ทาน การให้, สิ่งที่ให้, ให้ของที่ควรให้แก่คนที่ควรให้ เพื่อประโยชน์แก่เขา, สละให้ปันสิ่งของตน เพื่อประโยชน์แก่ผู้อื่น

ทาน มี ๒ หมวด ดังนี้
ทาน ๒ คือ - อามิสทาน ให้สิ่งของ
               - ธรรมทาน ให้ธรรมะ

ทาน ๒ คือ - สังฆทาน ให้แก่สงฆ์ หรือให้เพื่อส่วนรวม
               - ปาฏิบุคลิกทาน ให้เจาะจงแก่บุคคลผู้ใดผู้หนึ่งโดยเฉพาะ

         คำนิยามความหมายของทานข้างต้นนี้ นำมาจากพจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลศัพท์ ของ พระธรรมปิฎก (ประยุทธ์ ปยุตฺโต)

         ทาน เป็นชื่อของการให้ และสิ่งที่ให้ คนที่ให้ทานท่านเรียกว่า ทานบดี (ทานนะบอดี) เจ้าของทาน คือ เป็นเจ้าของแห่งทานนั้นตลอดไป ใครจะมาแย่งชิงเอาไปไม่ได้
ในทาน ๒ หมวดข้างต้นนี้ พระพุทธองค์ทรงสรรเสริญว่า ธรรมทาน (การให้ธรรมะเป็นทาน) และสังฆทาน (การให้แก่สงฆ์หรือส่วนรวม) ว่าเป็นทานอันเลิศของแต่ละฝ่าย

         แต่ในทาน ๒ อย่างนี้ ย่อมจะต้องมีคู่กันไป จะตัดออกแล้วเอาแต่ส่วนใดส่วนหนึ่งนั้น ก็หาสำเร็จประโยชน์ไม่ โดยเฉพาะในหมวดที่ ๑ อามิสทานและธรรมทานย่อมนั้นจะต้องเดินไปด้วยกัน
เหตุทั้งนี้ เพราะ……….....
         อามิสทาน เป็นเครื่องบริหารกาย
         ธรรมทาน เป็นเครื่องบริหารใจ

         ในสองอย่างนี้จะต้องเดินเคียงคู่กันเสมอ ถ้าขาดอย่างใดอย่างหนึ่ง ก็ไม่อาจที่จะสำเร็จประโยชน์อันสูงสุดได้ ดังนั้น ในฐานะปุถุชนเต็มขั้น จึงควรที่จะต้องบำเพ็ญทาน ๒ อย่างนี้ควบคู่กันไป ไม่ควรที่จะมุ่งทำแต่เพียงอย่างใดอย่างหนึ่งเท่านั้น เพราะทานทั้งสองอย่างนี้ย่อมต้องอาศัยซึ่งกันและกัน

         ร่างกายของคน ย่อมต้องอาศัยวัตถุทานเป็นเครื่องหล่อเลี้ยง ฉันใด ?
จิตใจก็ย่อมจะต้องอาศัยธรรมะ เป็นเครื่องหล่อเลี้ยงฉันนั้น !

         โดยเฉพาะอย่างยิ่ง สำหรับชาวบ้านด้วยแล้ว ถ้าไม่บำเพ็ญทานเลย ภิกษุทั้งหลายก็อยู่ไม่ได้ เมื่อภิกษุไม่มีเสียแล้ว พระพุทธศาสนาจะตั้งอยู่อย่างครบถ้วนบริบูรณ์ได้อย่างไร ?
ขอแต่ว่า ผู้ที่บำเพ็ญทานอยู่เป็นประจำแล้ว ขออย่าได้ย่ำเท้าอยู่กับที่ ขอให้รักษาศีล และเจริญภาวนาร่วมด้วย มิฉะนั้นท่านก็ไม่อาจที่จะรับอานิสงส์แห่งพระพุทธศาสนาได้ครบวงจร