อายตนะ แบ่งเป็น 2
อายตนะภายใน ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ
อายตนะภายนอก รูป เสียง กลิ่น รส สัมผัส และธรรมารมณ์ (อินทรีย์ 6)

ผู้ปฏิบัติบำเพ็ญเพียรอยู่นั้น ก็บำเพ็ญศึกษาพิจารณาสิ่งที่มีอยู่ เป็นอยู่ คือร่างกายอันมีใจครองนี้ ทุกส่วนมีหน้าที่ของมัน เกี่ยวเนื่องกันทำงานอาศัยกันและกัน แต่ทั้งหมดก็มารับ มาเป็นผลที่ใจหมด

เรารับสิ่งที่มากระทบตัวเราเอง 6 ทาง ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ
แต่เราแสดงออกจากตัวเรา 3 ทาง คือ กาย วาจา ใจ