ปัจจยาการในปฏิจสมุปบาท : อาจารย์สุชีพ ปุญญานุภาพ

ตอบเมื่อ: 06 มิ.ย.2008, 10:25 pm

[ภาพปฏิจจสมุปบาท หรือ ภวจักร หรือ กาฬจักร (สังสารจักร)
(Wheel of Becoming) : ปริศนาธรรมจากธิเบต ที่จอห์น โบลเฟลด์ นำมาให้
ท่านพุทธทาสภิกขุ คัดลอกไว้ ณ สวนโมกขพลาราม จ.สุราษฎร์ธานี]

ปั จ จ ย า ก า ร ใน ป ฏิ จ ส มุ ป บ า ท
อาจารย์สุชีพ ปุญญานุภาพ

ธรรมจักร

ปุจฉา

ปัจจยาการในปฏิจสมุปบาท มี อวิชชา คือ
อวิชชาเป็นต้น เป็นตัวก่อให้เกิดปัจจัยต่อๆ ไป
ถามว่าอวิชชามีความหมายว่าอะไร มีอะไรเป็นเหตุหรือเกิดขึ้นลอยๆ

ธรรมจักร

วิสัชนา

อวิชชา คือความไม่รู้ โดยเจาะจงได้แก่ไม่รู้อริยสัจ ๔ ประการ
จึงทำให้ยังต้องเวียนว่ายตายเกิด
ต้นเหตุของอวิชชาเป็นหลักฐานคำตอบได้ ๒ อย่าง คือ

อวิชชาเป็นเหตุให้เกิดสังขาร
สังขารเป็นเหตุให้เกิดอวิชชา
นี้เป็นคำตอบแรกแบบย้อนเหตุย้อนผล
คือเหตุทำให้เกิดผล
แล้วผลกลับเป็นเหตุให้เกิดเหตุตัวแรก (ซึ่งกลายเป็นผลไปอีก) ได้

อีกคำตอบหนึ่งเป็นภาษิตของพระสารีบุตร ท่านแสดงว่า

อาสวะคือกิเลสที่หมักดองสันดาน ทำให้เกิดอวิชชาคือความไม่รู้

คำตอบแห่งแรกมาใน
อภิธรรมปิฎก เล่ม ๓๕ ปัจจยาการวิภังค์ ข้อ ๒๘๖ หน้า ๑๙๐

คำตอบแห่งหลังของพระสารีบุตรมาใน
สัมมาทิฏฐิสูตร (๑๒/๑๓๘/๑๐๐) ตัวบาลีมีดังนี้

อาสวสมุทยา อวิชฺชาสมุทยา
เพราะอาสวะเกิด อวิชชาจึงเกิด

อวิชฺชาสมุทยา อาสวสมุทยา
เพราะอวิชชาเกิด อาสวะจึงเกิด

ธรรมจักร

ปุจฉา

ถ้าตอบว่า อวิชชา หมายถึงความไม่รู้
ถามว่าอะไร สิ่งใด หรือใครเป็นตัวไม่รู้

ธรรมจักร

วิสัชนา

ผู้ไม่รู้ หรือตัวไม่รู้ คือวิญญาณ
เพราะวิญญาณคือธาตุรู้ หรือมีภาระในการรู้หรือไม่รู้

ธรรมจักร

ปุจฉา

ถ้าตอบว่าเราเป็นตัวไม่รู้ก็น่าจะขัดกัน
เพราะเราคือนามรูป ขณะนั้นนามรูปยังไม่เกิด
เพราะวิญญาณเป็นเหตุให้เกิดนามรูป
เราหรือนามรูปจะมาก่อนอวิชชาได้อย่างไร

ธรรมจักร

วิสัชนา

แม้จะตอบว่าวิญญาณเป็นตัวหรือเป็นผู้ไม่รู้
ก็คงมีปัญหาตามคำถามข้อนี้
คือวิญญาณเกิดเพราะสังขาร
สังขารเกิดเพราะ อวิชชา วิญญาณเกิดทีหลัง อวิชชา

จึงมีปัญหาว่าจะเอาวิญญาณเป็นตัวไม่รู้มาจากไหน
ในเมื่อตอนแรกนั้นยังไม่มีวิญญาณ

เรื่องนี้ตอบได้ว่า

เปรียบเหมือนกับไข่ เมื่อยังไม่มีไก่จะมีไข่ได้อย่างไร
และก็มีปัญหาอีกว่า ธรรมดาไก่ย่อมเกิดจากไข่
เมื่อไม่มีไข่แล้วไก่จะมีได้อย่างไร

พระพุทธเจ้าทรงตอบปัญหานี้ได้ดีที่สุดว่า

“สังสาร” (การท่องเที่ยวเวียนว่ายตายเกิด)
มีที่สุดอันหาไม่พบ ไม่ปรากฏเบื้องต้นของสัตว์ทั้งหลาย
ผู้มีอวิชชาเป็นเครื่องกางกั้น
มีตัณหาเป็นเครื่องร้อยรัด เดินทางไป ท่องเที่ยวไป (๑๖/๔๒๑/๒๑๒)

ปฏิจจสมุปบาทจึงเป็นวงกลมที่มีเหตุผลต่อเนื่องกัน
ผลกลายมาเป็นเหตุ เหตุกลายมาเป็นผล

สาธุ

(ที่มา : คำถาม-คำตอบ ปัญหาทางพระพุทธศาสนา เล่ม ๒
โดย อาจารย์สุชีพ ปุญญานุภาพ, มหามกุฏราชวิทยาลัย จัดพิมพ์,
พิมพ์ครั้งที่ ๒, หน้า ๕๐-๕๑)

เทียน

รวมคำสอน “อาจารย์สุชีพ ปุญญานุภาพ”
http://www.dhammajak.net/forums/viewtopic.php?f=72&t=49286

ตอบเมื่อ: 09 มิ.ย.2008, 11:49 am

สาธุ สาธุ สาธุค่ะ...คุณ กุหลาบสีชา

ธรรมะสวัสดีค่ะ

ยิ้ม