โลกุตตระฌาน ในพระพุทธศาสนา เป็นประตูแรกที่ โคตรภูบุคคลใช้ในการเข้าสู่ โลกุตตระภูมิ.

และขณะจิตเจริญโลกุตตระฌานนั้น จิตก็เจริญด้้วย สติปัฏฐาน 4 สัมมัปธาน 4 อิทธิบาท 4 อินทรีย์ 5 พละ 5 โพชฌงค์ 7 อริยมรรค 8. เพื่อรอให้อินทรีย์ของ โคตรภูบุคคลแก่รอบ จนก่อมรรคจิตสำเร็จเป็นโลกกุตรจิตในทัสสนะภูมิแ่ห่งอริยมรรค คือโสดาปัตติมรรคจิต.

โลกุตตระฌาน จึงเป็นวิปัสสนาจิต ที่แตกต่างจากฌานในความเข้าใจกันโดยทั่วๆ ไป.
เพราะเป็น ฌานทีีต้องประกอบด้วยปัญญาตั้งแต่เริ่มแรก สมกับที่พระพุทธองค์ตรัสว่า "ฌานไม่มีแก่ผู้ไม่มีปัญญา ปัญญาไม่มีแก่ผู้ไม่มีฌาน ฌานและปัญญามีอยู่ในผู้ใด ผู้นั้นแลอยู่ในที่ใกล้นิพพาน"

ซึ่งโลกุตตระฌานจิต หรือวิปัสสนาจิต ไม่ควรนำไปทำความเข้าใจทับซ้อนกับ อารัมมณูปณิชฌานอันเป็นฌานโลกีย์.

โคตรภูจิต คือจิตที่ดำเนินไปในด้วยโลกุตตระฌาน เป็นฌานจิต แม้ว่าเป็นฌานจิตก็ใช่ว่าทำในขณะอยู่ในห้องกัมมัฏฐานเพียงเท่านั้นก็หาไม่

ตั้งแต่่ตื่นนอน ทำกิจการงานประจำวันไม่เป็นอุปสรรคใดๆ ต่อฌานจิต เพราะฌานจิตเป็นบาทสำคัญให้ปัญญาทำงานได้คล่องแคล่ว ตามกำลัง ตามอินทรีย์ เป็นผู้ไม่โลเล มีสัมปชํญญะ มีสติในกาลทุกเมื่อ.

โคตรภูบุคคลที่ยังก่อมรรคจิตไม่สำเร็จ จิตจึงยังหวั่นไหวไปตามแรงกระเพื่อมแห่งโลกบ้าง ซึ่งจนกว่าจะก่อมรรคจิตสำเร็จ โลกุตตรฌานจึงจะมั่นคงแน่วแน่สามารถนำไปสู่วิมุติจิตในขณะแห่งอรหัตผล.

โคตรภูบุคคลย่อมอบรมจิตฝึกให้ว่องไว ผ่องแผ้ว นุ่มนวลควรแก่งาน เพราะจิตที่ว่องไว จิตที่นุ่มนวลควรแก่งาน จิตที่ผ่องแผ้ว เป็นจิตที่มีคุณสมบัติในการเจริญวิปัสสนา เพราะไม่ประกอบไปด้วยความวิัปัลลาส คือสัญญาวิปัลลาส ทิฐิวิปัลลาส จิตตวิปัลลาส เป็นจิตวิเวก.

(ศีกษาต่อด้วยกันที่ topic 31193 อารมณ์แห่งมรรค)
viewtopic.php?f=7&t=31193

ดันอีกที

เรียบเรียงและส่งต่อ เยี่ยมครับ