอาจจะไม่สงบเป็นอัปปนาสมาธิสักที เพียงแต่สงบลงไปเป็นอุปจารสมาธิ

คือ มีอาการเคลิ้มๆ ลงไป แล้วก็สว่าง จิตยังมีความรู้สึกสัมพันธ์กับร่างกายอยู่ แล้วก็มีความมุ่งหมายที่จะทำจิตให้ไปถึงอัปปนาสมาธิ ชนิดที่เรียกว่าสงบนิ่งลงไปแล้ว ร่างกายตัวตนไม่ปรากฏรู้สึก ทั้งๆ ที่ทำไม่ได้ก็พยายามทำอยู่อย่างนั้น เพราะไปหลงเชื่อว่า “ต้องทำจิตให้เป็นอัปปนาสมาธิ”

ถ้าหากท่านผู้ใดปฏิบัติแล้ว มีภูมิจิตเกิดขึ้นมีลักษณะดังที่ว่า ก็ไม่ต้องไปมุ่งหมายที่จะเอาอัปปนาสมาธิ

พอทำจิตให้สงบเป็นอุปจารสมาธิบ่อยๆ พอที่จะประคับประคองจิตให้น้อมสู่การพิจารณาแนวทางพระไตรลักษณ์ คือพิจารณากายและความรู้สึก น้อมไปสู่พระไตรลักษณ์ คือ อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา ก็รีบกำหนดพิจารณาทันที ไม่ต้องคอยจิตสงบเป็นอัปปนาสมาธิ

ปฏิบัติไปทำนองนี้ ก็ย่อมจะเกิดผลแก่ผู้ปฏิบัติเหมือนกัน

ถ้าหากต่างว่าเราจะคอยให้จิตสงบเป็นอัปปนาสมาธิเสียก่อน เข้าฌานให้มันได้ชำนิชำนาญก่อน แล้วจึงไปพิจารณาพระไตรลักษณ์ หรือยกจิตขึ้นสู่ภูมิวิปัสสนา ถ้าเผื่อว่าชั่วชีวิตนี้ เราทำอย่างนั้นไม่ได้ เราจะมิตายเปล่าหรือ

การทำจิตให้นิ่งเป็นอัปปนาสมาธิ หรือเข้าฌานได้อย่างชำนิชำนาญนั้น ผลประโยชน์ของการชำนาญในการเข้าฌาน ชำนาญในการทำสมาธิ ทำให้เกิดอิทธิฤทธิ์ แต่เหตุผลนั้นยังไม่เพียงพอ

เพราะท่านอาจารย์เทสก์ ท่านว่า จิตที่เป็นสมาธิอยู่ในฌานนั้น เป็นสมาธิที่โง่

เพราะจิตที่เข้าฌานนั้น จะต้องเพ่งสิ่งใดสิ่งหนึ่งเพียงสิ่งเดียวเท่านั้น อาการที่ว่าความรู้ ภูมิจิต ภูมิธรรมก็ไม่เกิดขึ้น

ครูบาอาจารย์ท่านก็ยืนยันว่า สมาธิในฌาน เป็นสมาธิที่โง่

ทีนี้สมาธิบางอย่าง พอลืมตาขึ้นออกจากที่นั่งปฏิบัติแล้ว บางท่านถึงกับนอนให้คนอื่นนวดเส้นนวดเอ็นก่อน อันนี้ไม่ถูกต้องแน่ สมาธิอย่างนี้คล้ายกับมีอำนาจอะไรอย่างหนึ่งบ้าง จะเรียกว่าอำนาจสะกดจิตก็ได้ คือการสะกดจิตนี้นมีอยู่หลายอย่าง สะกดด้วยอำนาจคาถาอาคมบริกรรมภาวนาก็มี

อย่างคนที่ปลุกพระนี้ พอเอาพระใส่มือแล้วก็ภาวนา นะมะพะธะๆ ๆ เดี๋ยวก็สั่นขึ้นๆ ๆ นั่นถูกอำนาจสะกดจิตแล้ว อำนาจอะไร อำนาจคาถาบริกรรมภาวนา คาถาในทางไสยศาสตร์บางอย่างบริกรรมภาวนาแล้วจะทำให้เกิดปีติอย่างแรง อาการสั่นนั้นคือ อาการปีติ ทีนี้ปีติมันเกิดขึ้นอย่างแรงไม่มีขอบเขต ก็มีอำนาจบังคับจิตของเรา บางทีบังคับจิตของเราให้ไปดูโน่นดูนี่ อะไรในที่ต่างๆ ในทำนองนั้น

ถ้าใครทำได้ก็ดีอยู่หรอก อย่าไปหลง ให้มันรู้เท่า



ไว้มาต่อกันคราวหน้าครับ

เจริญในธรรมครับ

ขออนุญาตมาต่อกันครับ

ก่อนจะมาที่คำเทศน์ขององค์หลวงพ่อพุธในส่วนการฝึกสติสัมปชัญญะ และ (สัมมา) สมาธิที่เหลือ

ขอกล่าวเสริมคำเทศน์ขององค์หลวงพ่อไว้สักเล็กน้อยตามกำลังสติปัญญาและประสบการณ์ปฏิบัติของวิสุทธิปาละที่พอจะมีบ้างนะครับ

ส่วนแรกสุดในบทความคราวที่แล้ว ที่องค์หลวงพ่อพุธท่านเน้นความหมายในส่วนของสัมมาสมาธิ

หรือที่ท่านใช้คำว่า "สมาธิตามแนวทางของพระพุทธเจ้า" ซึ่งได้แก่ สมาธิที่ทำให้จิตสงบและ "ตั้งมั่น" ประกอบด้วย "สัมมาสติ" และ "เห็นสภาวธรรมตามความเป็นจริง"

นั่นคือ มีสติ มีสมาธิที่ตั้งมั่น "สักว่าเห็น" ในการเกิดขึ้นและเสื่อมไปขององค์ธรรมต่างๆที่เกิดขึ้นในกาย ในเวทนา ในจิต หรือในธรรม

ยังจำคำสอนของพระบรมครูที่ทรงกล่าวปิดท้ายในทุกบรรพของมหาสติปัฏฐานสูตรกันได้นะครับ

"ภิกษุย่อม .. พิจารณาเห็นธรรมคือความเกิดขึ้นในกาย .. เวทนา .. จิต .. ธรรม บ้าง พิจารณาเห็นธรรมคือความเสื่อมในกาย .. เวทนา .. จิต .. ธรรม บ้าง พิจารณาเห็นธรรมคือทั้งความเกิดขึ้นทั้งความเสื่อมในกาย .. เวทนา .. จิต .. ธรรม บ้าง ย่อมอยู่

อีกอย่างหนึ่ง สติ ของเธอที่ตั้งมั่นอยู่ว่า กาย .. เวทนา .. จิต .. ธรรม มีอยู่ ก็เพียงสักว่าความรู้ เพียงสักว่าอาศัยระลึกเท่านั้น เธอเป็นผู้อันตัณหาและทิฐิไม่อาศัยอยู่แล้ว และไม่ถือมั่นอะไรๆ ในโลก"

http://84000.org/tipitaka/read/?10/273-300

ซึ่งสติและสมาธิที่ทำให้จิตสงบ ตั้งมั่น เป็นเพียงผู้รู้ผู้ดูดังกล่าว

ต่างจากสติและสมาธิที่ทำให้จิตสงบ แต่จมแช่ลงไปในอารมณ์ที่ปรุงแต่ง (ไม่สักว่ารู้ ไม่สักว่าอาศัยระลึก) หรือจมแช่ลงไปในองค์ของฌาน เช่น ปีติ สุข จนเกิดความยินดีติดเพลิน (มีตัณหาและทิฏฐิอาศัยอยู่ ประกอบด้วยความยึดมั่นถือมั่น)

ซึ่งเป็นสิ่งเดียวกันกับที่องค์หลวงปู่เทสก์ท่านแยกให้เห็นด้วยบัญญัติเฉพาะตัวขององค์ท่าน ในส่วนความแตกต่างของคำว่า

"สมาธิ" ซึ่งได้แก่ "การพิจารณาให้เห็นเหตุผลของมัน ตามความเป็นจริง จนจิตหยุดนิ่งอยู่ไม่คิด ไม่นึกต่อไป ยังเหลือแต่ ผู้รู้"

กับคำว่า

"ฌาน" ซึ่งได้แก่ "การเพ่งในอารมณ์นั้น ๆ ให้เป็นไป ตามปรารถนาของตน เมื่อสังขารปรุงแต่งอยู่นั้น จิตก็จะรวมลงในอารมณ์ที่ปรุงแต่งนั้น แล้วก็เป็นไป ตามปรารถนาของตน"

("สรุป ฌาน-สมาธิ" พระราชนิโรธรังสี คัมภีรปัญญาวิศิษฏ์ (หลวงปู่เทสก์ เทสรังสี)
http://www.dharma-gateway.com/monk/preach/lp_thes/lp-thes_18.htm)

ซึ่งเมื่อย้อนกลับไปสอบทานกับพุทธพจน์

ถึงแม้ว่า สัมมาสมาธิตามที่พระองค์ทรงตรัสไว้ในอริยมรรคนั้นคือ ฌาน ๑ ถึง ฌาน ๔ (ซึ่งอรรถกถาจารย์กล่าวอธิบายไว้ว่า เป็นสัมมาสมาธิที่เกิดขึ้นในขณะที่เกิดการประชุมลงของอริยมรรค เป็นมรรคสมังคี)

แต่ท่านไม่ได้หมายความว่า เป็นฌาน ๑ ถึงฌาน ๔ ที่จิตสงบอยู่ภายในแล้ว "หลง" แล่นไปตาม .. กำหนัดด้วยยินดี .. ผูกพันด้วยยินดี .. ประกอบด้วยสังโยชน์คือความยินดี ในปีติ สุข อุเบกขาเวทนา หรือญาณอภิญญาต่างๆที่เกิดร่วม หรือเนื่องจากฌานในขั้นนั้นๆ

แต่เป็นฌาน ๑ ถึง ฌาน ๔ ที่จิตมีความตั้งมั่น เป็น "ผู้รู้ผู้ดู" เห็นเจตสิก หรือญาณอภิญญาที่เกิดร่วมในองค์ฌานตามความเป็นจริง โดยไม่แล่น ไม่หลงยินดี ไม่จมแช่ ไม่ติดเพลิน ในเจตสิก หรือญาณอภิญญาที่เกิดร่วมนั้นๆ (โดยเฉพาะปีติและเวทนาเจตสิก ที่ทำให้ "หลง" ติดเพลินได้ง่าย)

(อ้างอิง อุทเทสวิภังคสูตร http://84000.org/tipitaka/pitaka2/v.php?B=14&A=8267&Z=8510&pagebreak=0)

ซึ่งจิตที่ได้รับการอบรมจนมีสติที่ตั้งมั่นอยู่ในตัวรู้มากขึ้นเรื่อยๆ ก็จะตอบสนองต่อผัสสะต่างๆเพียง "สักว่าแต่" มากขึ้นเรื่อยๆ ไม่ "หลง" และ "ไหล" ไปฟุ้งปรุงแต่ง หรือติดเพลินชอบชังไปตามอารมณ์ที่มากระทบ

และโดยเฉพาะในระดับสกทาคามีผลบุคคลที่สมาธิเกือบสมบูรณ์ หรืออนาคามีผลบุคคลที่มีสมาธิบริบูรณ์แล้ว จะมีอาการที่เกิดขึ้นตามที่หลวงพ่อท่านกล่าวได้อยู่เกือบตลอดเวลา (ยกเว้นเวลาที่เกิดผัสสะแล้วสังโยชน์ขั้นละเอียดฟุ้งขึ้นมา) คือ

"ความรู้สึกของเราจะเพียงว่า สักว่าแต่

คือ พูดก็สักว่าแต่พูด คิดสักว่าแต่คิด ทำสักว่าแต่ทำ

อันนี้คือสมาธิในภูมิธรรมในอริยมรรค

แม้ออกมาจากการนั่งหลับตาสมาธิแล้ว สมาธิก็ยังมีปรากฏอยู่ตลอดเวลา

คือ ตัวสติที่มีกำลังกล้าและเข้มแข็งอยู่นั่นเอง จึงดูคล้ายกับว่าจิตมีความสงบอยู่ตลอดเวลา

ส่วนที่สงบก็ปรากฏอยู่ ส่วนที่ออกมาบงการทำงานก็มีปรากฏอยู่

นี่คือสมาธิตามแนวทางของพระพุทธเจ้า"

และถ้ามีอาการสักแต่ว่ารู้ได้ในทุกผัสสะตลอดเวลาโดยไม่กลับกลอกแล้ว

นั่นก็คือขั้นอรหัตตผลบุคคลตามคำเทศน์ขององค์หลวงพ่อนั่นเองครับ

ส่วนจิตที่ไม่ได้อบรมให้มีสติแก่กล้า

เมื่อเกิดผัสสะแล้ว ก็จะปรุงแต่งกิเลส ปรุงแต่งความฟุ้งซ่าน เนื่องจากยังมีเชื้อโมหะอวิชชาหลงเหลืออยู่มาก

หรือกล่าวให้เหมือนกันก็คือ .. เพราะมีเชื้อโมหะอวิชชาหลงเหลืออยู่มาก เมื่อเกิดผัสสะโดยขาดสติแล้ว จึงมีกิเลสมีความฟุ้งซ่านผุดเกิดขึ้นเป็นอัตโนมัติ เหมือนเมล็ดถั่วที่ยังมีเชื้อเกิดอยู่แล้วได้รดน้ำ รากลำต้นใบจึงงอก

ซึ่งก็เป็นเรื่องของความเป็น "เช่นนั้นเอง"

ส่วนจิตที่อบรมให้มีสติแก่กล้าดีแล้ว ตัวสติ จะเป็นตัวกั้นกระแสของกิเลสไม่ให้เกิดขึ้น ไม่ปรุงความฟุ้งซ่านปรุงกิเลสต่างๆขึ้นมาเมื่อเกิดผัสสะ ตามที่พระบรมครูทรงตอบคำถามของอชิตมาณพ ในโสฬสปัญหาข้อแรก

(http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/v.php?B=25&A=10976&Z=11005 , http://84000.org/tipitaka/read/?30/69-79)

และสตินั้น นอกจากกั้นกระแสของกิเลสไม่ให้เกิดขึ้น ไม่ปรุงกิเลสปรุงความฟุ้งซ่านต่างๆขึ้นมาแล้ว ยังจะส่งเสริมให้จิต ปรุงความรู้ หรือ ญาณะ หรือวิชชา ต่างๆขึ้นมาได้เอง ตามคำเทศน์ขององค์หลวงพ่อพุธ ที่ท่านกล่าวว่า

"ความรู้ธรรมะในขั้นละเอียดของจิตนั้น เป็นแต่เพียงสิ่งใดสิ่งหนึ่งปรากฏการณ์ให้รู้อยู่ตลอดเวลา ไม่มีสิ่งที่เราจะไปสมมติบัญญัติ จิตก็นิ่ง เด่น อยู่เฉยๆ ภูมิความรู้ก็เกิดขึ้นอยู่เรื่อยๆ

ทีนี้มีปัญหาว่าภูมิความรู้ อันนั้นมาจากไหน?

มาจากจิต จิตที่มีปัญญาอันละเอียดเฉียบแหลม สามารถปรุงความรู้ขึ้นมา ความรู้อันนั้นคือปัญญาที่เกิดขึ้นกับจิต"

นั่นคือ ความรู้ที่เกิดขึ้นในขณะที่จิตมีสติสัมมาสมาธิตั้งมั่นแก่กล้า เป็นผู้รู้ผู้ดู โดยเฉพาะอย่างยิ่งในรูปฌานที่ ๔ นั้น

ความรู้ หรือองค์ญาณ หรือวิชชาต่างๆ จะผุดเกิดขึ้นได้เองในจิตที่อบรมมาดีแล้ว

อะไรที่ไม่เคยรู้เคยเห็น ก็จะรู้จะเห็นได้เองในจิต

ซึ่งองค์หลวงตาบัวท่านก็เคยกล่าวไว้ในทำนองเดียวกันว่า จิตจะพิจารณาธรรมและรู้เห็นของเขาเอง เกิดธัมมวิจยะและวิชชาขึ้นเรื่อยๆโดยอัตโนมัติ เมื่อสติปัญญาแก่รอบถึงที่สุดนะครับ

ซึ่งผู้ปฏิบัติธรรมที่มีสัมมาทิฏฐิตั้งแต่ในระดับโสดาบันขึ้นไปแล้ว จะพบเห็นปรากฏการณ์อันน่าอัศจรรย์อันหนึ่งที่น่าสนใจ (ซึ่งถ้าว่าตามจริงแล้ว สิ่งที่เกิดขึ้นนั้น มันเป็นเรื่องของความเป็น "เช่นนั้นเอง" ด้วยเหตุปัจจัยของสัมมาทิฏฐิ) โดยเฉพาะผู้ที่ฝึกสติสมาธิจนแก่กล้ามั่นคงแล้ว ก็คือ