คำว่า อัตตา นี้มีความหมายหลายนัย แล้วแต่ความที่กล่าวนั้นมุ่งหมายอะไร
อาจมุ่งหมายตัวตนจริงก็ได้ หรืออาจมุ่งหมายเป็นอย่างอื่นก็ได้
หรือแค่เป็นสำนวนโวหาร ให้เข้าใจง่าย ในหมู่สนทนา

ยกตัวอย่าง เช่น

อัตตาหิ อัตตโน นาโถ
ตนเป็นที่พึ่งของตน
ในทั่วๆไปก็หมายถึงว่า ต้องทำด้วยตนเอง ไม่ต้องอาศัยใครช่วยทำ

และอีกความหมายหนึ่ง คำว่า"ตน" มีทั้งตนหน้าและตนหลัง
ตนหน้า หมายถึง กุศลธรรม ตน หลังหมายถึง ขันธ์ ๕

ภิกฺขเว อตฺตทีปา วิหรถ อตฺตสรณา อนญฺญสรณา
ธมฺมทีปา ธมฺมสรณา อนญฺญสรณา ฯ
ภิกษุทั้งหลาย เธอทั้งหลาย จงมีตนเป็นเกาะ มีตนเป็นที่พึ่ง
อย่ามีสิ่งอื่นเป็นที่พึ่ง คือ มีธรรมเป็นเกาะ มีธรรมเป็นที่พึ่ง
อย่ามีสิ่งอื่นเป็นที่พึ่งอยู่เถิด.

คำว่า"ตน"ในที่นี้หมายถึง "กุศลธรรม" ทั้งหมด

อตฺตานํ ทมยนฺติ ปณฺฑิตา ฯ
บัณฑิตทั้งหลายย่อมฝึกฝนตน คำว่า "ตน" ในที่นี้หมายถึง"จิตใจ"

นตฺถิ อตฺตานํ เปมํ ฯ
ความรักเสมอด้วยตนนั้นไม่มี คำว่า "ตน" ในที่นี้หมายถึง กาย "รูปนาม" ขันธ์ ๕

อยํ อตฺตา นิจฺโจ ธุโว สสฺสโต อวิปริณามธมฺโมฯ
ตนนี้เป็นของ เที่ยง แข็งแรง ตั้งอยู่ มั่นคง ไม่มีการแตกดับ คำว่า "ตน" นี้
หมายถึง"ปรมอัตตะ" คือ อัตตา โดยตรงทีเดียว

คัดลอกมารวบรวมจากหลายๆ แห่ง

สาธุครับ ลุงหมาน ขออนุญาติเสริม

ตนแลเป็นที่พึ่งของตน ตนไม่พิจารนาตน ไม่แก้ไขตน แล้วตนจะพ้นทุกข์ได้หรือ?

การละตัวตน ที่ผมปฏิบัตินั้น คือการละวัตถุภายนอกก่อน แล้วค่อย
ๆเข้าให้ตัวเรา แม้บุคคลที่ยังละสิ่งภายนอกยังไม่ได้แล้วจะมาละตัวตน
นี้เลยเป็นการทำข้ามขั้นตอน และเป็นการทำได้ยากยิ่ง ละสิ่งภายนอกด้วย
การให้ทาน ไม่ตระหนี่ ด้วยการให้อภัย ด้วย เมตตา กรุณา มุทิตา อุเบกขา
แม้สิ่งเหล่านี้ ธรรมเหล่านี้ยังเจริญไม่ได้ แล้วจะละตัวตนนั้น หาเป็นไปได้ไม่

พระพุทธองค์ ทรงแนะนำสั่งสอนให้ละให้วาง แต่คนโดย
ส่วนมากแล้วกลับเดินส่วนทางคือการยึดติด การแสวงหา เพิ่ม
พูน สะสม นั้นมิใช่ทางเพื่อความพ้นทุกข์เลย ยิ่งมีมาก ก็ยิ่งเพิ่ม
ตัวตน เพิ่มภาระและความกังวนวิตก กลัว เสีย กลัวเค้าขโมยต่างๆ
นาๆก่อให้เกิดเป็นความทุกข์มากขึ้น

การจะละตัวตน หรืออัตตานั้น ต้องเข้าใจว่ามันคืออะไร
ก็ต้องขอย้ำอีกที่ว่า ตัวตน หรือ อัตตา นั่น คือตัว
ตัณหา อุปาทาน ทิฏฐิ เพราะทั้ง ๓ สิ่งนี้ เป็นสมุทัย ที่เป็นตัว
สร้างภพ สร้างชาติ สร้างกรรมในการเกิดอีก
ในอริยะสัจจ์ ๔ นั้นพระองค์กล่าวไว้ว่า

ทุกข์เป็นธรรมที่ควรกำหนดรู้
สมุทัยเป็นธรรมที่ควรละ
นิโรธควรทำให้แจ้ง
มรรคควรทำให้เจริญ

ตัวอย่างนั้นนะ ถ้าว่าจิตใจ หากร่างกายไม่ไปด้วย ยกตัวอย่าง จิตใจ คิดว่าไปออกกำลังกัน แต่กายบอกว่ากูไม่ไป จิตใจออกวิ่งรอบสนามได้ไหม ?

อีกตัวอย่างหนึ่ง คนเป็นอัมพาต จิตใจคิด อยากกินโอเลี้ยงหน้าปากซอยจัง จิตใจเดินไปปากซอยซื้อโอเลี้ยงได้ไหม

ถ้าพูดถึงตนในแง่นี้ มันรวมหมดทั้งกายทั้งใจ ทั้้งตัวคนนี่แหละ

คนเป็นอัมพาตยกแขนขาไม่ได้ปากบิดปากเบี้ยว
คนแขนขาดขาขาดตาบอดจากอุบัติเหตุกะทันหัน
เขาอยากเป็นแบบนั้นเหรอเขาอยากเดินได้ไหมคะ

อัมพาตบังคับให้ตัวเองลุกขึ้นมาเดินได้ไหมคะ
ตาบอดบังคับให้มองเห็นได้อย่างนั้นหรือคะ
อะไรๆก็ไม่แน่อาจจะตาบอดวันไหนก็ได้
เพียรฟังเพื่อรู้และเข้าใจถูกตามคำสอน
กิเลสอยู่ที่จิตดังนั้นขณะที่ฟังเข้าใจ
ขณะนั้นเองสังขารขันธ์ปรุงแต่งจิต
ถูกตามคำสอนได้แล้วพอหยุดฟัง
คิดไปตามเห็นผิดทันที
ทำอะไรได้ไหมคะ