เบญจศีล ( ศีลห้า )

ศีล เป็นเรื่องของใจที่มีเจตนาจะงดเว้นการทำผิด กระทำได้ทุกสถานที่ ทุกเวลา สมาทานกับตนเองก็ได้ วิธีการก็เพียงแต่นึกหรือพูดตาม คำสมาทานศีล จะเป็นภาษาไทย หรือบาลีก็ได้ดังนี้

ปาณาติปาตา เวระมะณี สิกขา ปะทังสะมาทิยามิ
ข้าพเจ้าสมาทานสิกขาบทคือเจตนางดเว้นจากการฆ่าสัตว์ตัดชีวิต
อทินนาทานา เวระมะณี สิกขา ปะทังสะมาทิยามิ
ข้าพเจ้าสมาทานสิกขาบทคือเจตนางดเว้นจากการลักทรัพย์
กาเมสุมิจฉาจารา เวระมะณี สิกขา ปะทังสะมาทิยามิ
ข้าพเจ้าสมาทานสิกขาบทคือเจตนางดเว้นจากการประพฤติผิดในกาม
มุสาวาทา เวระมะณี สิกขา ปะทังสะมาทิยามิ
ข้าพเจ้าสมาทานสิกขาบทคือเจตนางดเว้นจากการพูดเท็จ
สุราเมระยะ มัชชะปะมา ทัฏฐานา เวระมะณี สิกขา ปะทังสะมาทิยามิ
ข้าพเจ้าสมาทานสิกขาบทคือเจตนางดเว้นจากการดื่มสุราเมรัย


การสมาทานศีลนี้ กระทำได้ทุกสถานที่ทุกเวลา แม้แต่กับตัวของเราเอง เพราะเป็นเรื่องของความตั้งใจซึ่งมีอยู่ภายในใจ เมื่อเริ่มมีศีล แม้เพียงบางข้อ ความเจริญในธรรมก็จะมีมากขึ้นไปเอง เมื่อตั้งใจจะถือแล้วก็ควรทำให้บริสุทธิ์อย่างน้อยในช่วงเวลานั้น ศีล จะบริสุทธิ์หรือไม่ ดูที่เจตนาการงดเว้นที่จะทำผิดศีลเป็นหลักก่อน ถ้าไม่มีเจตนาเลย ถือว่า ศีลบริสุทธิ์ ถ้ามีเจตนาจะทำผิด ก็ถือว่า ศีลไม่บริสุทธิ์ ศีลไม่บริสุทธิ์ จะมีสองอย่างคือ ศีลขาดเลย กับ ศีลเศร้าหมอง ซึ่งไม่ดีทั้งนั้น ถ้าพลั้งเผลอศีลขาดหรือหมอง ให้สำรวมระวัง และรีบสมาทานตั้งใจถือศีลใหม่ทันที

ศีลข้อที่ ๑
ปาณาติปาตา เวระมะณี สิกขา ปะทัง สะมาทิยามิ
ข้าพเจ้าสมาทานสิกขาบทคือเจตนางดเว้นจากการฆ่าสัตว์ตัดชีวิต

สำคัญสุดคือ เจตนาที่จะฆ่า ดังนั้น ถ้าเราไปตลาด ซื้อปลาที่วางขายตายอยู่ก่อนแล้วมากิน เราไม่มีเจตนาฆ่าปลานั้นเลย ปลานั้นได้ตายอยู่ก่อนแล้ว เราไม่มีเจตนาใด ๆ ที่จะฆ่า จึงถือว่า ศีลบริสุทธิ์ ในศีลห้า ไม่จำเป็นต้องกินเจ ถ้ายกอาหารมามีเนื้อ มีไก่ มันตายอยู่แล้ว กินได้ มันอุตส่าห์ตายแล้ว ช่วยกินมันเถอะ

แต่ถ้าเราไปร้านอาหาร หรือตลาดที่มีปลาเป็น ๆ อยู่ เราสั่งว่า เอาตัวนี้นะ เดี๋ยวจะมาเอา หรือเราไปชี้ ๆ ทำนองว่าจะกินตัวนี้แหละ จัดการให้ทีนะ อาจจะไม่พูดชัด ๆ แต่ชี้ ตัวนี้ ตัวนี้ แล้วก็ตัวนี้ แล้วไปรอ รอมันตาย เดี๋ยวค่อยมาเอา หรือรอรับประทาน อย่างนี้ผิดศีล แม้จะไม่ฆ่าด้วยตนเอง แต่เป็นการสั่งฆ่า คือ เรามีเจตนาจะฆ่าโดยใช้ให้ผู้อื่นทำก็ถือว่า ศีลหมอง ย่อมมีส่วนในกรรมนั้นไม่มากก็น้อยเสมอ เพราะเจตนาเป็นตัวกรรม คือสำคัญที่สุด

โทษของการล่วงศีลข้อนี้ก็หนักเบาต่างกัน ด้วยร่างกายของสัตว์ ด้วยคุณของสัตว์ ด้วยเจตนา และด้วยความพยายาม หมายความว่า ถ้าฆ่าสัตว์ที่มีร่างกายใหญ่ก็จะมีโทษมากกว่าฆ่าสัตว์ที่มีร่างกายเล็ก ฆ่าช้างมีโทษมากกว่าฆ่ามด ในทางปฏิบัติ จะเครียดกว่าฆ่ามดมาก ใจเศร้าหมองสุดสุด และฆ่ายาก ไม่เชื่อลองดู แต่อย่าไปลองเลย ถ้าฆ่าสัตว์มีคุณมาก เช่น วัวควายที่ไถนาให้คุณแก่เรา ท่านก็ว่า โทษหนักมากกว่าฆ่าสัตว์มีคุณน้อย ถ้าเป็นคน ถือว่าโทษยิ่งมาก ยิ่งเป็นผู้ทรงศีล โทษยิ่งมากกว่า นอกจากนั้นถ้าเจตนาแรงกล้า คือความจงใจมีมากโทษก็แรง เช่น ย้ำว่าต้องเอาให้ตายให้ได้ ถ้ามีความพยายามมากโทษก็มาก เช่น ไม่สำเร็จก็พยายามแล้วพยายามเล่า จนให้ตายให้ได้ ก็ยิ่งมีโทษมาก เป็นต้น

โทษของการผิดศีลข้อนี้ ในปัจจุบัน มีโทษผิดกฎหมายอย่างชัดเจน สำหรับบางกรณีเช่น ฆ่าคน สำหรับในอนาคต พระพุทธองค์ทรงสอนว่า โทษอย่างหนักก็ทำให้ไปเกิดในอบายภูมิ เช่น เป็นสัตว์นรก เปรต อสุรกาย สัตว์เดรัจฉาน อย่างเบาจะทำให้อายุสั้นเมื่อเกิดมาเป็นมนุษย์ หรือป่วยไข้ หรือร่างกายพิการ หรือเจ็บไข้ รักษาหายได้ยาก และนี้คือความลับของฟ้าดิน ว่าทำไมเกิดมาบางคนก็พิการ บางคนก็ป่วยแตกต่างกันไป

ศีลข้อที่ ๒
อทินนาทานา เวระมะณี สิกขา ปะทัง สะมาทิยามิ
ข้าพเจ้าสมาทานสิกขาบทคือเจตนางดเว้นจากการถือเอาของที่เขาไม่ได้ให้ ( ลักทรัพย์ )

โทษของการผิดศีลข้อนี้ ในปัจจุบัน มีโทษผิดกฎหมายอย่างชัดเจน สำหรับอนาคต พระพุทธองค์ทรงสอนว่า โทษอย่างหนักก็ทำให้ไปเกิดในอบายภูมิ เช่น เป็นสัตว์นรก เปรต อสุรกาย สัตว์เดรัจฉาน อย่างเบาก็ทำให้ยากจน มีทรัพย์ก็พินาศไปด้วยประการต่าง ๆ

ศีลข้อที่ ๓
กาเมสุมิจฉาจารา เวระมะณี สิกขา ปะทัง สะมาทิยามิ
ข้าพเจ้าสมาทานสิกขาบทคือเจตนางดเว้นจากการประพฤติผิดในกาม

โทษของศีลข้อ ๓ นี้ ในปัจจุบันมีโทษ บางกรณีก็ผิดกฎหมายอย่างชัดเจน และทำให้เสียชื่อเสียงอย่างมากด้วย มีผลต่อคนรอบข้างทันที แม้ญาติพี่น้อง พ่อแม่ลูก ของเราก็พลอยต้องอับอายไปด้วย เช่น แม่บ้านไปมีชู้ หรือพ่อบ้านไปตายในอ่างอาบอบนวดอย่างนี้ หมดท่าเลย ลูกเมียอายเขาตายเลย

สำหรับผลในอนาคต พระพุทธองค์ทรงสอนว่า ถ้าอย่างหนักทำให้เกิดในอบายเป็นสัตว์นรก ที่เรามักได้ยินบ่อย ๆ คือปีนต้นงิ้ว และเป็น เปรต อสุรกาย สัตว์เดรัจฉาน เมื่อเกิดเป็นมนุษย์ ก็จะมีเพศไม่สมบูรณ์ หรือเมื่อเกิดเป็นสัตว์เดรัจฉาน หรือมนุษย์จะถูกตอนซึ่งมักจะโดนเป็นร้อย ๆ ชาติ

ศีลข้อที่ ๔
มุสาวาทา เวระมะณี สิกขา ปะทัง สะมาทิยามิ
ข้าพเจ้าสมาทานสิกขาบทคือเจตนางดเว้นจากการพูดเท็จ

โทษของศีลข้อ ๔ นี้ ในปัจจุบันมีโทษ บางกรณีก็ผิดกฎหมายอย่างชัดเจน และทำให้เสียชื่อเสียงอย่างมากด้วย มีผลต่อคนรอบข้างทันที แม้ญาติพี่น้อง พ่อแม่ลูก ของเราก็พลอยต้องอับอายไปด้วย สำหรับอนาคต พระพุทธองค์ทรงสอนว่า อย่างหนักทำให้เกิดในอบายเช่นกัน อย่างเบาทำให้ถูกกล่าวตู่ด้วยคำที่ไม่เป็นจริง เสียศักดิ์ศรี ไม่ได้รับความเชื่อถือ เป็นที่ดูถูกจากคนทั้งปวง

ศีลข้อที่ ๕
สุราเมระยะ มัชชะปะมาทัฏฐานา เวระมะณี สิกขา ปะทัง สะมาทิยามิ
ข้าพเจ้าสมาทานสิกขาบทคือเจตนางดเว้นจากการดื่มสุราเมรัย

โทษของศีลข้อ ๕ นี้ สำหรับปัจจุบัน การดื่มสุราไม่เพียงแต่ทำร้ายร่างกายตนเองอย่างช้า ๆ หรือทำให้มีผลต่อการเกิดอุบัติเหตุต่าง ๆ ได้ง่ายแล้ว ยังเป็นบ่อเกิดแห่งความประมาท คือขาดสติ การขาดสติ หมายถึง ไม่มีสติ ยับยั้งอารมณ์ หรือความรู้สึกที่เกิดขึ้น จึงทำให้ผิดศีลข้ออื่น ๆ ได้หมด เช่น เมื่อเมาเหล้า จะชอบจะรัก ก็จะรู้สึกมากเกินไป เมื่อชอบเมื่อรักก็อาจจะซึ้งมากจนกอดคอร้องไห้ด้วยความซึ้งใจกับเพื่อนที่ดื่มด้วยกัน แต่เมื่อโกรธก็โกรธมาก เพราะไม่มีสติยับยั้ง พอพูดผิดใจกันหน่อย ที่พึ่งกอดคอรักกัน ก็ลืมหมด อาจจะฆ่าแทงกันได้ในวงเหล้านั้นเอง

การขาดสติของศีลข้อห้านี้จะทำให้ทำผิดศีลข้ออื่น ๆ ได้หมด จึงถือว่าศีลข้อนี้เป็นบ่อเกิดแห่งความเสื่อมศีลทั้งหมดได้ และทำให้ครอบครัวพินาศได้มากที่สุด การติดสุรา ย่อมทำความเดือดร้อนมาสู่ครอบครัวเป็นอย่างมาก และนำไปสู่อบายข้ออื่นได้อีก เช่น คบคนพาล เที่ยวกลางคืน เล่นการพนัน เป็นต้น
สำหรับโทษในอนาคต พระพุทธองค์ทรงสอนว่า อย่างหนักทำให้เกิดในอบายเช่นกัน อย่างเบาทำเมื่อเกิดเป็นมนุษย์ มีจิตไม่ปกติ เป็นบ้า หรือมีปัญญาทราม