อภิชฌาวิสมโลภะ อุปกิเลสข้อ ๑ (สมเด็จพระญาณสังวรฯ)

ตอบเมื่อ: 05 ก.พ.2007, 8:27 am

พระนิพนธ์ สมเด็จพระญาณสังวรฯ
ลงพิมพ์ในหนังสือแสงส่องใจ
๓ ตุลาคม ๒๕๒๙

O แสงส่องใจ

คือแสงที่ส่องให้ใจสว่าง และไม่มีแสงใดที่จะส่องใจให้สว่างได้ นอกจากแสงคือธรรมของพระพุทธเจ้า ธรรมของพระพุทธเจ้าเท่านั้น ที่จะส่องใจให้สว่างได้ เพราะธรรมของพระพุทธเจ้าเท่านั้นที่จะอบรมให้ยิ่งปัญญารู้วิธีคุ้มครองใจมิให้ความมืดมนเข้าปกคลุมใจ ให้ไม่ปรากฏความบริสุทธิ์ประภัสสร

จิตทุกดวงมีธรรมชาติบริสุทธิ์ประภัสสร คือจิตทุกดวงมีความบริสุทธิ์เกิดขึ้นเองตามวิสัยของโลก แต่เศร้าหมองไปเพราะอุปกิเลสจรมาบัง ธรรมของพระพุทธเจ้าเป็นเครื่องกั้นอุปกิเลสให้พ้นจากจิตได้ ยังความบริสุทธิ์ประภัสสรออันเป็นธรรมชาติของจิตให้ปรากฏได้ ธรรมของพระพุทธเจ้าจึงวิเศษแท้ ไม่มีอื่นเสมอ

อุปกิเลสคือโทษเครื่องเศร้าหมอง ๑๖ อย่างนั้น เกิดจากความคิดปรุงแต่ง หยุดความคิดปรุงแต่งได้เพียงไร ย่อมยังความเศร้าหมองมิให้บดบังความประภัสสรแห่งจิตได้เพียงนั้น

O อภิชฌาวิสมโลภะ อุปกิเลสข้อ ๑ ท่านแปลว่า “ความละโมบไม่สม่ำเสมอ คือความเพ่งเล็ง”

อธิบายขยายความได้ดังนี้ เมื่อเพ่งเล็งสิ่งใดเป็นที่ชอบใจก็เกิดความละโมบในสิ่งนั้นและก็เกิดความเพ่งเล็งเรื่อยไป มิได้เพ่งเล็งเฉพาะสิ่งใดสิ่งหนึ่งเท่านั้น ความละโมบจึงเกิดได้เรื่อยไป เปลี่ยนแปลงสิ่งที่ละโมบอยากได้เรื่อยไป ไม่สม่ำเสมออยู่ในสิ่งใดสิ่งหนึ่งเพียงอย่างเดียว

อุปกิเลสข้อ อภิชฌาวิสมโลภะ เกิดจากความคิดปรุงแต่งเห็นสิ่งใดได้ยินได้รู้เกี่ยวกับสิ่งใดแม้คิดปรุงแต่งว่าเป็นสิ่งสวยงามน่าใคร่น่าปรารถนา ความพ่งเล็ง คืออภิชฌาวิสมโลภะก็จะเกิดขึ้นเรื่อยไป เปลี่ยนความเพ่งเล็งจากสิ่งนี้ ไปสิ่งนั้น ไปสิ่งโน้น เรื่อยไป

แต่ถ้าเห็นแล้ว ได้ยินแล้ว ได้ยินแล้ว เกี่ยวกับเรื่องใดสิ่งใดก็ตาม ไม่คิดปรุงแต่ง ความเพ่งเล็งก็จะไม่เกิดเรื่อยไป นั่นคืออภิชฌาวิสมโลภะจักไม่มี อภิชฌาวิสมโลภะจึงมิได้เกิดจากอื่น แต่เกิดจากความคิดปรุงแต่งนั่นเอง

อันความคิดปรุงแต่งว่าสิ่งนั้นสิ่งนี้สวยงามน่าใคร่น่าปรารถนา จนถึงเกิดเป็นความเพ่งเล็งละโมบเรื่อยไป เป็นความเศร้าหมองบดบังความบริสุทธิ์ประภัสสรของจิต เพราะเมื่อความคิดปรุงแต่งดังกล่าวนั้นเกิดขึ้น ความสงบอันเป็นกิริยาของจิต ย่อมไม่มี

ย่อมมีความวูบวาบวุ่นวาย ไปตามความคิดปรุงแต่งตั้งแต่เห็นสวยเห็นงามน่าปรารถนาต้องการ จนถึงความปรารถนาต้องการและจนถึงคิดหาอุบายเพื่อให้ได้มาสมปรารถนาต้องการ เป็นอภิชฌาวิสมโลภะสมบูรณ์ตลอดสาย เป็นความเศร้าหมองที่สามารถบดบังความประภัสสรแห่งจิตได้จริง

เมื่อความประภัสสรอันเป็นธรรมชาติแท้ของจิตถูกความเศร้าหมองของอภิชฌาวิสมโลภะบดบังไว้ได้จริง และอภิชฌาวิสมโลภะเกิดจากความคิดปรุงแต่งให้เห็นความสวยงามน่าปรารถนาต้องการจริง

การหยุดความคิดปรุงแต่งนั้นได้ พร้อมกับหยุดความคิดปรุงแต่งอันเป็นเหตุให้เกิดอุปกิเลสทั้งหลายได้ จักได้พบจิตอันบริสุทธิ์ประภัสสรของตน

อันจิตบริสุทธิ์ประภัสสรนั้นเป็นที่ปรารถนาอย่างที่สุดของผู้มีปัญญา เพราะผู้มีปัญญารู้ว่าจิตบริสุทธิ์ประภัสสร คือจิตที่ปราศจากความโลภโกรธหลง และความโลภโกรธหลง คือความเร่าร้อนมืดมิดที่ห่อหุ้มจิตเหมือนกำแพงหนาทึบที่ปิดกั้นแสงสว่างมิให้ปรากฏ

จิตทุกดวง รวมจิตของเราทุกคนนี้แหละ มีความบริสุทธิ์ประภัสสรสว่างไสวที่สุดอยู่แล้วตลอดเวลา น่าเสียดายที่พากันสร้างกำแพงปิดกั้นเสียจนมืดมิด ด้วยการใช้คิดปรุงแต่งอันเป็นอุปกิเลส

สาธุ

(จบอุปกิเลสข้อ ๑)

..สวัสดีเช้าวันทำงานครับ.. ยิ้มเห็นฟัน

ตอบเมื่อ: 07 ก.พ.2007, 11:03 am

สาธุจ้า...

สวัสดีตอนสายๆจ้า... ยิ้มแก้มปริ

ธรรมะสวัสดีค่ะ