๒๔๙
ทุกข์เป็นคำสามัญ ส่วนคำนี้ว่า

ทุกข์ในเรื่องนั้น คือ อะไร

การเกิดเป็นทุกข์...ความแก่เป็นทุกข์...ความป่วยไข้เป็นทุกข์
ความตายเป็นทุกข์...การประสบกับสิ่งที่ไม่เป็นที่รักก็เป็นทุกข์
การพลัดพรากจากสิ่งที่เป็นที่รักก็เป็นุกข์

ว่าโดยย่อ อุปาทานขันธ์ ๕ เป็นทุกข์
รูปเป็นทุกข์ เวทนาเป็นทุกข์ สัญญาเป็นทุกข์ สังขารเป็นทุกข์ วิญญาณเป็นทุกข์

คำว่า "เหตุเกิดของทุกข์" เป็นคำสามัญ ส่วนคำนี้ว่า
เหตุเกิดของทุกข์ในเรื่องนั้น คืออะไร
เหตุเกิดของทุกข์เป็นความผูกพันที่ก่อให้เกิดภพใหม่
ประกอบด้วยความยินดีพอใจเพลิดเพลินกับอารมณ์นั้นๆ กล่าวคือ
ความพอใจในกามคุณ(กามตัณหา) ความพอใจ
ในความเห็นผิดว่าภพเที่ยง(ภวตัณหา)และความพอใจ
โดยความเห็นผิดว่าภพขาดสูญ(วิภวตัณหา)

คำว่า ความดับทุกข์ เป็นคำสามัญ ส่วนคำนี้ว่า ส่วนความดับทุกข์ในเรื่องนั้น คืออะไร
ความดับทุกข์เป็นความดับสนิทโดยสิ้นเชิง ตวามสละ ความปล่อย ความหลุดพ้น และ
ความไม่พัวพันในตัณหานั้น เป็นรายละเอียด

คำว่า มรรค เป็นคำสามัญ ส่วนคำนี้ว่า มรรคในเรื่องนั้น คืออะไร
มรรค เป็นหนทางไปสู่นรก หนทางนำไปสู่กำเหนิดสัตว์เดรัจฉาน
หนทางนำไปสู่ที่อยู่ของเปรตหนทางนำไปสู่กำเนิดของอสูร
หนทางนำไปสู่สวรรค์ หนทางนำไปสู่มนุษย์ และหนทางนำไปสู่นิพพาน

คำว่า "ความดับ" เป็นคำสามัญ ส่วนคำนี้ว่า ความดับในเรื่องนั้น คืออะไร
ความดับเป็นความดับโดยพิจารณา(คือความเจริญธรรมที่ตรงกันข้าม)
ความดับโดยไม่พิจารณา(ขณิกนิโรธ=ดับในทุกๆ ขณะ)
ความดับความยินดี ความดับความยินร้าย ความดับมานะ ความดับการลบหลู่
ความดับแข่งดี ความดับความริษยา ความดับความตระหนี่ ความดับกิเลสทั้งมวล