สมถกรรมฐาน และวิปัสสนากรรมฐาน

สมถกรรมฐาน คือกรรมฐานเป็นอุบายสงบใจ ได้แก่การปฏิบัติธรรมด้วยการบริกรรม เป็นการบำเพ็ญเพียรทางจิตโดย
ใช้สมาธิเป็นหลัก ไม่เกี่ยวกับการใช้ปัญญาและ มุ่งให้จิตสงบ ระงับจากนิวรณ์ซึ่งเป็นตัวขัดขวางจิตไม่ให้บรรลุความดีเป็นสำคัญ
สมถกรรมฐานเป็นอุบายวิธีที่หยุดความฟุ้งซ่านแห่งจิตซึ่งมักจะฟุ้งซ่านไปตามอารมณ์ต่างๆ กล่าวคือ หยุดความคิดของจิตไว้

วิปัสสนากรรมฐาน คือ กรรมฐานเป็นอุบายเรืองปัญญา, กรรมฐานทำให้เกิดการรู้แจ้งเห็นจริง หมายถึงการปฏิบัติธรรมที่ใช้สติ
เป็นหลัก
วิปัสสนากรรมฐานบำเพ็ญได้ โดยการพิจารณาสภาวธรรมหรือนามรูป คือ ขันธ์ ธาตุ อายตนะอินทรีย์ให้เห็นตามความเป็นจริง
คือ เห็นด้วยปัญญาว่าสภาวธรรมเหล่านี้ ตกอยู่ในสามัญลักษณะหรือไตรลักษณ์ คือ อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นจากการ
รวมตัวของธาตุ 4 คือ ดิน น้ำ ไฟ ลม เท่านั้น เป็นสิ่งที่ไม่ควรยึดมั่นถือมั่น
วิปัสสนากรรมฐาน เป็นกรรมฐานที่มุ่งอบรมปัญญาเป็นหลักคู่กับ สมถกรรมฐาน ซึ่งมุ่งบริหารจิตเป็นหลัก ในคัมภีร์ทางพระศาสนา
ทั้งพระไตรปิฎกและอรรถกถาทั่ว ๆ ไปมักจัดเอาวิปัสสนาเป็นแค่ สุตมยปัญญาและจินตามยปัญญา เพราะในวิภังคปกรณ์พระพุทธเจ้า
ทรงแสดงไว้อย่างนั้น ทั้งนี้ก็ยังพอจะอนุโลมเอาวิปัสสนาว่าเป็นภาวนามยปัญญา[ต้องการอ้างอิง] ได้อีกด้วย เพราะในฎีกาหลายที่ท่านก็
อนุญาตไว้ให้ ซึ่งท่านคงอนุโลมเอาตามนัยยะพระสูตรอีกทีหนึ่ง และในอรรถกถาปฏิสัมภิทามรรคท่านก็อนุโลมให้เพราะจัดเข้าได้ใน
ภาวนามัยบุญกิริยาวัตถุข้อ 10.
รายละเอียดวิธีการปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐาน หรือการเจริญปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐาน ได้แก่ การปฏิบัติตามสติปัฏฐาน 4 ดังบรรยาย
ไว้โดยละเอียดในมหาสติปัฏฐานสูตร ในพระไตรปิฎกระหว่างปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐาน เมื่อผู้ปฏิบัติกำลังมนสิการขันธ์ 5 อย่างหนึ่ง
อย่างใดอยู่โดยไตรลักษณ์ ผู้ปฏิบัติอาจเกิดวิปัสสนูปกิเลส (คือ อุปกิเลสแห่งวิปัสสนา 10 อย่าง) ชวนผู้ปฏิบัติให้เข้าใจผิด คิดว่าตนได้
มรรคผลแล้ว คลาดออกนอกวิปัสสนาวิถีได้โดยใช้สมาธิยึดดึงอารมณ์อย่างใดอย่างหนึ่งในกรรมฐาน40กองมาบริกรรมจนกระทั่งจิต
แนบแน่นในอารมณ์นั้นและสงบระงับไม่ฟุ้งซ่านต่อไป


ภิกษุ ท. ! บุคคลเปรียบด้วยบุคคลตกน้ำเจ็ดจำพวก เหล่านี้ มีอยู่หาได้อยู่ ในโลก.
เจ็ดจำพวกเหล่าไหนเล่า ?

คนตกน้ำ...
พระพุทธเจ้าได้ทรงเปรียบบุคคลในโลกนี้....เหมือนคนตกน้ำ
ไว้ 7 ประเภท...นับว่าน่าสนใจ และอาจใช้เปรียบเทียบกับตัว
เราได้ แต่สำนวนค่อนข้างจะฟังยาก.....จึงขอสรุปเป็นภาษา
ชาวบ้านดังนี้....

บุคคลประเภทที่ 1
'ตกน้ำแล้วคราวเดียว ก็จมลงไปเลย'....
ได้แก่ บุคคลที่เกิดมาแล้ว ชีวิตทั้งชีวิตนี้ มีแต่การประกอบ
อกุศลธรรมโดยส่วนเดียว....

บุคคลประเภทที่ 2
'ตกน้ำแล้ว ก็โผล่ขึ้นมา แต่กลับจมลงไปอีก'....
ได้แก่ บุคคลที่เกิดมาแล้ว มีธรรม...คือ ศรัทธา หิริ โอตัปปะ
วิริยะ และปัญญาชั้นดีๆในกุศลธรรมทั้งปวง แต่ธรรมเหล่า
นั้น มีศรัทธาเป็นต้น ไม่คงที่ ไม่เจริญขึ้น ได้แต่เสื่อมไป...

บุคคลประเภทที่ 3
'ตกน้ำแล้ว โผล่พ้นน้ำขึ้นมา แล้วทรงตัวอยู่ได้'...
ได้แก่ บุคคลที่เกิดมาแล้ว มีธรรม...คือศรัทธา หิริ โอตัปปะ
วิริยะ และปัญญาชั้นดีๆ ในกุศลธรรมทั้งปวง แต่ธรรมเหล่า
นั้น มีศรัทธาเป็นต้น เป็นธรรมที่ไม่เสื่อม แต่ก็ไม่เจริญขึ้น...
ทรงตัวอยู่เหมือนเดิม.....

บุคคลประเภทที่ 4
'ตกน้ำแล้ว โผล่พ้นน้ำขึ้นมาได้ แล้วเหลียวไปมา'...
ได้แก่ บุคคลที่เกิดมาแล้ว มีธรรม...คือศรัทธา หิริ โอตตัปปะ
วิริยะ และปัญญาชั้นดีๆ ในกุศลธรรมทั้งปวง เพราะละสังโยชน์
3 ได้ เป็นพระโสดาบันบุคคล มีอันไม่ตกต่ำเป็นธรรมดา เป็นผู้
เที่ยงที่จะตรัสรู้ในเบื้องหน้า...

บุคคลประเภทที่ 5
'ตกน้ำแล้ว โผล่พ้นน้ำขึ้นมาได้ กำลังเตรียมตัวจะข้ามน้ำ'...
ได้แก่ บุคคลที่เกิดมาแล้ว มีธรรม...คือ ศรัทธา หิริ โอตตัปปะ
วิริยะ และปัญญาชั้นดีๆ ในกุศลธรรมทั้งปวง เพราะละสังโยชน์
3 ได้ และทำราคะ โทสะ และโมหะ ให้บางเบาลง เป็นพระสกทาคามี
มาสู่โลกนี้อีกครั้งเดียวเท่านั้น แล้วก็จะทำที่สุดแห่งทุกข์ได้...

บุคคลประเภทที่ 6
'ตกน้ำแล้ว โผล่พ้นน้ำขึ้นมาก็ได้ที่พึ่ง'...
ได้แก่ บุคคลที่เกิดมาแล้ว มีธรรม...คือ ศรัทธา หิริ โอตตัปปะ
วิริยะ และปัญญาชั้นดีๆ ในกุศลธรรมทั้งปวง เพราะละโอรัมภา-
คิยสังโยชน์ 5 ได้สิ้นไป เป็นพระอนาคามี จักปรินิพพานในภพนั้น
มีอันไม่กลับจากโลกนั้นอีกเป็นธรรมดา....

บุคคลประเภทที่ 7
'ตกน้ำแล้ว โผล่พ้นน้ำได้แล้ว กลายเป็นพราหมณ์ ข้ามพ้นฝั่ง
และยืนอยู่บนบก'....

ได้แก่ บุคคลที่เกิดมาแล้ว มีธรรม...คือ ศรัทธา หิริ โอตตัปปะ
วิริยะ และปัญญาชั้นดีๆ ในกุศลธรรมทั้งปวง กระทำ

ให้แจ้งซึ่งเจโตวิมุติ และปัญญาวิมุติ อันหาอาสวะมิได้ เพราะอาสวะทั้ง
หลายสิ้นไปด้วย..'ปัญญา' อันยิ่งเองในปัจจุบัน เป็น...'พระอรหันต์'...
คนตกน้ำ 7 จำพวก ( อุทกูปมสูตร )






เอาบุญมาฝากจะถวายสังฆทาน เจริญวิปัสสนา ให้ธรรมะเป็นทาน ให้อภัยทาน บอกบุญ สักการะพระธาตุ ให้อาหารสัตว์เป็นทาน ช่วยพ่อแม่ทำงานบ้าน ถวายข้าวพระพุทธ อนุโมทนาบุญกับผู้อื่น สร้างพระสร้างเจดีย์สร้างธรรมจักรสร้างรอยพระพุทธบาทสร้างระฆังและอัครสาวกซ้ายขวาสร้างพระสีวลีสร้างพระกัสสะปะสร้างพระอุปคุตสร้างพระองคุลีมารผสมทองคำเปลวพร้อมนำดอกไม้มาบูชาถวายพระรัตนตรัย
รักษาศีล เจริญภาวนา สวดมนต์ ให้อาหารสัตว์เป็นทานเป็นประจำ กรวดน้ำอุทิศบุญ อนุโมทนากับพ่อแม่ญาติพี่น้องที่รักษาศีล ฟังธรรม ให้ทาน อนุโมทนากับเพื่อนๆที่รักษาศีล ศึกษาการรักษาโรค ที่ผ่านมาคุณแม่ได้ถวายสังฆทานมาโดยตลอด ที่ผ่านมาได้ปิดทองพระ รักษาอาการป่วยของผู้อื่นกับผู้ร่วมงาน และที่ผ่านมาได้รักษาอาการป่วยของบิดามารดา ปล่อยชีวิตสัตว์มาโดยตลอด ถวายยาแก่ภิกษุ ขัดองค์พระ ที่ผ่านมาได้จุดเทียนถวายพระรัตนตรัย ให้ความรู้สมุนไพรเพื่อสุขภาพเป็นวิทยาทาน ที่ผ่านมาคุณแม่ได้ทำบุญหลายอย่างมาโดยตลอด ที่ผ่านมาได้ถวายสังฆทานและทำบุญสร้างอาคารผู้ป่วยและกฐินกับเพื่อนๆและให้อาหารเป็นทานแก่สรรพสัตว์กับเพื่อนๆและเพื่อนคนหนึ่งและบริวารของเพื่อนและครอบครัวของเพื่อนได้มีจิตเมตตาให้ทานและเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ช่วยเหลือผู้อื่นอยู่ตลอดและเพื่อนได้เคยสวดมนต์เย็นกับคุณแม่และที่ผ่านมาได้ทำบุญสักการะพระธาตุทำบุญปิดทองชำระหนี้สงฆ์และไหว้พระและทำบุญตามกล่องรับบริจาคตามวัดต่างๆกับเพื่อนและตั้งใจว่าจะสร้างบารมีให้ครบทั้ง 10 อย่างขอให้อนุโมทนาบุญด้วย

ขอเชิญถวายสังฆทาน เจริญวิปัสสนา ให้ธรรมะเป็นทาน ให้อภัยทาน บอกบุญ ให้อาหารสัตว์เป็นทาน สักการะพระธาตุ ฟังธรรม สวดมนต์ ช่วยพ่อแม่ทำงานบ้าน
รักษาศีล เจริญภาวนา สวดมนต์ สร้างพระสร้างเจดีย์สร้างธรรมจักรสร้างรอยพระพุทธบาท
สร้างระฆังและอัครสาวกซ้ายขวาสร้างพระสีวลีสร้างพระกัสสะปะสร้างพระอุปคุตสร้างพระองคุลีมารผสมทองคำเปลวพร้อมนำดอกไม้มาบูชาถวายพระรัตนตรัย กรวดน้ำอุทิศบุญ ถวายข้าวพระพุทธ อนุโมทนาบุญกับผู้อื่น สนทนาธรรม
ถวายข้าวพระพุทธ อนุโมทนาบุญกับผู้อื่น รักษาอาการป่วยของผู้อื่น รักษาอาการป่วยของบิดามารดา จุดเทียนถวายพระรัตนตรัย
ปิดทอง สักการะพระธาตุ กราบอดีตสังขารเจ้าอาวาสที่ไม่เน่าเปื่อย ที่วัดแจ้ง อ.เมือง จ.ปราจีนบุรี ปิดทองพระ ปล่อยชีวิตสัตว์ถวายยาแก่ภิกษุ ไหว้พระตามวัดต่างๆ ขัดองค์พระ ให้ความรู้สมุนไพรในการดูแลสุขภาพเป็นทาน
และสร้างบารมีให้ครบทั้ง 10 อย่างขอเชิญร่วมบุญกุศลร่วมกันนะ

คัดกรองมาดี ๆ
แจ่มแจ้งดียิ่งนัก
อนุโมทนาสาธุ

จากประสบการณ์จริง ถ้าสมถะกับวิปัสสนาเจริญมาควบคู่กันอย่างได้สัดได้ส่วน จะมั่นคงหนักแน่นในผลที่พึงได้รับโดยสมบูรณ์

นี่ล่ะอโศกเป็นสมถะหรือวิปัสสนา หรือเป็นอะไรขอรับ





แจ่มแจ้งมั้ยขอรับ แล้วไงต่อครับอโศก

อโศกไม่หายใจไปแล้วหรืออย่างไร เงียบไปเลย รอคำตอบอยู่นะครับ นั่นสมถะหรือวิปัสสนา หรือว่าทั้งสองเข้าคู่เคียงกัน คิกๆๆ

ถ้าเรียนหลักการปฏิบัติ และจำหลักปฏิบัติของพระกรรมฐาน ได้แม่นแล้ว
ก็ไม่ต้องมานั่งถามกันอยู่นั่นแหละ ว่า สมถะ หรือ วิปัสสนา

จำหลักให้แม่นๆ ว่าอารมณ์สมถะเป็นอย่างไร อารมณ์วิปัสสนาเป็นอย่างไร
ท่านผู้รู้และเป็นที่พึ่งของกัลญาณมิตร ควรจะสอนหลักให้
เพื่อในยามที่เขาเหล่านั้นปฏิบัติ จะได้ทราบว่า ตนกำลังทำอะไร เพื่ออะไร จะได้ผลอะไร
และโยนิโส อย่างแยบคาย ได้ด้วยจิตของแต่ละคนเอง

คุณสองใจดูที่เขาประสบแล้วถามนั่น โดยภาพรวม กับตรงที่กรัชกายขีดเส้นใต้ไว้ คิดเห็นยังไงครับ

การเจริญสมถะคืออบรมความสงบของจิตนั้นเป็นไปตามลำดับตั้งแต่ที่เป็นกามาวจรกุศลและละเอียดประณีตยิ่งขึ้นจนถึงฌานจิต ซึ่งถ้าขาดปัญญาแล้วก็ไม่มีทางกระทำได้เลย ซึ่งถ้าผู้ใดกล่าวว่าสมถะไม่เกี่ยวกับปัญญาแล้วก็ผิด เพราะต้องประกอบด้วยปัญญาโดยตลอด และไม่มีมาถามว่านี่อะไร นั่นอะไรให้วุ่นวาย ถ้ามีคำถามว่านี่อะไรนั่นอะไร ขณะนั้นก็ขาดปัญญา ไม่ประกอบด้วยสติสัมปชัญญะ ไม่ได้รู้ตามความเป็นจริง ซึ่งก็เป็นเรื่องของความไม่รู้ ซึ่งก็เกิดขึ้นได้ตามประสาผู้ที่ยังมีกิเลส

ตามมาสอบอารมณ์ถึงกระทู้ของน้องรสมนเขาเลยเชียวนะ กรัชกาย

ตอบว่า เริ่มต้นด้วยสมถะและเป็นสมถะมาโดยตลอด เป็นวิปัสสนานิดๆ ตอนที่มารู้อาการต่างๆในกาย
ตอนท้ายที่มีเสียงกระซิบ ก็เป็นผลของสมถะนั่นแหละ แต่เป็นการนิมิตหรือเนรมิตว่ามีอีกคนหรือจิตอีกดวงมาสอนธรรม เป็นวิปัสสนากลายๆพอได้ เพราะนักสมถะทั้งหลายก็ได้เสียงกระซิบนี้เป็นครูสอนมาพอสมควร เสียงกระซิบนี่บางคนก็นิมิตเป็นหลวงปู่นั้น อาจารย์นี้ หรือบางคนนิมิตเป็นพระพุทธเจ้า พระโพธิสัตว์เจ้ามาสอนด้วยซ้ำไป หลังจากนั้นเมื่อสติสัมปชัญญะสมบูรณ์แล้วจึงจะเป็นผู้รู้ของตนเองสอนตนเอง คือเป็นวิปัสสนาเต็มตัว
คงต้องใช้เวลาพัฒนาตนเองไปอีกสักระยะหนึ่ง



เรื่องนี้อยู่ที่ตัวเจ้าของ จะเชื่อและอาศัยเสียงกระซิบช่วยสอนไปสักระยะหนึ่งก่อนก็ได้ แต่ระวังจะติดยึดจนเป็นจริงเป็นจังแล้วจะหลงทาง

หรือจะถอนตัวออกมาตั้งอยู่บนลำแข้งของตัวเอง เพราะสมาธิได้พัฒนามาพอสมควรแล้วจนเกิด ปีติ ปัสสัทธิ นิมิตได้ ก็เพียงแต่ มาคบหาครูบาอาจารย์กัลยาณมิตรทางด้านวิปัสสนาภาวนาช่วยต่อยอด มาเจริญปัญญา พิจารณาเข้าไปในรูป นาม กาย ใจ ตามหลักวิปัสสนาภาวนา

หลักพิจารณาง่ายๆว่าใดเป็นสมถะ ใดเป็นวิปัสสนาภาวนา

"จิตนิ่งอยู่กับอารมณ์ เป็นสมถะภาวนา"

"จิตนิ่งรู้อารมณ์ เป็นวิปัสสนาภาวนา"

ถ้าเข้าใจหลักนี้จะสังเกตเห็นได้ว่า สมถะกับวิปัสสนานั้นเขาอิงอาศัยกันขึ้นไปตลอดเวลา

ถ้าเปรียบกับการทำงานของคนเราทั่วไป จังหวะที่ทำงาน เป็นวิปัสสนาภาวนา จังหวะที่พักผ่อนเอาแรง เป็นสมถะภาวนา

ทำงาน พัก ทำงาน พัก ทำงาน พัก ๆ ๆ ๆ ๆ ๆ ๆ ๆ ๆ ๆ ๆ ๆ ๆ เลิกงาน พักผ่อนนอนหลับ

ตื่นขึ้นมาวันใหม่ ทำกิจวัตร ทำงาน พัก ทำงาน พัก ทำงาน พัก ๆ ๆ ๆ ๆ ๆ ๆ ๆ ๆ ๆ ๆ ๆ ๆ เลิกงาน พักผ่อนนอนหลับ.....................

ซ้ำแล้วซ้ำอีกอย่างนี้ไปจนกว่าจะเสร็จงาน

ขอบคุณคำตอบนะขอรับ

แต่ขอถามอีกหน่อย เห็นพูดกันมานานแล้ว สมถะๆๆๆ วิปัสสนาๆๆๆๆ

สมถะ องค์ธรรมมันได้แก่อะไร

องค์ธรรมของวิปัสสนา ได้แก่อะไรครับ

สมถะ องค์ธรรมคือ สงบ หรือ สยบ นิวรณ์ 5


"วิปัสสนา ภาวนา" องค์ธรรมคือ รู้เห็นธรรมตามความเป็นจริง อันได้แก่ เกิด - ดับ หรือ อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา"

อ้อ ครับๆ

แล้ววิปัสสนาล่ะ

กินข้าวกลางวันหรือยังล่ะ กรัชกาย

ถามว่า ไปไหนมา แน่ะๆ ตอบ 3 วา 2 ศอก แล้วมันจะรู้เรื่องกันไหมเนี่ยะขอรับ คิกๆๆ

ฟังเพลงดีฝ่า

http://www.youtube.com/watch?v=lzhaLSO-lEo