๓. โดยเป็นเครื่องกั้น
[๖๕๗] ก็เพราะเหตุในบรรดาคำหล่านี้ คำว่า เพราะอวิชชาเป็นปัจจัยจึงมีสังขาร
นี้ เครื่องกั้นความเห็นว่ามีผู้สร้าง.
คำว่า เพราะสังขารเป็นปัจจัยจึงมีวิญญาณ เป็นเครื่องกั้นความเห็นว่าอัตตาเคลื่อน
คำว่า เพราะวิญญาณเป็นปัจจัยจึงมีนามรูป เป็นเครื่องกั้นฆนสัญญา ความสำคัญ
ว่าเป็นก้อน เพราะแสดงความแตกแห่งวัตถุ เพราะกำหนดกันว่า "เป็นอัตตา".
คำว่า เพราะนามรูปเป็นปัจจัยจึงมีสฬายตนะ เป็นต้น เป็นเครื่องกั้นความเห็นมี
อาทิอย่างนี้ว่า "อัตตาเห็น ฯลฯ อัตตารู้แจ้ง อัตตาสัมผัส อัตตาเสวย อัตตาอยาก อัตตา
ยึดถือ อัตตามี อัตตาเกิด อัตตาสิ้นไป อัตตาตาย"
ฉะนั้น ภวจักรนี้ พึงทราบแม้ โดยเป็นเครื่องกั้น ความเห็นผิดตามควร.

๓. โดยเป็นเครื่องกั้น
(๖๕๗] (๒๐๐) ด้วยคำว่า เพราะอวิชชาเป็นปัจจัยจึงมีสังขาร นี้ ท่านอาจารย์
ย่อมแสดงว่า มีคำถามว่า ใครหนอย่อมปรุงแต่ง ดังนี้ ตอบว่า ปัญหานี้ไม่ควรแก้ ดังนี้
ด้วยการแสดงความที่สังขารเป็นธรรมเกิดแต่ปัจจัย. ด้วยเหตุนั้น คำว่า เพราะอวิชชาเป็น
ปัจจัยจึงมีสังขาร นี้ จึงเป็นเครื่องกั้นความเห็นว่า มีผู้สร้าง. ความเห็นว่า อัตตาย่อม
เคลื่อนจากภพไปสู่ภพอื่น ชื่อว่า อตฺตสงฺกนฺติทสฺสนํ ความเห็นว่า อัตตาเคลื่อน. ความเห็น
ว่า อัตตาเคลื่อนนั้น ย่อมเป็นอันถูกห้ามแล้ว ด้วยการกล่าวถึงความเกิดขึ้นแห่งวิญญาณ
เพราะสังขารเป็นปัจจัย. ความถือว่า อัตตาเป็นหนึ่ง เพราะความไม่แยกกันแห่งขันธ์ ๕
ชื่อว่า ฆนสัญญา ความสำคัญว่า เป็นก้อน. ความถือนั้นย่อมเป็นอันถูกห้ามแล้ว ด้วยการ
กล่าวว่า นี้เป็นเพียงเพราะมีวิญญาณเป็นปัจจัยจึงมีนามรูป ดังนี้ เหมือนดังทำลายเหง้า
ตาลทั้งคู่ ฉะนั้น. ด้วยคำว่า เป็นเครื่องกั้นความเห็นมีอาทิอย่างนี้ ท่านอาจารย์กล่าว
เครื่องกั้นความเห็นมีอาทิว่า "คนทุกข์ย่อมเศร้าโศก ย่อมคร่ำครวญ" ดังนี้. ก็แม้ธรรม
ทั้งหลายมีโสกะเป็นต้น ก็เนื่องด้วยปัจจัย ไม่มีใครให้เป็นไปในอำนาจได้ เพราะเหตุนั้น พระ
ผู้มีพระภาคจึงตรัสไว้ด้วยคำนี้ว่า เพราะชาติเป็นปัจจัยจึงมี ขรา มรณะ โสกะ ฯลฯ นั่นเอง
ฉะนี้แล. คำว่า แม้โดยเป็นเครื่องกั้นความเห็นผิด คือ โดยเป็นเครื่องกั้นความเห็นผิดมี
อย่างต่าง ๆ เป็นต้นว่า มีความเห็นว่า มีผู้สร้าง.