สัญญา กับ ปัญญา (สมเด็จพระญาณสังวรฯ)

ตอบเมื่อ: 03 ก.ค.2007, 8:26 am

การอบรมปัญญาก็เช่นเดียวกันกับการเลี้ยงดูต้นไม้เล็กต้นไม้ใหญ่ที่ปลูกอยู่แล้ว มีอยู่แล้ว ให้เจริญเติบโต ต้นหมากรากไม้ต้องการปุ๋ยต้องการน้ำ ปัญญาต้องการสัญญาความจำได้หมายรู้ ต้องการสติ ความระลึกได้ถึงสิ่งที่ทำคำที่พูดของตนและของคนทั้งหลายที่ได้พูดได้ทำได้ยินได้ฟังมาแล้วแม้นานได้และต้องการความสม่ำเสมอ

สัญญา ความจำ ต้องเป็นความจำสิ่งที่เป็นปัญญาและเป็นเหตุแห่งปัญญา
เช่นจำคำสอนในพระพุทธศาสนา
อันเป็นสิ่งที่เป็นพระปัญญาในพระพุทธเจ้า
พระพุทธเจ้าทรงสอนล้วนแต่ความดีงาม
ความเป็นปัญญาที่จะนำไปสู่ความสุขสงบบริสุทธิ์แห่งจิตใจ.

สัญญา คือความจำ เป็นอนัตตา คือไม่เป็นไปตามความปรารถนาต้องการ ปรารถนาให้จำไว้ก็ไม่จำปรารถนาให้ลืมก็ไม่ลืม ปรารถนาไม่ให้จำก็จำ ปรารถนาไม่ให้ลืมก็ไม่ลืม และความจำที่เป็นสัญญาก็เป็นความจำตรงไปตรงมาทั้งสิ้นทั้งเรื่อง ไม่ประกอบด้วยความรู้เหตุรู้ผล ดังนั้นสัญญาจึงต้องประกอบพร้อมด้วยสติ เพราะสติเป็นความระลึกได้ที่ประกอบพร้อมด้วยเหตุและผล สติไม่ได้เป็นความจำแบบสัญญา.

ความจำ คือสัญญานั้น แม้จะตั้งใจรักษาไว้ก็อาจรักษาไว้ไม่ได้ ต้องลืม แต่สติความระลึกได้นั้น เมื่อตั้งสติไว้ รู้เรื่องพร้อมกับรู้เหตุรู้ผล ก็จะมีสติอยู่ได้เหตุการณ์ทั้งหลายที่ประสบพบผ่านแม้นาน เมื่อมีสติระลึกได้ ก็จะระลึกได้พร้อมทั้งเหตุทั้งผลทั้งปวงสัญญา

ความจำกับสติความระลึกได้มีความแตกต่างกันที่สำคัญอย่างยิ่ง ในเรื่องเดียวกันสัญญาอาจเป็นคุณ แต่ก็อาจเป็นโทษ ส่วนสติเป็นแต่คุณไม่เป็นโทษความพยายามมีสติระลึกรู้จึงเป็นความถูกต้องและเป็นไปได้ยิ่งกว่าพยายามจดจำด้วยสัญญา.

ความจำที่เป็นสัญญานั้น มีผิดเพราะมีลืมและมีโทษ
เพราะไม่ประกอบพร้อมด้วยเหตุผลความรู้ถูกรู้ผิด
โทษของสัญญาคือความไม่สงบแห่งจิต

แตกต่างจากความไม่ลืมมีสติระลึกได้
ซึ่งประกอบพร้อมด้วยเหตุผลความรู้ถูกรู้ผิดอันเป็นปัญญา
และปัญญานั้นไม่มีโทษ มีแต่คุณ

มีแต่นำไปสู่ความสงบแห่งทุกข์ความสงบแห่งจิต
และจิตยิ่งสงบเพียงใด ยิ่งตั้งมั่นเพียงนั้น
ปัญญายิ่งสว่างรุ่งโรจน์มีพลังเพียงนั้น.

คุณที่สำคัญยิ่งประการหนึ่งของปัญญา คือ
ความเข้าใจในโลกธรรม
ความเข้าใจในชีวิตว่า เมื่อเกิดอยู่ในโลกก็ต้องพบโลกธรรมทั้ง ๘
และโลกธรรมนั้นก็เช่นเดียวกับสิ่งทั้งปวงธรรมทั้งปวง
ย่อมเกิดขึ้นและดับไปเป็นธรรมดา

สรรเสริญและนินทาก็เป็นโลกธรรม
ย่อมต้องพบด้วยกันทุกคนพระพุทธเจ้ายังทรงพบ
และย่อมเกิดขึ้นและดับไปเป็นธรรมดาเช่นกัน
บัณฑิตคือผู้มีปัญญาเมื่อประสบนินทาและสรเสริญ
จึงมีจิตตั้งมั่นไม่หวั่นไหว

: แสงส่องใจ ตุลาคม ๒๕๓๖
: สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก

สาธุ

ตอบเมื่อ: 04 ก.ค.2007, 4:41 pm

สาธุ สาธุ สาธุค่ะ...คุณ I am

ธรรมะสวัสดีค่ะ

ยิ้ม