ขอมาคุยในนานาสาระเรื่อง

ภาวนาและเรื่องกาม

ภาวนาแบบ สาม R และ สาม A

สูตรการเจริญภาวนาแบบง่าย ๆ ก็คือเริ่มต้นที่ “รู้แจ้งประจักษ์หรือรู้สึกตัวทั่วถึง (Realization)” เวลาที่นั่งภาวนาก็วางตัวรู้อยู่คู่กับลมหายใจในทุกขณะและลีลา ไม่ว่าหายใจเข้า หายใจออก หายใจสั้นหรือยาว หยาบหรือละเอียด แผ่วเบาหรือหนักแน่น อึดอัดหรือโปร่งเบา รู้แจ้งในทุกท่วงทำนอง การภาวนา คือการอยู่ร่วมกันอย่างแนบแน่น อ่อนโยน ระหว่างกายกับจิต เมื่อใจได้กลับมาอยู่กับกายอย่างใกล้ชิด ได้ท่องเที่ยวไปไกล กายอยู่ไหนใจอยู่นั่น การพักผ่อนทางใจก็เริ่มขึ้น การภาวนาจึงมิใช่เรื่องเคร่งเครียด แต่เป็นเรื่อง “การพักผ่อน (Relax)” ด้วยการพักใจไว้ที่กายหรืออาการเคลื่อนไหวใด ๆ ของกาย
พวกเราคงจะประจักษ์ชัดทุกคนว่า เช้า ออกจากบ้านไปทำงาน เมื่อทำงานมากจนร่างกายเหน็ดเหนื่อยแล้ว ต้องการพักผ่อน ตอนเย็นก็กลับมาพักผ่อนที่บ้าน เรียกพลังต่าง ๆ คืนมาเพื่อจะต่อสู้ต่อไปในวันพรุ่งนี้ ลองหันมาสังเกตใจซิ การใช้ความคิดอย่างหนัก ทั้งเรื่องที่จำเป็นและเรื่องที่ไม่จำเป็น เป็นเวลานาน ๆ การท่องเที่ยวไปในอดีต การฝันถึงอนาคต ล้วนเป็นเหตุให้ใจเหน็ดเหนื่อย หากไม่รู้จักพักใจ ความเครียดทางใจก็เพิ่มมากขึ้น และต้องกระทบถึงความเครียดทางกายอย่างหนีไม่พ้น การภาวนา คือการพักใจจากการโหมคิดทั้งเรื่องที่จำเป็นและไม่จำเป็น เมื่อใจได้พักก็จะถึงภาวะที่ “ผ่อนคลาย (Relief)” ปล่อยลมหายใจให้ดำเนินไปสบาย ๆ วางตัวรู้ไว้ที่กาย หายใจอย่างผ่อนคลาย เหมือนนั่งดูนกบินผ่าน ดูสุนัขและแมวที่น่ารักเล่นตามธรรมชาติ ให้ผ่านมาผ่านไป โดยไม่มีการปรุงแต่งจัดการแต่อย่างใด

ความรู้ต่าง ๆ จะค่อย ๆ พัฒนาตามลำดับ เริ่มตั้งแต่ “รู้สึกตัวทั่วพร้อม (Awareness)” จะเพิ่มขึ้นทุก ๆ ขณะที่ภาวนา หรือแค่ระลึกรู้ถึงความเคลื่อนไหวต่าง ๆ ที่เป็นไปแม้ในชีวิตประจำวัน เมื่อฝึกมาก ๆ ตามที่พระพุทธเจ้าตรัสว่า ภาวิตา (ทำให้เจริญ,ทำให้เพิ่ม) พหุลีกตา (ทำให้มาก) จะเป็นไปเพื่อความรู้แจ้ง รู้ยิ่ง รู้พร้อม ก็จะเป็น “ผู้ตื่นอยู่เสมอ (Awake)” และพร้อมจะ “ระวัง (Alert)” กิเลสที่จะจรเข้าสู่ ตา หู จมูก ลิ้น กาย และใจ ที่จะทำให้เป็นทุกข์อยู่ตลอดเวลา
เมื่อสนทนาธรรมจนเป็นที่เข้าใจ สงบใจ แม้ในขณะสนทนาอยู่ จึงได้เริ่มหลับตาลงมองความเคลื่อนไหวด้านในตามที่พระพุทธเจ้าได้ตรัสว่า คุณค่าของพระธรรมทั้งปวง อันวิญญูชน คือผู้รู้สึกตัวทั่วถึงพึงรู้ได้ด้วยตนเอง (ปัจจัตตัง เวทิตัพโพ วิญญูหิ) นั่นแล... .. .

(บางส่วนจากหนังสือธรรมเหนือทุกข์...ดร.พระมหาจรรยา สุทฺธิญาโณ)



คุยเรื่องกาม

กาม...ในโลกของมนุษย์ทั่วไป ในความเป็นจริงแล้วเป็นความสุขเหมือนกัน แต่...มีทุกข์เจือปนอยู่มาก บัณฑิตทั้งหลายจึงไม่พอใจในกามคุณทั้ง ๕ แต่บัณฑิตมุ่งแสวงหา”นิรามิสสุข” อันเป็นความสุขที่สงบ เยือกเย็น และเป็นความสุขจากการ”ภาวนา”
กาม...ในความหมายคือความใคร่ เป็นได้ทั้งฝ่ายกุศลและอกุศล ในฝ่ายเป็นกุศลคือคำว่า”ธัมมกามตา” แปลว่า ความเป็นผู้ใคร่ในธรรม ใคร่จะปฏิบัติธรรม บางทีใช้คำว่า”ธัมมกาโม” ซึ่งจะเป็นผู้เจริญในธรรม ส่วนกามที่เป็นฝ่ายอกุศลนั้น มักเรียกว่า “กามตัณหา” ซึ่งทำให้เกิดกามราคะ เป็นตัณหาที่ทำให้เกิดกาม จัดเป็นลักษณะของกิเลส

ส่วนคำว่าภาวนา ในพระไตรปิฏก คือการฝึกจิต เหมือนคำว่ากรรมฐาน (ในชั้นอรรถกถา) ภาวนาก็คือการอบรมจิต ฝึกฝนจิต ตรงกับภาษาอังกฤษว่า “development” คือการทำให้เจริญ ทำให้พัฒนาขึ้น ในความจริงแท้คือการทำให้จิตมีความสะอาด สงบ สว่าง เป็นธรรมชาติที่ประภัสสร ด้วยศีล สมาธิ และปัญญา เป็นเหมือน”อธิจิตตสิกขา” คือการฝึกจิตให้มั่นคงไม่ฟุ้งซ่าน มีประสิทธิภาพ สามารถใช้ปัญญาพิจารณาหาความจริงได้ คือการก้าวไปสู่อริยมรรคนั่นเอง หนทางที่ไปสู่ความดับทุกข์ต้องไปแนวทางเดียวเท่านั้น
ในพุทธศาสนา กล่าวถึงผู้ออกบวชเข้าถึงไตรสิกขา ทาน ศีล ภาวนา เพราะเห็นโทษของกาม จึงบรรลุธรรมอันเป็นสุขเหนือกว่ากามคุณ พระโพธิสัตว์ตรัสติเตียนกาม ...ในผู้ติดอยู่ในกามคุณก็เหมือนลิงติดตังฉันนั้น ผู้ปล่อยวางย่อมเป็นสุข ฉันนั้น



เจริญในธรรมครับ