โดยหลวงตามหาบัว

การฝึกหัดนิสัยเพื่อเป็นคนมีสติอันเคยชิน จำต้องอาศัยการงานเป็นเครื่องฝึกหัด การประกอบการงานภายนอกแต่ละประเภทเป็นธุระชิ้นหนึ่งๆ การเดินจงกรมและนั่งสมาธิเป็นธุระชิ้นหนึ่งๆ ทั้งนี้ถ้ามีสติจดจ่อกับการงานที่ทำ ชื่อว่ามีความเพียรไม่ขาดวรรคขาดตอน

การฝึกนิสัยของผู้ใคร่ต่อธรรมชั้นสูง จึงควรเริ่มและรีบเร่งฝึกหัดสติไปกับงานทุกประเภทแต่ต้นมือ เพื่อความแน่นอนและมั่นคงในอนาคตของเรา โปรดฝึกหัดสตินิสัยตั้งแต่บัดนี้เป็นต้นไป จนกลายเป็นคนมีสติประจำตนทั้งขณะที่ทำและขณะอยู่เฉยๆ ถึงเวลาจะทำความสงบภายในใจ สติจะกลายเป็นธรรมติดแนบแน่นอยู่กับใจ และตั้งขึ้นพร้อมกับความเพียรดั่งใจหมาย ทั้งมีกำลังพอจะบังคับจิตให้หยั่งรู้ลงสู่ความสงบได้ตามต้องการ

ส่วนมากที่พยายามใช้จิตเข้าสู่ความสงบไม่ได้ตามใจหวังนั้น เนื่องจากขาดสติที่เป็นแม่แรงไม่มีกำลังพอ จิตจึงมีโอกาสเล็ดลอดไปสู่อารมณ์ได้อย่างง่ายดาย เหมือนเด็กซนซึ่งปราศจากผู้เลี้ยงคอยดูแลเด็กอาจได้รับอันตรายเวลาใดก็ได้ จิตที่มีความเพลินประจำตนโดยปราศจากสติตามรักษาจึงมีสิ่งรบกวนตลอดเวลาจนหาความสงบสุขไม่ได้

พี่เลี้ยงของจิตคือสติกับปัญญา คอยให้ความปลอดภัยแก่จิตตลอดสายที่จิตคิดไปตามอารมณ์ต่างๆ คอยพยายามปลดเปลื้องอารมณ์ที่มาเกี่ยวข้องกับใจ และพยายามแสดงเหตุผลให้จิตรับทราบเสมอ ใจที่ได้รับเหตุผลจากปัญญาพร่ำสอนอยู่เป็นนิจจะฝืนคิดและติดอารมณ์ที่เคยเป็นข้าศึกต่อไปอีกไม่ได้

การฝึกหัดสติปัญญาเพื่อให้มีกำลังคืบหน้าไม่ล่าถอยเสื่อมโทรม โปรดฝึกหัดตามวิธีที่กล่าวมาแต่อย่าปล่อยตัวเป็นคนสะเพร่ามักง่ายขาดสติในทุกเรื่อง นิสัยมักง่ายขาดสติที่เคยเป็นเจ้าเรือนนี้ยังจะกลายเป็นโรคเรื้อรังฝังลงในใจอย่างลึก และจะทำลายความเพียรทุกด้านให้เสียไป จงพยามฝึกหัดนิสัยให้เป็นคนแน่นอนต่อการมีสติเสมอ อย่ายอมปล่อยให้ความสะเพร่ามักง่ายขาดสติเข้าฟักตัวอยู่ในนิสัยได้เลย

ธรรมนี้ไม่ล้าสมัยเป็นคู่เคียงกับศาสนาตลอดกาลและตลอดพระพุทธเจ้าทุกๆพระองค์ ท่านตรัสไว้เป็นหลักยืนตัว คือ สติปัฏฐานสี่ อริยสัจธรรมทั้งสี่ นี้เป็นหลักธรรมอันยอดเยี่ยมที่พระพุทธเจ้าทรงค้นพบ ต้องค้นพบจากหลักธรรมทั้งสองประเภทนี้ คือ “สัจธรรม”ประเภทหนึ่ง “สติปัฏฐาน”ประเภทหนึ่ง