พระไตรปิฎก ฉบับมหามกุฏฯ (ภาษาไทย) เล่มที่ ๑๓
สุตตันตปิฎก ทีฆะนิกาย มหาวรรค เล่มที่ ๒
หน้าที่ ๑๔๘ ข้อที่ ๕๖
.............................................................
ทรงเห็นยิ่ง ทรงรู้ยิ่ง ทรงแทงตลอดอินทรีย์ ๕ เหล่านี้ ด้วยอาการ ๕๐ เหล่านี้
นี้เป็นพระปรีชาหยั่งรู้ความหย่อนและยิ่งของอินทรีย์ทั้งหลายของตถาถต

บทว่า อุปฺปสินิยํ คือ ในกอบัว แม้บทนอกนี้ก็มีนัยนี้เหมือนกัน
บทว่า อนุโตนิมุคฺคโปสินิ คือ ดอกบัวเหล่าอื่นใดจมอยู่ในน้ำอันน้ำเลี้ยงไว้
บทว่า อุทกํ อจฺจุคฺคมฺม ติฏฺฐนฺติ คือดอกบัวตั้งขึ้นพ้นน้ำ. ในบทนั้น

อธิบายว่า บัวบางเหล่าที่ตั้งขึ้นพ้นน้ำรอคอยสัมผัสแสงอาทิตย์แล้วบานในวันนี้
บางเหล่าตั้งอยู่เสมอน้ำจักบานในวันพรุ่งนี้ บางเหล่ายังจมอยู่ภายในน้ำ อันน้ำเลี้ยงไว้
จักบานในวันที่ ๓ แต่ว่ายังมีดอกบัวเป็นต้นที่มีโรคแม้เหล่าอื่นไม่ขึ้นพ้นจากน้ำแล้ว
ดอกบัวเหล่าใดจักไม่บาน จักเป็นภักษาแห่งปลาและเต่าอย่างเดียว
ดอกบัวเหล่านั้น ท่านไม่ควรนำขึ้นสู่บาลีได้แสดงไว้ชัดเจนแล้ว

บุคคล ๔ จำพวกคือ อุคฆฏิตัญญู วิปจิตัญญู เนยยะ ปทปรมะ
ก็เปรียบเหมือนบัว ๔ เหล่านั้นแล
ในบุคคล ๔ จำพวกนั้น บุคคลที่ตรัสรู้ธรรมพร้อมกับเวลาที่ท่านยกขึ้นแสดง ชื่อ อุคฆฏิตัญญู
บุคคลที่่ท่านได้ตรัสรู้ธรรมเมื่อท่านแจกแจงคำย่อโดยพิศดาร ชื่อว่า วิปจิตัญญู
บุคคลที่ตรัสรู้ธรรมโดยลำดับด้วยความพากเพียร ท่องจำ ด้วยการไถ่ถาม ด้วยทำไว้ในใจ
โดยแยบคาย ด้วยคบหาสมาคมกับกัลยาณมิตร ชื่อว่า เนยยะ
บุคคลที่ไม่ตรัสรู้ธรรมได้ในชาตินั้น แม้เรียนมาก ทรงจำไว้มาก สอนเขามาก ชื่อว่า ปทปรมะ