อาหารปังจัย
สารอาหารที่มีอุปการะเกื้อกูลต่อร่างกายและจิดใจ

ปัจจัยธรรม ได้แก่ รูปอาทารหรือที่เรียกว่า ธาตุวิตามิน ซึ่งมีอยู่ในอาหารการกิน และนามอาหาร กล่าวคือ ผัสสะ เจตนา วิญญาณ
ปัจจยุปันนธรรม ได้แก่ การเจริญเติบโต แข็งแรง ทั้งทางกายและทางจิตใจ
การได้บริโถคอาหารจึงทำไห้ชีวิตของสรรพลัตว์เจริญเติบโตและมีพละกำลัง สุขภาพแรง เมือเจตนามีพลัง จึงทำให้พลังจิดและพลังกายแข็งแรง ก็ภาวะ เช่นนี้แหละ พระพุทธองค์ทรงเรียกว่า "การทำอุปาการะด้วยอาหารปัจจัย"

"สพฺเพ สตฺตา อาหารฎฺฐิติกา สัตว์ทั้งหลายทั้งปวงดำรงอยู่ได้ด้วยอาหาร"
หากเราไม่ได้บริโภคอาหาร ร่างกายก็จะเที่ยวเฉา ผอมแห้งแรงน้อย โรคภัย เบียดเปียน เป็นเหตุให้อายุสั้น

ด้วยเหตุนี้ ในวันหนึ่ง งๆ คนเราจึงต้องพิจารณาเลือกคัดสรรอาหารที่มี คุณประโยชน์ต่อร่างกาย เช่น กินอาหารที่มีสารอาหารครบ ๕ หมู่ เพื่อทิฏฐธรรมวิหาร กล่าวคือ การมีชีวิตอยู่อย่างเป็นสุขในซาติปัจจุบัน ตรงกันข้าม หากเรา กินอาหารโดยไม่พินิจพิจารณา กินทุกอย่างที่ขวางหน้า แค่คำเดียวก็อาจตายได้ นี่แหละเขาเรียกว่า "อาหารเป็นพิษ" ผู้รู้จึงแนะนำตักเตือนในเรื่องของการกิน อาหารว่า "หากเราอยากอายุสั้น ก็ให้กินอาหารที่มีอายุยาว หากอยากมีอายุยืนยาว ก็ให้กินอาหารที่มีอายุสั้น"

พระพุทธองค์ทรงสอนให้เราใช้ปัญญาทำการปัจจเวกชณ์(พิจารณา)ก่อนกินอาหาร ทรงแนะให้กินแต่พอประมาณ(โภชเนมัตตัญญุตา) อย่ากินมากจนก่อให้กิดอันตราย
ต่อร่างกาย นี่เป็นการอุปการะแห่งอาหารที่เป็นฝ่ายรูปธรรม

ส่วนเรื่องของอาหารที่ป็นฝ่ายนามธรรมนั้น เราทั้งหลายสามารถเข้าใจได้ไม่ยาก เช่นในเวลาที่เราเดินทางไกลในถิ่นทุรกันดาร เหน็ดเหนื่อยเมื่อยล้าอยู่ หากบังเอิญพบเห็นแหล่งน้ำหรือได้ยินได้ฟังว่ามีน้ำอยู่ตรงโน้นตรงนี้ จิดใจของเราก็จะรู้สึกสดชื่นมีพละกำลังขึ้น ราวกะว่าได้ดื่มได้กินโดยตรงฉันนั้น หรือในเวลาทีเราทำบุญให้ทานด้วยจิตที่เปี่ยมล้นด้วยศรัทธานั้น เวลาที่เราได้เห็นเครืองไทยธรรม ก็ตี เห็นพระภิกษุสงฆ์ผู้จะมารับทาน ก็ดี จิตใจของเราย่อมเกิดความปลาบปลื้มยินดี มีน้ำมีนวลขึ้นอย่างเห็นได้ชัด นี่แหละท่านเรียกว่าเป็นการ อุปการะแห่งนามาหารปัจจัย(เหตุปัจจัย กล่าวคืออาหารที่เป็นฝ่ายนามธรรม)

สุดท้ายนี้ขอให้ท่านทั้งหลายจงเลือกสรรใช้สอยอาหารปัจจัยให้ถูกต้องพอ เหมาะพอควร เลือกเฉพาะอาหารที่เป็นประโยชน์ อย่าตามใจลิ้นตัวเองทั้งๆ ที่รู้ว่ากินเข้าไปแล้วมีแต่โทษ หากเอาชนะสัตว์ที่ไม่มีกระดูกลันหลังนั้นได้ ชีวิตก็จะอยู่อย่างมีความสุข ปราศจากโรคภัยได้โดยไม่ต้องสงสัย