พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ปฏิสัมภิทามรรค เล่ม ๗ภาค ๑-หน้าที่ 682

อรรถกถาอุทยัพพยญาณนิทเทส

พระโยคาวจรนั้น เมื่อเห็นความเกิดและความเสื่อมของขันธ์ ๕ อย่างนี้

ย่อมรู้อย่างนี้ ว่า การรวมเป็นกองก็ดี การสะสมก็ดี ย่อมไม่มีแก่ขันธ์ที่ยังไม่

เกิดก่อนแต่ขันธ์เหล่านี้เกิด, ชื่อว่าการมา โดยรวมเป็นกอง โดยความ

สะสม ย่อมไม่มีแม้แก่ขันธ์ที่เกิดขึ้น, ชื่อว่าการไปสู่ทิศน้อยใหญ่ ย่อมไม่มีแม้

แก่ขันธ์ที่ดับ, ชื่อว่าการตั้งลงโดยรวมเป็นกอง โดยสะสม โดยเก็บไว้ในที่

แห่งหนึ่ง ย่อมไม่มีแม้แก่ขันธ์ที่ดับแล้ว. เหมือนนักดีดพิณ เมื่อเขาดีดพิณอยู่

เสียงพิณก็เกิด, มิใช่มีการสะสมไว้ก่อนเกิด, เมื่อเกิดก็ไม่มีการสะสม, การ

ไปสู่ทิศน้อยใหญ่ออกเสียงพิณที่ดับไปก็ไม่มี, ดับแล้วไม่ว่าที่ไหนก็ไม่สะสมตั้ง

ไว้, ที่แท้แล้วพิณก็ดี นักดีดพิณก็ดีอาศัยความพยายามอันเกิดแต่ความ

พยายามของลูกผู้ชายไม่มีแล้วยังมีได้, ครั้นมีแล้วยังเสื่อมได้ฉันใด, ธรรมมีรูป

และไม่มีรูปแม้ทั้งหมดก็ฉันนั้นไม่มีแล้วยังมีได้ ครั้นมีแล้วยังเสื่อมได้ พระ

โยคาวจรย่อมเห็นด้วยประการฉะนี้แล.

คือ จะเป็นอะไรก็อีกเรื่อง

แต่จริง ๆ แล้วไม่ว่าจะเป็นอะไร
ถ้าไม่มีสิ่งใดมาให้เห็นแล้วจะเห็นได้มั๊ย

การเห็นมันเป็นไปด้วยปัจจัย ไม่ได้เป็นอะไร

กระผม งง ครับท่านเอก่อน

ผมเห็น มาจากการได้อ่าน ได้ฟังมา แล้วเอามาคิดวิเคราะห์ สรุปเอา
ซึ่งไม่ทราบได้ว่า จิตเราเห็นตระหนักอย่างนั้นหรือไม่ เพราะจิตไม่ใช่เรา

รูป เป็นขันธ์
เวทนา เป็นขันธ์
สัญญา เป็นขันธ์
สังขาร เป็นขันธ์
วิญญาณ เป็นขันธ์

นิพพาน ไม่เป็นขันธ์

โสดาบัน ก็เป็นด้วยอำนาจของ เจตสิก

อิอิ อธิบายแบบมั่ว ๆ อย่างนี้ งงมั๊ย ..

โสดาบัน นั้นไม่มี
มีแต่เจตสิก คำนี้ถือว่ารุนแรงสำหรับคนที่ยึดถือในความเป็นอริยะชั้นต่าง ๆ
...

รอให้เป็นโคตรภูบุคคล โสดา สกิทาคมี อานาคามี อรหันต์ก่อนถึงกล่าวคำว่า เห็น
จักขุกรณี ญานกรณี........