ข้อ 10. คิดแบบวิภัชชวาท คือแยกประเด็นปัญหา ไม่มองปัญหาด้านเดียว

อันนี้จะเป็นประโยชน์มากในการที่จะตัดสินปัญหาอะไร
มองปัญหารอบด้าน เป็นสามัญจักษุ ไม่มองปัญหาด้านเดียว
พอมีปัญหาอะไรก็จะแยกแยะประเด็นออกไปแล้วค่อยวิเคราะห์ไปทีละประเด็น
แล้วก็หาคำตอบให้ได้ว่าประเด็นนั้นควรจะเป็นอย่างไร
ประเด็นนี้ควรจะเป็นอย่างไร คือว่าไม่ตัดสินเด็ดขาดลงไป
คือปัญหาต่างๆที่เกิดขึ้น มันจะมีที่มา สะสมมา ก่อตัวมาเป็นลำดับๆ

การมองปัญหาโดยเฉพาะในสังคม แยกแยะให้ถูกต้องเป็นเรื่องที่สำคัญมาก
คือที่สังคมของเราขาดมากที่จะต้องเพิ่มเติม คือ วิธีคิดนะครับ
เราสอนให้คนคิดก็จริง แต่ว่าสิ่งหนึ่งที่เราขาดมากๆ ก็คือวิธีคิด ว่าคิดอย่างไร
ควรคิดอย่างไรเหมือนกับเราบอกให้เด็กกินนม
ถ้ามองให้รอบด้านเด็กไม่สามารถกินนมได้ทุกคน
เพราะว่ามันไม่มีจะกิน เราสอนได้ เราพูดได้ในโรงเรียน
ครูทุกคนก็สอนว่าให้เด็กกินนม แต่ว่าบางโรงไม่มีนมให้กิน
แล้วแกจะกินได้อย่างไร เราต้องคิดสาวไปหาต้นเหตุว่า ทำไมเด็กไม่กินนม
เพราะฉะนั้น เรื่องวิธีคิดเป็นเรื่องที่สำคัญมาก

อย่างกับสังคมทุกวัน แถวบ้านนอกทำไมถึงจน
จนเพราะหนึ่งเล่นการพนัน สองดื่มเหล้า สามไม่ได้ทำงาน สี่ก็ฟุ้งเฟ้อเห่อเหิม
จนก็จริงแต่ว่าเห็นใครมีอะไร ก็อยากจะมีกับเขาด้วย
เห็นบ้านโน้นมีจักรยานยนต์ก็กลัวลูกตัวเองจะน้อยหน้า
ซื้อรถจักรยานยนต์มาให้ลูก เขามีทีวีสีก็ไปซื้อกับเขา
เขามีตู้เย็นก็ซื้อ เขามีอะไรก็ซื้อหมด
อันนี้คือ สาเหตุของความจน ความไม่รู้จักประมาณ
มองในแง่ของการคิดแบบวิภัชวาทก็คือ ต้องมองไปที่ต้นเหตุของความจน
ถ้าจะเอาเงินไปกองให้เท่าไรมันคงจะไม่พอ

เหมือนเอาปลาไปแจกมีเท่าไรก็ไม่พอ
สู้ให้เขาหาปลากินเองไม่ได้ให้เขาหาปลาให้เป็น วิธีหาปลาทำอย่างไร
แล้วเขาก็ช่วยตัวเองได้ เราสอนให้เขาคิดเป็น
แต่เราต้องสอนวิธีคิดกับเขาด้วยว่าเรื่องนี้ๆ ควรจะคิดอย่างไร
ถ้าคิดอย่างนี้แล้วผลอะไรมันจะเกิดขึ้น ทำนองนี้

ขอแถมนิดหนึ่งว่า โยนิโสมนสิการนี้ไม่ใช่ตัวปัญญาโดยตรงนะครับ
แต่ว่าเป็นอุปกรณ์ให้เกิดปัญญา เป็นเหตุให้เกิดปัญญา
แล้วทำให้ปัญญาใช้งานได้ดี อย่างในมิลินทปัญหา
ท่านเปรียบโยนิโสมนสิการเหมือนกับเอามือรวบกอข้าว
แล้วปัญญาเป็นเคียวที่ไปตัดกอข้าวให้ขาด
เพราะฉะนั้น โยนิโสมนสิการนี่มีลักษณะรวมเอาข้อมูลต่างๆมา
แล้วปัญญาจะเป็นผู้ตัดสินว่าควรจะเอาอย่างไร
เพราะฉะนั้น โยนิโสมนสิการไม่ใช่ตัวปัญญาโดยตรง
แต่ว่าเป็นตัวเหตุให้เกิดปัญญา ให้ปัญญาทำงาน

ผมขออ่านเรื่องของท่านพุทธทาสสัก 2-3 บรรทัด
ที่ท่านสรุปเอาไว้ว่า ธรรมะที่ใช้มากที่สุดในชีวิตการปฏิบัติธรรมของท่าน

“ถ้าคะเนเหมากันก็ไม่พ้นเรื่องที่เป็นธรรมะอยู่แล้ว
สติสัมปชัญญะ ใคร่ครวญโดยโยนิโสมนสิการ ที่ได้รับประโยชน์มากที่สุด
การเพิ่มพูนความรู้ หรือปัญญาลึกซึ้งมันก็มาจากโยนิโสมนสิการ
ไม่ว่าเรื่องบ้าน เรื่องโลก เรื่องธรรมะ การรับเข้ามาด้วยวิธีใดก็ตาม
ได้ฟังจากผู้อื่น อ่านจากหนังสือหรือจากอะไรก็ตาม ที่เรียกว่า นอกตัวเรามา
พอถึงแล้วก็โยนิโสมนสิการว่าให้เป็นความรู้ เป็นสมบัติ
พอจะลงมือทำอะไรก็โยนิโสมนสิการในสิ่งที่จะทำให้ดีที่สุด
มันก็ผิดพลาดน้อยที่สุด เรียกว่าไม่ค่อยจะผิดพลาดเลย
เท่าที่จำได้ในความรู้สึกอะไรที่ควรทำ จะได้ จะมี มันไม่เคยพลาด
เพราะเราเป็นคนโยนิโสมนสิการตลอดเวลา
และรู้สึกว่าฉลาดขึ้นมาก็เพราะเหตุนี้ ถ้าจะเรียกว่าฉลาดนะ”

ผมขอจบโดยธรรมของท่านอาจารย์พุทธทาส เท่านี้นะครับ


ขอเชิญฟังการบรรยายธรรม โดยอาจารย์วศิน อินทสระ
ที่วัดบวรนิเวศฯ บางลำภู ทุกเช้าวันอาทิตย์ เวลา 10.15 น.
ยกเว้นวันอาทิตย์ต้นเดือน

ขอบคุณนะคร้า


อนุโมทนาสาธุคร้า

อนุโมทนาสาธุค่ะ คุณลูกโป่ง
ธรรมะสวัสดีค่ะ