สำหรับผู้ที่สนใจศึกษา พระธรรมคำสอน

สังยุตตนิกาย สฬายตนวรรค

http://www.84000.org/tipitaka/read/?index_18




อังคุตตรนิกาย ทสก-เอกาทสกนิบาต

http://www.84000.org/tipitaka/read/?%CA ... %E8_%F2%F4

ทุกข์

กัสสปะ ! เมื่อบุคคลมีความสำคัญมั่นหมายมาแต่ต้น ว่า
“ผู้นั้นกระทำ ผู้นั้นเสวย (ผล)” ดังนี้เสียแล้ว

เขามีวาทะ (คือลัทธิยืนยันอยู่) ว่า
“ความทุกข์ เป็นสิ่งที่บุคคลกระทำเอง” ดังนี้ :
นั้นย่อมแล่นไปสู่ (คลองแห่ง) สัสสตะ (ทิฏฐิ ที่ถือว่าเที่ยง).

กัสสปะ ! เมื่อบุคคลถูกเวทนากระทบ ให้มีความสำคัญมั่นหมายว่า
“ผู้อื่นกระทำ ผู้อื่นเสวย (ผล)” ดังนี้เสียแล้ว

เขามีวาทะ (คือลัทธิยืนยันอยู่) ว่า
“ความทุกข์ เป็นสิ่งที่บุคคลอื่นกระทำให้” ดังนี้:
นั่นย่อมแล่นไปสู่ (คลองแห่ง) อุจเฉทะ (ทิฏฐิที่ถือว่าขาดสูญ).

กัสสะปะ ! ตถาคต ย่อม แสดงธรรมโดยสายกลาง
ไม่เข้าไปหาส่วนสุดทั้งสองนั้น คือ ตถาคตย่อมแสดงดังนี้ว่า

“เพราะมีอวิชชาเป็นปัจจัย จึงมีสังขารทั้งหลาย; เพราะมีสังขารเป็นปัจจัย จึงมีวิญญาณ ;
….ฯลฯ….ฯลฯ….ฯลฯ….

เพราะมีชาติเป็นปัจจัย,
ชรามรณะ โสกะปริเทวะทุกขะโทมนัสอุปายาสทั้งหลาย จึงเกิดขึ้นครบถ้วน :

ความเกิดขึ้นพร้อมแห่งกองทุกข์ทั้งสิ้นนี้
ย่อมมีด้วยอาการอย่างนี้.

เพราะความจางคลายดับไปโดยไม่เหลือแห่งอวิชชานั้นนั่นเทียว,
จึงมีความดับแห่งสังขาร;

เพราะมีความดับแห่งสังขาร จึงมีความดับแห่งวิญญาณ ;
…. ฯลฯ…. ฯลฯ….ฯลฯ….

เพราะมีความดับแห่งชาตินั่นแล,
ชรามรณะโสกะปริเทวะทุกขะโทมนัสอุปายาสทั้งหลาย จึงดับสิ้น :

ความดับลงแห่งกองทุกข์ทั้งสิ้นนี้ ย่อมมีด้วยอาการอย่างนี้.” ดังนี้.
- นิทาน. สํ. ๑๖/๒๔/๕๐.





เหตุแห่งทุกข์

อุปวาณะ! เรากล่าวว่า
ความทุกข์เป็นสิ่งที่อาศัยปัจจัยเกิดขึ้น(ปฏิจจสมุปปันนธรรม).

ทุกข์นั้น อาศัยปัจจัยอะไรเกิดขึ้นเล่า ?
อุปวาณะ ! ทุกข์อาศัยปัจจัยคือผัสสะเกิดขึ้น. ….

ทุกข์ที่สมณพราหมณ์พวกหนึ่งบัญญัติว่า ตนทำเอง
ก็เป็นทุกข์ที่อาศัย ผัสสะเกิดขึ้น.

ทุกข์ที่สมณพราหมณ์พวกหนึ่งบัญญัติว่า ผู้อื่นทำให้
ก็เป็นทุกข์ที่อาศัย ผัสสะเกิดขึ้น.

ทุกข์ที่สมณพราหมณ์พวกหนึ่งบัญญัติว่า ตนทำเองด้วยผู้อื่นทำให้ด้วย
ก็เป็นทุกข์ที่อาศัย ผัสสะเกิดขึ้น.

ทุกข์ที่สมณพราหมณ์พวกหนึ่งบัญญัติว่า ตนทำเองก็หามิได้ผู้อื่นทำให้ ก็หามิได้
ก็เป็นทุกข์ที่อาศัย ผัสสะเกิดขึ้น.
- นิทาน. สํ. ๑๖/๔๙/๘๗.



หมายเหตุ:

เมื่อผัสสะเกิด(สิ่งที่เกิดขึ้นในชีวิต)
สิ่งที่เกิดขึ้น ทำให้เกิดความรู้สึกนึกคิด(เวทนา ตัณหา อุปาทาน ภพ)
และไม่ทำให้เกิดความรู้สึกนึกคิด(สักแต่ว่ามีสิ่งเกิดขึ้น/ผัสสะ)

เหตุปัจจัยจากอวิชชาที่มีอยู่
เป็นเหตุให้ไม่รู้ชัดในผัสสะที่เกิดขึ้น

เป็นเหตุปัจจัยให้ เกิดการสร้างเหตุออกไป/ปล่อยให้ก้าวล่วงออกไป(ชาติ/วจีกรรม กายกรรม)
ตามความรู้สึกนึกคิดที่เกิดขึ้น(ภพ/มโนกรรม)

ชรามรณะ(โลกธรรม ๘)
โสกะ ปริเทวะ ทุกขโทมนัส อุปายาส จึงมีบังเกิดขึ้น


เมื่อยังมีการเกิด ได้แก่ นามรูป สาฬยตนะ ย่อมมี ผัสสะ ย่อมมี
ตราบใด ที่ยังมีชีวิต เราไม่สามารถหลีกเลี่ยงผัสสะต่างๆได้



วิธีดับเหตุแห่งทุกข์

จึงควรศึกษาผัสสะให้ถ่องแท้ ว่าทำไม
เมื่อผัสสะเกิด จึงมีความรู้สึกนึกคิดต่างๆเกิดขึ้น แม้กระทั่ง ไม่รู้สึกอะไรเลย(เฉยๆ)

ตามรอยธรรม กันต่อไป