อย่างไรถึงเป็นวิจิกิจฉา ?

ผู้เยี่ยมชม

คำว่าวิจิกิจฉาหรือความลังเลสงสัยนี้ อย่างไรจึงเรียกว่าเป็นความลังเลสงสัย

อย่างไรที่ไม่มีความเป็นวิจิกิจฉา ความสงสัยจะมีหรือไม่มีต่อเรื่องต่างมาก

น้อยเท่าใด เช่นเรื่องของผลกรรมตามคำสอน เรื่องชาติหน้ามีจริงหรือไม่

เรื่องนรกสวรรค์ เรื่องผีสาง เทวดา คือโอปาติกะทั้งหลายว่ามีจริงหรือไม่

ความเชื่อเหล่านี้ถ้ามีลังเลสักเล็กน้อยเป็นความสงสัยหรือไม่

เช่นสงสัยว่าผีที่คนว่าอยู่ตามที่ต่างๆนั้นไม่น่าจะมี แต่เชื่อว่าเทวดาน่าจะมี

สัคว์นรกน่าจะมี คือเชื่อผลของกรรมอยู่ แต่เมื่อป่วยเช่นเป็นโรคร้ายแรง

อาจไปติดต่อมาเช่นเอดส์ หรือเป็นมะเร็ง ก็คิดว่าเป็นเรื่องบังเอิญเพราะไป

เกี่ยวข้องกับบุคคลอื่น ถ้าระวังก็ไม่เป็น ส่วนการเป็นมะเร็งก็นึกว่าเราได้

รับสารพิษจากสิ่งแวดล้อม จากการกินการได้รับพิษโดยวิธีต่างๆ ทำให้สุขภาพ

แย่คือป่วย ไม่ได้เกิดจากกรรม แต่เราไม่ป้องกัน ความคิดไม่เชื่อกรรมเก่า

ที่ทำชั่วไว้ แต่บางคนก็บอกว่าเชื่อเรื่องกรรมคือการกระทำว่าเพราะไป

สัมพันธ์กับคนเป็นโรคว่านั่นเป็นการทำกรรมอีก จึงได้รับกรรม อันเป็นการ

เข้าใจหลักกรรมบิดเบือนไปอีก แบบนี้เป็นความสังสัยลังเลหรือไม่

ในเรื่องไม่เชื่อเรื่องผี แต่อ้างว่าเชื่อหลักธรรมะ แต่เรื่องผีก็เป็นเรื่องของ

โอปปาติกะซึ่งก็เป็นหลักธรรมที่สอนเรื่องเช่นนี้ไว้มาก รวมทั้งเรื่องเทวดาอยู่

อาศัยตามต้นไม้ ถ้าไม่เชื่อเรื่องเช่นนี้ จะเข้าข่ายไม่เชื่อพระธรรมไหม

เพราะนี่ก็เป็นหลักธรรมที่สอนว่า ก็น่าจะเป็นการสงสัยต่อพระธรรมได้

เหมือนกัน แม้ว่าพระธรรมอื่นๆไม่สงสัย แต่ก็เป็นการเลือกเชื่อในพระ

ธรรมได้หรือไม่?

ในอดีตคนสมัยก่อนอาจมีพื้นฐานที่ดีในเรื่องของโลกหน้า เรื่องบุญบาป

เรื่องภูต เขาอาจไม่สงสัยอยู่เป็นทุนเดิม เมื่อได้ฟังพระธรรมก็ศรัทธา เช่น

ศรัทธาเรื่องทำดี และอาจตัดเรื่องทั้งหลายที่ยังไม่สามารถเชื่อได้ออกไปจาก

ใจ ไม่นำมาคิด เห็นว่าไม่สำคัญที่จะต้องไปคิดเลย ไม่ต้องไปนึกว่าเชื่อหรือ

ไม่เชื่อ ไม่ต้องไปเสียเวลาให้รกสมอง เพราะว่าไม่สำคัญอะไร แต่เห็นว่า

สาระแก่นสารของธรรมนั้นสำคัญ เพราะเขาเห็นทุกข์ในปัจจุบันว่าต้องกำ

จัดออกไป เพราะเห็นว่าทุกข์นั้นมีอยู่จริง ก็ไม่เป็นวิจิกิจฉาใช่หรือไม่

ตอบเมื่อ: 11 ม.ค. 2005, 4:39 pm

วิจิกิจฉา หมายถึง การลังเลสงสัยในคำสอนของสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ในทางตรงข้ามคือ การเชื่อมั่น หรือ ศรัทธาในคำสอนของพระบรมศาสดา

ศรัทธา จัดเป็นอินทรีย์หนึ่งในห้า (ศรัทธา วิริยะ สติ สมาธิ ปัญญา)

อินทรีย์ห้าดังกล่าวอุปมาได้ดังนี้ ศรัทธาเปรียบได้แก่ กำลังเครื่องยนต์ วิริยะเปรียบเหมือนกับส่วนที่เกี่ยวข้องกับการเคลื่อนที่ของรถยนต์ อาทิ ยางรถยนต์ สติ เปรียบเหมือนกับเครื่องอุปกรณ์ประกอบที่บังคับไม่ให้รถวิ่งออกนอกเส้นทางอาทิ เบรกรถยนต์ สมาธิ เปรียบหมือนกับเครื่องอุปกรณ์ประกอบที่บังคับควบคุมการเคลื่อนที่ของรถให้ไปตามเส้นทาง และให้รถเคลื่อนที่อย่างมีสมดุลย์ ไม่โคลงเคลง ได้แก่พวงมาลัย และปัญญา เปรียบเหมือนแผนที่ที่บอกให้คนขับทราบว่า ควรจะวิ่งเส้นทางใหนถึงจะสะดวกรวดเร็ว ถ้าเครื่องอุปกรณ์ส่วนประกอบรถยนต์ดังกล่าวมีกำลัง หรือ พละ มีประสิทธิภาพดี มีความสมดุลย์

ผู้เยี่ยมชม

ลุงสุชาติครับขอถามเพิ่มเติมดังนี้

1.วิจิกิจฉา ในนิวรณ์ห้ากับวิจิกิจฉาในสังโยชน์สิบ ต่างหรือเหมือนกันครับ

2.ธรรมที่ปราบวิจิกิจฉาในนิวรณ์ห้าคือธรรมอะไร เป็นศรัทธินทรีย์หรือครับ?

ขอสองข้อพอครับ ขอบพระคุณมา ณ ล่วงหน้า

ตอบเมื่อ: 12 ม.ค. 2005, 4:49 pm

๑.วิจิกิจฉาในนิวรณ์ ๕ เป็นระดับโลกิยะ ส่วนวิกิจฉาในสังโยชน์ ๑๐ เป็นระดับโลกุตตระ

๒. ตามความเข้าใจของลุงเห็นว่า นอกจากศรัทธาแล้ว จะต้องมีปัญญาด้วย

ผู้เยี่ยมชม

พอจะแยกธรรมที่เป็นคูปรับกัน ออกมาแต่ละอย่าง ระหว่างอินทรีย์ห้ากับนิวรณ์ห้า

เช่นศรัทธา ปราบวิจิกิจฉา ผมอยากรู้ ปัญญา สติ สมาธิ ความเพียร ว่าแต่ละอย่างปราบนิวรณ์อะไรบ้าง?

ไม่ทราบผมเข้าใจเช่นนี้พอถูกต้องไหมครับ?

ผู้เยี่ยมชม

เรื่องนี้ ผมก็เคยคิดเหมือนคุณโอ่เลยนะครับ

ศรัทธา ไว้ขจัด ความลังเลสังสัย อันนี้ก็ลงตัวอยู่แล้ว

สติ ไว้ขจัด ความฟุ่งซ่านรำคาญใจ อันนี้ก็น่าจะได้

ความเพียร ไว้ขจัด ความหดหู่เซื่องซึม อันนี้ก็น่าจะพอได้

สมาธิ,ปัญญา ไว้ขจัด กามราคะ,พยาบาท? ไม่รู้เหมือนกัน

ผู้เยี่ยมชม

เวลาเจริญภาวนา ใช้เมตตาปราบพยาบาท ใช้อสุภปราบราคะ แสงสว่างปราบถีนมิทธะ

ที่เหลือก็ไม่แน่ใจ ต้องไปค้นอีก แต่หนังสือพวกนี้ได้ให้บุคคลอื่นไปนานแล้ว คงหาค้นในพระไตรปิฏก ซึ่งไม่ค่อยชำนาญ

แต่คิดว่าถ้าอินทรีย์ห้าเสมอกันก็ปราบนิวรณ์ได้ทั้งหมด จากประสบการณ์เป็นอย่างนั้น

ตอบเมื่อ: 13 ม.ค. 2005, 2:40 am

กามฉันทะ และพยาบาท ขจัดด้วยสติ สมาธิ และปัญญา

ถีนมิทธะ ขจัดด้วยวิริยะ (ความเพียร)

อุทธัจจกุกกุจจะ ขจัดด้วยสมาธิ

อย่างไรก็ตาม อินทรีย์ทั้ง ๕ นั้น โดยปกติย่อมเกื้อหนุนซึ่งกันและกัน โดยเฉพาะสติที่คอยเฝ้าเตือนให้ระลึกรู้อยู่เสมอว่า เรากำลังทำอะไร นิวรณ์ได้เข้ามาขัดขวางมีลักษณะอย่างไร เราควรขจัดด้วยวิธีการใด (ปัญญา)

ผู้เยี่ยมชม

ขอขอบพระคุณ "ลุงสุชาติ"ที่ได้อธิบายธรรมที่ปราบนิวรณ์ วันก่อนพูดเรื่องศรัทธา ผมก้คัดลอกลักษณะของศรัทธามาลงไว้เสียเลย เพราะเป็นสิ่งสำคัญที่จะทำให้ตั้งมั่นไว้สำหรับผู่ปฏิบัติ และทำให้ชัดเจนขึ้นไปตามลำดับ เพราะศรัทธานั้นไม่ควรทำให้เสื่อมถอย จะหมดไปก็ต่อเมื่อมีปัญญาเต็มที่แล้วเท่านั้น คือพระอรหันต์

สัทธา ความเชื่อ; ในทางธรรม หมายถึง เชื่อสิ่งที่ควรเชื่อ, ความเชื่อที่ประกอบด้วยเหตุผล, ความมั่นใจในความจริงความดีสิ่งดีงามและในการทำความดีไม่ลู่ไหลตื่นตูมไปตามลักษณะอาการภายนอก ท่านแสดงสืบ ๆ กันมาว่า ๔ อย่างคือ ๑.กัมมสัทธา เชื่อกรรม ๒.วิปากสัทธา เชื่อผลของกรรม ๓.กัมมัสสกตาสัทธา เชื่อว่าสัตว์มีกรรมเป็นของตัว ทำดีได้ดี ทำชั่วได้ชั่ว ๔.ตถาคตโพธิสัทธา เชื่อปัญญาตรัสรู้ของพระตถาคต; เขียนอย่างสันสกฤตเป็นศรัทธา

สัทธาจริต พื้นนิสัยหนักในสัทธา เชื่อง่าย พึงแก้ด้วยปสาทนียกถา คือถ้อยคำที่นำให้เกิดความเลื่อมใสในทางที่ถูก ที่ควร และด้วยความเชื่อที่มีเหตุผล (ข้อ ๔ ในจริต ๖)

สัทธานุสารี “ผู้แล่นไปตามศรัทธา”, “ผู้แล่นตามไปด้วยศรัทธา”, พระอริยบุคคลผู้ตั้งอยู่ในโสดาปัตติมรรค ที่มีสัทธินทรีย์แรงกล้า (ถ้าบรรลุผล กลายเป็น สัทธาวิมุต) ดู อริยบุคคล ๗

สัทธาวิมุต “ผู้หลุดพ้นด้วยศรัทธา”, พระอริยบุคคล ตั้งแต่โสดาบันขึ้นไป จนถึงผู้ตั้งอยู่ในอรหัตตมรรคที่มีสัทธินทรีย์แรงกล้า (ถ้าบรรลุอรหัตตผลกลายเป็น ปัญญาวิมุต) ดู อริยบุคคล ๗

สัมมาปาสะ “บ่วงคล้องไว้มั่น”, ความรู้จักผูกผสานรวมใจประชาชน ด้วยการส่งเสริมอาชีพ เช่น ให้คนจนxxx้ยืมทุนไปสร้างตัวในพาณิชยกรรม เป็นต้น (ข้อ ๓ ใน ราชสังคหวัตถุ ๔)

สัมโมทนียกถา “ถ้อยคำเป็นที่บันเทิงใจ”, คำต้อนรับทักทาย, คำปราศรัย; ปัจจุบันนิยมเรียกสุนทรพจน์ที่พระสงฆ์กล่าวว่า สัมโมทนียกถา

สัทธาสัมปทา ถึงพร้อมด้วยศรัทธา คือเชื่อสิ่งที่ควรเชื่อ เช่นเชื่อว่า ทำดีได้ดี ทำชั่วได้ชั่ว เป็นต้น (ข้อ ๑ ในสัมปรายิกัตถฯ ๔)