สติเหมือนการสีไม้อย่างต่อเนื่อง สมาธิเหมือนความร้อนที่เกิดจากกรสีไม้ ปัญญาเหมือนไฟที่เกิดจากความร้อน กล่าวคือในอินทรีย์ทั้ง ๕ อันได้แก่ ศรัทธา วิริยะ สติ สมาธิ และปัญญา ศรัทธาเป็นเหตุให้เกิดวิริยะ วิริยะเป็นเหตุให้เกิดสติ สติเป็นเหตุให้เกิดสมาธิ สมาธิเป็นเหตุให้เกิดปัญญา และปัญญาก็เป็นเหตุให้เกิดศรัทธา ดังนี้เป็นต้น อินทรีย์ ๕ เหล่านี้เป็นเหตุเป็นผลซึ่งกันและกัน
อินทรีย์ ๕
ธรรมที่เป็นใหญ่เป็นจอมในหน้าที่ของตน เรียกว่า อินทรีย์
อินทรีย์แบ่งออกเป็น ๕ ข้อ คือ
๑. สทฺธินฺทฺริย อินทรีย์ คือ ใจน้อมไปในเหตุและผล
๒. วิริยินฺทฺริย อิททรีย์ คือ ความเพียรมุ่งไปสู่ความพ้นทุกข์
๓. สตินฺทฺริย อินทรีย์ คือ สติแก่กล้า
๔. สมาธินฺทฺริย อินทรีย์ คือ ความมั่นใจ
๕. ปญฺญินฺทฺริย อินทรีย์ คือ ความเข้าใจ ในอรรถธรรม
อินทรีย์ทั้ง ๕ นี้ จัดเป็นธรรมสำคัญหมวดหนึ่งของผู้ปฏิบัติ จำเป็นต้องเรียนให้รู้ไว้ เพื่อจะได้ไว้ตรวจ
ตรองดูว่าเวลานี้เรามีอินทรีย์บริบูรณ์ดีแล้วหรือ หรือยังมีอินทรีย์ข้อไหนบกพร่อง จะได้พยายามอุดหนุนให้เจริญขึ้น เหตุที่ถือว่าอินทรีย์สำคัญ ก็เพราะว่า เมื่ออินทรีย์บริบูรณ์ในบุคคลใด บุคคลนั้นย่อมบรรลุความพ้นทุกข์ มีใจเป็นอิสระ ไม่อยู่ในอำนาจของอวิชชาและตัณหา
อินทรีย์ทั้ง ๕ นี้ล้วนแต่เป็นธรรมประจำใจ เป็นเครื่องอุดหนุนใจ ให้เป็นใหญ่เปรียบเสมือนบ้านเมือง ที่ประกอบด้วยคนสำคัญ ๕ คนเป็นผู้บริหาร ย่อมจะทำให้บ้านเมืองนั้น เป็นเมืองที่สำคัญขึ้นได้ ตามกำลังของผู้บริหาร เมื่อพิจารณาให้ถี่ถ้วนจะเห็นได้ว่า อินทรีย์ ๕ รวมเอาข้อสำคัญของคุณธรรม เครื่องอุดหนุนให้รู้มาไว้ในตัวหมดทุกอย่าง เปรียบเสมือนแม่เหล็กที่มีกำลังดึงดูดมาก ย่อมดูดเหล็กอื่น ๆ ให้มุ่งหน้ามาสู่ตนได้
๑. สัทธินทรีย์ นั้น ได้แก่ ศรัทธา หมายถึง ใจที่น้อมไปในเหตุและผล
๒. วิริยินทรีย์ นั้น ได้แก่ สัมมัปปธาน ๔
๓. สตินทรีย์ นั้น ได้แก่ สติปัฎฐาน ๔
๔. สมาธินทรีย์ นั้น ไดแก่ สมาธิความตั้งใจมั่นบริสุทธิ์ปราศจากความหมองใจ
๕. ปัญญินทรีย์ นั้น ได้แก่ อินทรีย์คือปัญญาความเข้าใจในอรรถและธรรมแจ้งชัด ได้แก่ตัว สัมมาทิฏฐิ คือ
ความเห็นธรรมอันถูกต้องตามความเป็นจริง และ สัมมาสังกัปปะ ความดำริเป็น
ธรรมประกอบด้วยความรู้
บรรดาอินทรีย์ทั้งหมด ปัญญินทรีย์ เป็นสำคัญยิ่งกว่าอินทรีย์ใด ๆ ทั้งสิ้น เพราะถ้าปราศจาก ปัญญิน ทรีย์แล้ว อินทรีย์อื่น ๆ ก็ไม่ไพบูลย์ ปัญญินทรีย์ เป็นหัวหน้าผู้ทำลายเครื่องกีดขวาง ให้อินทรีย์ทั้ง ๔ ดำเนินตาม ฉะนั้นการอบรมอินทรีย์สำคัญที่สุดก็ที่การอบรมปัญญาให้เกิดให้มีขึ้น เมื่อปัญญามีแล้ว อินทรีย์ ๔ อย่างก็ต้องมี ปัญญานั้นเกิดมาได้อย่างไร จะอบรมอย่างไร