อธิปติปัจจัย

ธรรมที่เป็นอธิบดีเกื้อหนุน
ปัจจัยธรรม คืออธิบดีธรรมได้แก่ อารมณ์ทั้งดีและไม่ดีฉันทะที่รุนแรงวิริยะอันยิ่งยวด ตใจที่มุ่งมั่น และปัญญาที่เฉียบคม
ปัจจยุปันนธรรม คือสิ่งที่เป็นผลอันเนื่องมาจากอธิบดีธรรมนั้นได้แก่การวางผิดไว้อย่างลุ่มลึก และความสำเร็จประการต่างๆ

อารมณ์ประเภทดีและประเภทที่ไม่ดีนั้นท่านเรียกว่า"อารัมมณาอธิปติอารมณ์" อธิบดีอารมณ์( อารมณ์ผู้เป็นใหญ่)
พระพุทธองค์ทรงแสดงว่าการเกิดจิตดีหรือจิตเลวนั้นอาศัยอธิบดีอารมณ์เกิดขึ้น

ในอธิบดีปัจจัยนี้ ก็พึงทราบว่ามีลักษณะคล้ายกันกับในอารมณ์ในอารัมมณะปัจจัยนั่นคือเมื่อประสบกับ
อารมณ์ชนิดใดๆ ก็ตามการที่เราเกิดอกุศลเรื่องจิตนั้น มิได้ขึ้นอยู่กับอารมณ์เหล่านั้นแต่อย่างใด
แต่ขึ้นอยู่กับกายและจิตของตนเท่านั้น ดังนั้นหากเราทั้งหลายได้ทำการสำรวมด้วยความระมัดระวัง
(สติ + สัมปชัญญะ) แล้วใช้ไม่ ว่าจะประสบพบกับอารมณ์ชนิดใดก็ตามก็จะไม่มีจิตผูกโกรธมีแต่ติดงาม
เท่านั้นจะเกิดขึ้นอย่างต่อเนื่อง

การได้หรือการประสบความสำเร็จอันเนื่องมาจากมีฉันทะแรงกล้ามีวิริยะอย่างยิ่งยวด มีจิตใจมุ่งมั่นเต็มร้อย
มีปัญญาแหลมคมนั้น พระพุทธองค์ทรงเรียกว่า"สหชาตาธิบดีฎ(ธรรมที่เกิดร่วมกับธรรมอื่นและทำหน้าที่เป็นหัวหน้าทางธรรมอื่นๆ)

สำหรับผู้ที่มี ฉันทะ วิริยะ จิต และปัญญา(หรือวิมังสา) ที่ย่อหย่อนนั้นไม่ว่าจะทำอะไร ก็ไม่อาจประสบผล
สำเร็จได้ด้วยเหตุนี้ท่านทั้งหลายต้องการ ประสบความสำเร็จในชีวิตจำเป็นต้องปลูกฝังคุณธรรม 5 ประการดังกล่าวให้เจริญงอกงามในขันสันดานของตนให้มากๆ

ในฐานะเป็นพุทธศาสนิกชนเมื่อเราได้เห็นพระพุทธรูปที่ถึงพร้อมด้วยมหาปุริสลักษณะและได้มีโอกาส
ตรวจสาธยาย พระพุทธคุณแล้วน้อมจิตเจริญรอยบำเพ็ญบารมีตามพระบรมศาสดาผู้ทรงเป็นพระจอม
ไตรในภพทั้ง ๓ ผู้ทรงผ่านการบำเพ็ญพระบารมีมาแล้ว อย่างโชกโชน แต่ก็ไม่เคยมรงย่อท้อตรงกัน
ข้ามกับทรงมี พระฉัน พระวิริยะ อันแรงกล้าและทรงมีพระ
หฤทัยมุ่งมั่นเกินร้อยจงมีพระปรีชาญาณอันแหลมคม

นี่คือตัวอย่างการใช้อธิบดีปัจจัยทำสร้างความสำเร็จแก่ตนเองโดยยึดพระพุทธองค์เป็นต้นแบบในส่วนของ
ศาสนิกชนอื่นๆ ก็พึงสร้างอธิบดีธรรม อันนำมาซึ่งความสำเร็จโดยยึดการบำเพ็ญประโยชน์การเสียสละ
ของพระศาสดาของตนของตนเป็นแบบอย่างได้เช่นนั้นเช่นกัน

สุดท้ายนี้ขอให้ท่านทั้งหลายจงเป็นผู้สามารถในการเอาชนะอารมณ์ร้ายทั้งปวงสามารถแปลให้
เป็นอารมณ์อันงดงามเท่านั้นเถิดขอให้ท่านทั้งหลายดูแลประคบประหงม ต้นไม้น้อย ๔ ต้นคือ
ต้นฉันทะ ต้นวิริยะ ต้นจิต และต้นวิมังสาให้เจริญเติบโตมอบงานไพบูลย์มั่นคงสถาพรอยู่ใน
ขันธสันดานของตนๆเถิด