อาหารหล่อเลี้ยงใจ

ท่านสาธุชน ผู้มีความสนใจธรรมทั้งหลาย,
การบรรยายประจำวันเสาร์ แห่งภาคมาฆบูชา เป็นครั้งที่ ๘ ในวันนี้อาตมาก็ยังกล่าวเรื่อง ปัญหาแห่งมนุษยภาพ ต่อไปตามเดิม,.แต่มีหัวข้อย่อยเฉพาะในวันนี้ว่า"ความมีอาหารใจหล่อเลี้ยงอย่างเพียงพอ"
....ท่านที่ยังไม่เคยฟัง เพิ่งมาฟังเป็นครั้งแรก อาจจะสงสัย หรืองงๆอยู่ ว่าเรื่องอะไร..?? ขอบอกกล่างให้ทราบว่า การบรรยายชุดมาฆบูชา ตลอดทั้งภาคนี้จะบรรยายเรื่อง ปัญหาแห่งความเป็นมนุษย์ส่วนที่เกี่ยวกับปัจจัย

ปัจจัยของมนุษย์มีสองฝ่าย
....มนุษย์แบ่งออกได้เป็น ๒ ส่วน หรือว่า มนุษย์ประกอบอยู่ด้วยส่วน ๒ ส่วน, คือ ส่วนร่างกาย และ ส่วนจิต ส่วนร่างกายก็ต้องการปัจจัยไปตามเรื่องของร่างกาย,. ส่วนจิตก็ต้องการปัจจัยไปตามเรื่องของจิต ถ้าไม่ได้ปัจจัยอย่างถูกต้อง ครบถ้วนทั้ง ๒ เรื่อง ความเป็นมนุษย์ก็ไม่สมบูรณ์,. จะมีสมรรถภาพน้อย, หรือว่าจะไม่มีเลย, หรือจะประกอบอยู่ด้วยความยากลำบากต่างๆนาๆ จึงต้องจัดให้ได้รับปัจจัยเครื่องบำรุงครบถ้วนถูกต้องทั้ง ๒ ฝ่าย

....สำหรับ ฝ่ายร่างกาย นั้น ต้องการปัจจัย ๔ คือ อาหาร เครื่องนุ่งห่ม ที่อยู่อาศัยใช้สอย และ เครื่องบำบัดโรค เป็น ๔ อย่าง,. นี้ไม่ได้พูดเพราะเป็นเรื่องทางร่างกาย แต่จะพูดเรื่องทางฝ่ายจิต ซึ่งไม่ได้ต้องการอาหารชนิดนั้น,.มันเป็นฝ่ายจิต มันต้องการอาหารตามแบบของจิต, ต้องการปัจจัยอย่างอื่น, เราจึงบรรยายกันเฉพาะปัจจัยทางฝ่ายจิต.

....ทีนี้บรรยายต่อๆ กัน เมื่อทางฝ่ายร่างกายมี ๔ ปัจจัย.,ฝ่ายจิตก็จะเรียกว่าปัจจัยที่ ๕ ปัจจัยที่ ๖ ที่ ๗ ที่ ๘ต่อไป, ถ้าฟังแล้วมันยุ่งก็เปลี่ยนเสียใหม่ก็ได้., เป็นปัจจัยทางฝ่ายจิตอย่างที่ ๑ ที่๒ ที่ ๓ ต่อไปอีกก็ได้, หรือจะเรียกเอามารวมกันให้หมดว่า บรรดาปัจจัยฝ่ายจิตทั้งหลายก็เรียกว่าปัจจัยที่ ๕ ไปทั้งหมดก็ได้., แต่ก็จะต้องพูดว่า ปัจจัยที่ ๕ อย่างที่ ๑ ปัจจัยที่ ๕ อย่างที่ ๒ ปัจจัยที่ ๕ อย่างที่ ๓ ถ้าจะพูดกันอย่างนี้แล้ว ในวันนี้เป็นปัจจัยที่ ๕ อย่างที่ ๘ เราได้บรรยายมาแล้ว ๘ ครั้ง แล้วทั้งครั้งนี้,ล้วนแต่เป็นปัจจัยฝ่ายจิตใจ.

.....ปัจจัยแก่จิตใจ อย่างปัจจัยที่ ๕ อย่างที่ ๑นั้น ก็คือ
...สิ่งประเล้าประโลมใจที่ประกอบไปด้วยธรรมะ
...ปัจจัยที่ ๕ อย่างที่ ๒ คือ
...ความแน่ใจ ในสิ่งที่ตนถือเอาเป็นที่พึ่ง
....ปัจจัยที่ ๕ อย่างที่ ๓ คือ
....ความรู้สึกแห่งมิตรภาพที่แวดล้อมอยู่
....ปัจจัยที่ ๕ อย่างที่ ๔ คือ
....ความเป็นอยู่อย่างถูกต้องโดย ไตรทวาร
....ปัจจัยที่ ๕ อย่างที่ ๕ คือ
....ความรู้ที่เพียงพอเท่าที่ควรจะรู้
....ปัจจัยที่ ๕ อย่างที่ ๖ คือ
....ความมีผู้นำในทางวิญญาน
....ปัจจัยที่ ๕ อย่างที่ ๗ คือ
.....ความมีสุขภาพอนามัยทางจิตอย่างเพียงพอ
.....ปัจจัยที่ ๕ อย่างที่ ๘ ในวันนี้ ก็คือ
......ความมีอาหารใจหล่อเลี้ยงอย่างเพียงพอ

ฝ่ายจิต-คิดนึกรวมวิญญาน-สติปัญญาด้วย.
ทีนี้ ส่วนจิต หรือทางด้านฝ่ายจิต นั้น จะต้องแยกออกเป็น ๒ อย่าง., คือ ฝ่ายจิต และ ฝ่ายวิญญาน.,
ฝ่ายจิต คือ เรื่องคิดนึก, สมรรถภาพแห่งการคิด การนึก เป็นเรื่องของจิต,
ส่วน วิญญานนั้น เป็นเรื่อง ความรู้ และ สติปัญญา

....ฝ่ายจิต เล็งถึงส่วนที่มันจะ เป็นตัวคิดนึกยืนโรงอยู่ สำหรับคิดนึก., ส่วน สติปัญญา นั้น เป็นอีกส่วนหนึ่ง แม้จะอาศัยจิตอยู่ เราก็ไม่ได้เรียกว่าเป็นจิต เรียกกันไปทีก่อนว่า เป็นเรื่องทางวิญญาน เรื่องทางวิญญานจึงเป็นสมบัติสูงสุดของมนุษย์เรา รับหน้าที่ที่สำคัญที่สุดของชีวิต.
....เรื่องจิต กับเรื่อง วิญญาน นี้เอามา เรียกรวมกันเสียว่า เรื่องฝ่ายใจ., เราเลยได้เรื่อง ๒ เรื่อง คือเรื่องฝ่ายกาย และเรื่องฝ่ายใจ. เรียกเป็นบาลี หน่อยก็เรียกว่า เรื่องรูปเรื่องนาม กายกับใจ, หรือ รูป กับ นาม นี้ต้องไปด้วยกัน พอแยกออกจากกัน ก็เป็นอันว่าล้มเหลวหมด ไม่อาจจะตั้งอยู่ได้, ไม่อาจจะเป็นไปได้, ไม่อาจจะทำหน้าที่ใดๆ ๆด้.

กาย-ใจ โดยธรรมชาติแยกกันไม่ได้
....ฉะนั้น ขอให้มองเห็นตามที่เป็นจริง ในความรู้สึกของตนแต่ละคน ๆ ., กายกับใจต้องอาศัยกัน จนไม่อาจจะแยกเป็น ๒ สิ่ง, ที่มันจะต้องรวมเป็นสิ่งเดียวกันแม้ โดยนิตินัย คือทางคำพูด., เรา อาจจะแยกพูด เป็น ๒ สิ่ง คือกายสิ่งหนึ่ง,กับใจสิ่งหนึ่ง, แต่ โดยพฤตินัย ตามธรรมชาติที่แท้จริงนั้น มัน ไม่อาจจะแยกกันได้, พอแยกออกจากกัน มันก็หมดความหมายทั้ง ๒ อย่าง คือไม่มีสมรรถภาพใดๆเลย จึงควรเรียกรวมกันว่า กายใจ หรือ รูปนาม เป็นของสิ่งเดียว.,มีชื่อเรียกอย่างนั้น หรือว่ามันต้องแฝดกันอยู่เสมอไป.

....นี้ถ้าจะให้เป็นไป ในทางล้างบาป ก็ต้องไปดูที่ว่า การให้ทานนั้นมันชำระล้างกิเลสที่เป็นเหหตุให้เห็นแก่ตัว, ความเห็นแก่ตัวนี้เรียกว่าบาป., ถ้าเราให้ทานอย่างถูกต้อง ทานนั้นก็จะช่วยชะระล้างความเห็นแก่ตัวหรือความตระหนี่ เป็นต้น, การให้ทานนี้มันก็เป็นบุญที่ชำระบาป.
.....ถ้าเอาแต่ความพอใจ สบายใจ ความเชื่อว่าจะได้ไปอยู่สวรรค์วิมาน บุญอย่างนี้มันก็เป็นเรื่องอิ่มใจ, แล้วก็ไม่ล้างบาป บางทีจะเพิ่มบาป คือเพิ่มความยินดีพอใจ ในสวรรค์หรือในกามารมณ์ ให้มันมากขึ้น,อย่างนี้มันก็ไม่ล้างบาป เพราะมันเพิ่มราคะ โลภะ อะไรมากขึ้น., แต่ถ้าว่า ทำบุญแล้ว ลดความเห็นแก่ตัว ลดความตระหนี่ อยู่ที่นี่ ในโลกนี้ ไม่ต้องไปสวรรค์ มันก็ล้างบาป, แล้วก็เป็นบุญที่ไม่เป็นอันตราย หรือควรจะพอใจ.
.....
ผลของบุญประเภทรักษาศีล
....ทีนี้มาดูที่การรักษาศีล, รักษาศีลแล้วพอใจ อิ่มใจ ยกมือไหว้ตัวเองได้ มันก็พอใจ สนุกสบายไปเลย มีปีติปราโมทย์เดือดพล่านไปเลย, นี่เป็นบุญที่ทำให้เกิดความอิ่มใจ โดยอาศัยการรักษาศีล
....ทีนี้อีกความหมายหนึ่ง ศีลนั้นจะล้างบาป., รักษาศีลแล้วกำจัดโทษอะไรได้บ้าง ., เรื่องฆ่า เรื่องลัก เรื่องประพฤติผิดในกาม เรื่องโกหก เรื่องอะไรก็สุดแท้ ที่ว่า รักษาศีลแล้วกำจัดได้, บุญที่เกิดมาจากศีลนี้ ก็กำจัดบาปหรือล้างบาปได้., ล้างกายให้สะอาด ล้างวาจาให้สะอาด., นี่ศีลนี้ก็ชำระบาป, แต่ถ้าเอากันเพียงว่าสบายใจ,หรือมากไปกว่านั้น., รักษาศีลอวดคน อย่างนี้ก็ไม่ชำระบาป,มันก็ให้ได้แต่ความสบายใจ ในความหมายที่แรก.

ผลของบุญในการเจริญภาวนา
....ทีนี้ การเจริญภาวนา ทำสมาธิภาวนา มันก็ ทำให้อิ่มใจได้., เพราะเชื่อว่า ได้ทำดี ได้ทำสิ่งที่ดี ได้ทำสิ่งที่สูงที่ประเสริฐ มันก็อิ่มใจได้, หรือถ้าถึงกับว่าอิ่มใจนี้ไปพรหมโลก หรือเป็นพรหมโลก อยู่ในความอิ่มใจ เพราะการทำสมาธิภาวนา นี้ก็อิ่มใจ., ถ้าหลงใหลในความเป็นเช่นนั้น มันก็ไม่ล้างบาป.

...ทีนี้มาถึงข้อที่ ๓. ภาวนา ถ้าทำสมาธิภาวนา ก็ล้างนิวรณ์ที่รบกวนอยู่ ตลอดวันนี้ออกไป, สิ่งที่รบกวนจิตใจเราตลอดวันนั้น ก็คือ นิวรณ์ทั้ง ๕ อยู่ในรูปของ กามฉันทะ บ้าง,พยาบาท-หงุดหงิด ไม่ชอบบ้าง,ถีน-มิทธะ-หดหู่ละเหี่ยบ้าง,อุทธัจจกุกกุจจะ-ฟุ้งซ่านบ้าง, วิจิกิจฉา - ลังเล โลเล ไม่แน่ใจบ้าง, นี่มันรบกวนอยู่ตลอดวัน,ถ้าทำภาวนาประเภทสมาธิได้ มันก็ล้างอันนี้ออกไป ได้ความสะอาดแห่งจิต.
....นี้ถ้าทำ ภาวนาสูงขึ้นไป คือ วิปัสสนา หรือ ปัญญา มันก็ ล้างละเอียดลงไปลึกซึ้งลงไป,คือ ล้างกิเลส โลภะ โทสะ โมหะ,ล้างมูลเหตุของกิเลส คือ อนุสัยแห่งโลภะ โทสะ โมหะ, แล้วก็ล้างอวิชชา,ซึ่งเป็นต้นขั้ว ที่รวมแห่งกิเลสทั้งหลายออกไป., ใจก็ปราศจากกิเลส ปราศจากอวิชชา สะอาดถึงที่สุด กลายเป็นพระอริยะเจ้าเข้าสู่ภาวะแห่งนิพพานเป็นต้นได้, นี้ถ้าบุญมันได้ทำหน้าที่ของมันถึงที่สุด คือล้างบาป ก็ไปนิพพานได้เหมือนกัน.
.....ทีนี้เราบำเพ็ญบุญโดยมากนี้ เพื่อสบายใจเสียโดยมาก., ไม่ได้บำเพ็ญบุญเพื่อล้างบาป, ฉะนั้นบาปมันก็หนาขึ้นได้ ทั้งที่มันสบายใจ สนุกสนาน พอใจอยู่เสมอ.,ยิ่ง เมาบุญ ด้วยแล้ว มันก็ยิ่งสนุกสนาน แต่ว่า บาปอาจจะหนาอยู่ข้างภายใต้ ก็ได้ระวังให้ดี ๆ.
......บุญมีความหมาย ๒ อย่างอย่างนี้ .,บุญชนิดหนึ่งให้ฟูใจอิ่มใจ, บุญชนิดหนึ่งล้างบาป ล้างจิตใจให้สะอาด, พูดให้มันสั้นเข้ามา ก็บุญชนิดหนึ่งมันไปกระตุ้นใจ ให้สนุกสนาน สำเริงสำราญ แต่ ไม่สะอาด, บุญอีกประเภทหนึ่งมันล้าง จับเอาหัวใจมาฟอกให้สะอาดเลยมันก็ได้ผล คือ ใจสะอาด.

อาหารใจควรเป็นบุญที่ชำระบาปได้.
...ลองคิดดูเถอะ บุญพวกไหนควรจะเป็นอาหารแห่งจิตใจ หรือความเป็นมนุษย์ของเรา? บุญที่ทำให้ฟูใจ อิ่มใจ เหมือนกับกินเหล้า กินของเมานั้น มันจะเป็นอาหารใจได้อย่างไร? มันก็เป็นอาหารได้ตามแบบนั้นแหละ,คือ อาหารตามแบบของคนเมา.