กิเลส ๓ ระดับ ///ที่เกาะกุมจิต และบงการชีวิตให้โง่เขลา ตกต่ำ
๑. กิเลสหยาบ....มีอาการรุนแรง มีโทษแก่ตน และมีอันตรายแก่คนอื่น
โลภะ หรือ ราคะ อาการ,. อยากได้ดึงเข้ามา และยึดครองไว้
โทสะ หรือ โกธะ อาการ,.อยากทำลาย ผลักออกไป หรือทำลายเสีย
โมหะ อาการ,. สงสัย ติดตาม วนอยู่รอบๆ ด้วยความโง่ ความไม่รู้
ความไม่มีโลภะ โทสะ โมหะ คืออยู่ด้วยศีล ด้วยสติ และด้วยการควบคุมสัญชาตญานได้
๒. กิเลสกลาง....นิวรณ์ ๕ แปลว่า เครื่องปิดกั้นทางเจริญของจิต ปิดกั้นความดี ความสงบ
นิพพาน,. ลักษระของกิเลสที่เรียกว่านิวนณ์นี้มีอาการเนือยๆ แต่วนเวียนกลุ้มรุมจิตให้เสียความปกติ
ทำให้จิตเศร้าหมองไม่แจ่มใส หมกมุ่นขุ่นมัว กระสับกระส่าย รำคาญเป็นอันตราย แก่ตนโดยเฉพาะ
เพราะความเศร้าหมองมีหลายขั้นหลายระดับ ทำให้ชีวิตสูญเสียโอกาสทั้งทางโลกและทางธรรม โดยเฉพาะทางธรรมนั้นนิวรณ์ปิดกั้นหนทางนิพพาน
นิวรณ์ มี ๕ อาการ คือ,.
๑. กามฉันทะ ครุ่นอยู่ด้วยความรู้สึกทางกาม,ความพอใจ
๒. พยาบาท ครุ่นอยู่ด้วยความรู้สึกทางโทสะ หรือความหงุดหงิด
๓ ถีนมิทธะ ครุ่นอยู่ด้วยความรู้สึกทางโมหะ หรือความหดหู่ของจิต
๔ อุทธัจจะกุกกุจจะ ครุ่นอยู่ด้วยความรู้สึกทางโมหะ หรือความฟุ้งซ่านทางจิต
๕ วิจิกิจฉา ครุนอยู่ด้วยความรู้สึกทางโมหะ หรือความลังเลสงสัย
นิวรณ์ทั้ง ๕ นี้ เป็นสิ่งคู่กันกับอนุสัย ไหลออกมาจากอนุสัยที่สะสมอยู่ในสันดานโดยไม่ต้องเจตนาหรือไม่ต้องอาศัยสิ่งเวดล้อมภายนอก แต่สิ่งแวดล้อมก็เป็นปัจจัยให้เกิดนิวรณ์ได้แต่ละชนิดๆไป
นิวรณ์มีอยู่ในความรู้สึก นึกคิด ใต้จิตสำนึก หรือกึ่งจิตสำนึก
//////ความไม่มีนิวรณ์ คือ อย่าเป็นคนชอบนึกคิด,ไม่ประมาท,ให้มีธัมปิติ และธัมมสมาธิควบคุม ตลอดจนถึงมีอัตถังคมะขั้นเด็ดขาด(นิโรธ)คือ อรหัตมรรคในที่สุด
๓. กิเลสละเอียด,. อนุสัย ๓ หรือ สังโยชน์ ๗ อนุสัยคือ ความเคยชิน หรือกิเลสที่สะสมอยู่ในสันดานของจิต (มีต่อครับ..)