วิมุตติ การหลุดพ้นทั้งแบบโลกียะ และแบบโลกุตระ

ผู้เยี่ยมชม

วิมุตติ ความหลุดพ้น, ความพ้นจากกิเลส มี ๕ อย่าง คือ ๑.ตทังควิมุตติ พ้นด้วยธรรมคู่ปรับหรือพ้นชั่วคราว ๒.วิกขัมภนวิมุตติ พ้นด้วยข่มหรือสะกดได้ ๓.สมุจเฉทวิมุตติ พ้นด้วยตัดขาด ๔.ปฏิปัสสัทธิวิมุตติ พ้นด้วยสงบ ๕.นิสฺสรณวิมุตติ พ้นด้วยออกไป; ๒ อย่างแรก เป็น โลกิยวิมุตติ ๓ อย่างหลังเป็น โลกุตตรวิมุตติ

คำว่าวิมุตติ แปละว่าพ้น หรือจิตพ้นจากกิเลสนั้น มีสองความหมายคือพ้นชั่วคราว เป็นโลกียวิมุตต ส่วนพ้นถาวรนั้นเป็นโลกุตรวิมุตติ การพ้นอย่างไหนก็ดูตัวอย่างจากข้างล่างนี่ครับ

ตทังควิมุตติ พ้นด้วยองค์นั้นๆ หมายความว่า พ้นจากกิเลสด้วยอาศัยธรรมตรงกันข้ามที่เป็นคู่ปรักกัน เช่น เกิดเมตตา หายโกรธ เกิดสังเวช หายกำหนัด เป็นต้น เป็นการหลุดพ้นชั่วคราว และเป็นโลกิยวิมุตติ ดู วิมุตติ

โลกิยวิมุตติ วิมุตติที่เป็นโลกีย์ คือความพ้นอย่างโลกๆ ไม่เด็ดขาด ไม่สิ้นเชิง กิเลสและความทุกข์ยังกลับครอบงำได้อีก ได้แก่วิมุตติ ๒ อย่างแรกคือ ตทังควิมุตติ และ วิกขัมภนวิมุตติ ดู วิมุตติ, โลกุตตรวิมุตติ

โลกุตตรวิมุตติ วิมุตติที่เป็นโลกุตตระ คือ ความหลุดพ้นที่เหนือวิสัยโลก ซึ่งกิเลสและความทุกข์ที่ละได้แล้ว ไม่กลับคืนมาอีก ไม่กลับกลาย ได้แก่ วิมุตติ ๓ อย่างหลัง คือ สมุจเฉทวิมุตติ, ปฏิปัสสัทธิวิมุตติ และนิสสรณวิมุตติ, ปฏิปัสสัทธิวุมุตติ และนิสสรณะวิมุตติ ดู วิมุตติ, โลกิยวิมุตติ

ผู้เยี่ยมชม

อนุรุทธสูตร

พระผู้มีพระภาคประทับ ณ เชตวนาราม ช่างไม้ชื่อปัญจกังคะ ส่งคนไปนิมนต์พระอนุรุทธ์ พร้อมด้วยภิกษุอื่น 3 รูป ไปฉันที่บ้าน เมื่อฉันเสร็จแล้ว จึงถามปัญหาเรื่อง อัปปมาณาเจโตวิมุตติ (ความหลุดพ้นแห่งจิตอันไม่มีประมาณ) กับมหัคคตาเจโตวิมุตติ (ความหลุดพ้นแห่งจิตที่เป็นฌาน) มีอรรถะ (ความหมาย) และพยัญชนะ (ตัวอักษร) ต่างกัน หรือว่า มีอรรถะอย่างเดียวกันแต่มีพยัญชนะต่างกัน พระเถระตอบว่า อรรถะและพยัญชนะต่างกัน โดยอธิบายว่า อัปมาณาเจโตวิมุตติ ได้แก่การแผ่จิตด้วยพรหมวิหาร 4 มีเมตตาเป็นต้น อันหาประมาณจำกัดไม่ได้ไปยังโลกทั้งปวงทั้ง 6 ทิศ ส่วนมหัคคตาเจโตวิมุตติ ได้แก่การเจริญฌาน (แผ่กสิณนิมิตไป) กำหนดขอบเขตเพียงโคนไม้เดียวบ้าง 2 3 แห่งบ้าง สองสามเชตบ้านบ้าง สองสามแว่นแคว้นบ้าง กำหนดแผ่นดินมีสมุทรเป็นขอบเขตบ้าง