หัวใจ "พรหม" หัวใจของคนเป็น "พ่อแม่"

ตอบเมื่อ: 16 มิ.ย.2006, 11:50 am

หัวใจ “พรหม” หัวใจของคนเป็น “พ่อแม่”
โดย พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ. ปยุตฺโต)

ในการงานอันมีค่าและหนักเหนื่อยของความเป็นพ่อแม่
และการเป็นสมาชิกครอบครัว
ทำให้หลายคนต้องเผชิญวิกฤตของปัญหา
เกี่ยวกับความสัมพันธ์ในครอบครัวอยู่หลายครั้งหลายหน
ปัญหาเหล่านั้นมาในสภาวะต่างๆ กัน
ทั้งหลายอารมณ์และเหตุผลที่ข้องเกี่ยว
ไม่ว่าในความสัมพันธ์ของสามีภรรยา
ความสัมพันธ์ของพ่อแม่ลูก และความสัมพันธ์ระหว่างญาติพี่น้อง
ในการทำกิจกรรมครอบครัวหลายครั้ง
จึงเกิดคำถามขึ้นในวงผู้เข้าร่วมกิจกรรมว่า
ในฐานะที่เป็นพ่อแม่และเป็นสมาชิกคนหนึ่งในครอบครัว
เราควรมี “หัวใจ” แบบใด
จึงจะสามารถประคับประคองครอบครัวทั้งหมด
ให้อยู่ร่วมกันและเติบโตไปได้อย่างมีความสุข

พรหมวิหาร 4 : หัวใจของความสัมพันธ์ในครอบครัว และหัวใจของการเลี้ยงดูลูก
พระพุทธเจ้าได้สอนถึง “หัวใจ” ของความสัมพันธ์ที่ดีระหว่างมนุษย์เอาไว้
โดยเฉพาะความสัมพันธ์ในครอบครัว และความสัมพันธ์ของพ่อแม่กับลูก
ซึ่งเป็นความสัมพันธ์ต้นแบบชุดแรกที่สำคัญที่สุด
ซึ่งเด็กๆ ได้สัมผัสนับแต่เกิดมาในโลก
หัวใจเช่นนั้นเรียกว่า “พรหมวิหาร” หรือเรือนอาศัยแห่งพระพรหม
ซึ่งมีหลักสำคัญ 4 ประการ คือ

เมตตา – ความรัก ความปรารถนาดี
กรุณา – ความสงสาร คิดจะช่วยเหลือให้พ้นทุกข์
มุทิตา – ความยินดีด้วยเมื่อประสบความสุข ความสำเร็จ ทำอะไรได้ดีก็ชื่นชม
และ อุเบกขา – การวางเฉย ไม่ด่วนเข้าไปทำอะไรให้

แต่คอยดูอยู่ใกล้ๆ เป็นที่ปรึกษา คอยบอก คอยแก้ คอยแนะนำ
ให้โอกาสเรียนรู้ ฝึกหัด และทำด้วยตนเอง
พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ. ปยุตฺโต)
อธิบายหลักของพรหมวิหาร 4 ให้เข้าใจได้ง่ายขึ้นตามวิถีชีวิตปัจจุบัน
โดยกล่าวว่า หลักทั้ง 4 ข้อของพรหมวิหาร
สรุปแล้วรวมอยู่ในเรื่องหลักๆ 2 เรื่อง คือ เรื่องความรู้สึกและความรู้

เรื่องของความรู้สึก อยู่ในหลักของความเมตตา กรุณา และมุทิตา
รวมแล้วหมายถึงความรู้สึกที่ดีงามที่คนในครอบครัวมีต่อกัน
ทำให้ความสัมพันธ์ในครอบครัวเต็มไปด้วยความรัก ความอบอุ่น
ความร่าเริง ผ่องใส อ่อนโยน และความสุข

ส่วนเรื่องของความรู้ คือหลักของอุเบกขา เป็นการใช้ความรู้และปัญญาของพ่อแม่
ในการเข้าใจกฎธรรมชาติและความสัมพันธ์ของชีวิตและสรรพสิ่ง
เข้าใจว่าชีวิตเราเป็นส่วนหนึ่งของธรรมชาติ
และที่สำคัญคือ เข้าใจเงื่อนไขของชีวิตที่ว่า ลูกต้องมีชีวิตอยู่
และรับผิดชอบชีวิตตนเองต่อไปโดยลำพัง
ต้องเติบโตและเจริญงอกงามด้วยคุณสมบัติภายในของเขาเอง
ด้วยความรู้ความสามารถของเขาเอง

แม้พ่อแม่จะรักและปรารถนาดีต่อเขาอย่างไร ก็ทำแทนตัวเขาไม่ได้
สิ่งที่พ่อแม่ทำได้คือ การเกื้อหนุนให้เขาเติบโตด้วยตนเอง
ด้วยการใช้ความรู้และปัญญาพิจารณาว่า ต้องเตรียมฝึกลูกอย่างไร
โดยหาแบบฝึกหัดให้เขาทำ และคอยดูแลและให้คำแนะนำอยู่ใกล้ๆ
จนกว่าเขาจะแข็งแรง การให้ลูกได้ฝึกทำแบบฝึกหัดต่างๆ ของชีวิต
เท่ากับเป็นการเปิดโอกาสให้เขาพัฒนาคุณสมบัติที่ดีภายในตัว
ซึ่งเป็นสิ่งจำเป็นที่สุดสำหรับชีวิตของเขา

ประสานปัญญากับอารมณ์ และประสานความรู้กับความรู้สึก
โดยธรรมชาติของความเป็นสามีภรรยาและความเป็นพ่อแม่
การอยู่ร่วมกันด้วยความสัมพันธ์ทางอารมณ์และความรู้สึก
มักเป็นเรื่องใหญ่อันดับต้นๆ ในการจัดกิจกรรมครอบครัวทุกครั้ง
ผู้เข้าร่วมกิจกรรมจะสัมผัสได้ถึงพลังพิเศษที่เกิดขึ้นในกลุ่ม
อันมีที่มาจากความรักและความปรารถนาดีอันท่วมท้น
ของครอบครัวหลายๆ ครอบครัวที่มารวมกัน

แต่ในบางมุม บางโอกาส ก็สัมผัสได้ถึงภาวะเปราะบางทางอารมณ์
ที่แทรกอยู่ในท่าทีและเรื่องราวที่บอกเล่าให้กันและกันฟัง
หลายคนยอมรับถึงความทุกข์ในความสัมพันธ์ฉันครอบครัว
ซึ่งมักมีที่มาจากความไว้วางใจกันได้ไม่มากพอ
ความคาดหวังในกันและกัน
และความหวาดกลัว (อาจโดยไม่รู้ตัว) ว่าตนเองจะผิดหวัง

ความสัมพันธ์ในครอบครัวและการเลี้ยงดูลูก
โดยใช้อารมณ์ความรู้สึกด้านบวกของความเมตตา กรุณา และมุทิตาเป็นหลัก
จะทำให้เด็กๆได้รับการพัฒนาเรื่องความรัก ความอบอุ่น อ่อนโยน
ละมุนละไม และมีความสุข แต่ถ้าพ่อแม่ใช้เฉพาะอารมณ์ความรู้สึกด้านบวกมากเกินไป
เด็กก็จะกลายเป็นคนอ่อนแอ ต้องพึ่งพาคนอื่น ทำอะไรเองไม่เป็น
และอาจกลายเป็นผู้ร้องขอกับคนอื่นตลอดเวลา ไม่รู้จักพอ
และไม่สามารถมีความสุขได้ด้วยตนเอง

ส่วนในทางกลับกัน หากพ่อแม่มุ่งแต่จะให้ลูกเข้มแข็ง
โดยเน้นฝึกฝนเฉพาะด้านความรู้และความสามารถ
เด็กก็อาจเติบโตเป็นคนเก่ง แต่ชีวิตก็จะแห้งแล้ง แข็งกระด้าง ไม่มีน้ำใจ
และขาดความสามารถในการเข้าถึงอารมณ์สุขทุกข์ของตนเองและคนรอบข้าง
ซึ่งจะเป็นผลให้ตัวเขาเองโดดเดี่ยวได้อย่างถึงที่สุด

ความสัมพันธ์ในครอบครัวที่พอเหมาะพอดี
ระหว่างการยึดหลักของเมตตา-กรุณา-มุทิตา และหลักอุเบกขา
คือความสัมพันธ์ในรูปแบบที่สามารถประสานปัญญากับอารมณ์
และประสานความรู้กับความรู้สึกเข้าด้วยกันอย่างเหมาะสม
เด็กๆที่เติบโตมาในครอบครัวเช่นนี้จะมีทั้งความอ่อนโยน มีความสุข และความอบอุ่น
ทั้งยังเป็นคนเข้มแข็ง มีความสามารถ มีปัญญา และรับผิดชอบตนเองได้
ซึ่งเป็นความหวังสูงสุดของคนเป็นพ่อแม่ทุกคน
ที่อยากให้ลูกเติบโตเป็นคนเก่ง คนดี และคนที่มีความสุข

หัวใจของการเป็นพ่อแม่ คือการฝึกฝน
เพื่อสร้างหัวใจแบบพรหมให้กับชีวิตตนเอง
เพื่อเป็นพลังในการงานอันมีค่าและหนักเหนื่อย
ตามภาระหน้าที่ของการเป็นพ่อแม่และเป็นสมาชิกครอบครัว
เป็นการฝึกฝนเพื่อเพื่อประสานปัญญากับอารมณ์
และประสานความรู้กับความรู้สึก เพื่อให้ทุกคนในครอบครัว
เติบโตแข็งแรงได้เต็มศักยภาพตามหนทางของตนเอง

ดอกไม้

คัดลอกจาก...
แผนงานครอบครัวร่วมเรียนรู้สู่สุขภาวะ
สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.)

ข้อมูลจากหนังสือ ความสุขของครอบครัวคือสันติสุขของสังคม
โดย พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ. ปยุตฺโต) วัดญาณเวศกวัน
จัดพิมพ์โดย ธรรมสภาและสถาบันบันลือธรรม

สาธุ

ผู้เยี่ยมชม

ขอบพระคุณครับสำหรับเรื่องดีๆในการดำรงชีวิต....สาธุ

ผู้เยี่ยมชม

โมทนาครับ สาธุ...

ตอบเมื่อ: 16 มิ.ย.2006, 9:08 pm

โมทนาธรรมด้วยครับ..............สาธุ

ตอบเมื่อ: 30 เม.ย.2012, 5:24 pm