ส่วนบุคคลผู้มีฉันทะเป็นแรงจูงใจ ต้องการภาวะที่เป็นผลของการกระทำโดยตรง อันเป็นเหตุให้เขามีความ

ต้องการทำ ดังได้กล่าวแล้ว

ดังนั้น ผลที่ติดตามมาจึงปรากฏในทางตรงข้ามกับตัณหา ซึ่งจะเห็นได้โดยพิจารณาเทียบเอาจากเหตุผล

ที่แสดงไว้แล้วในตอนว่าด้วยตัณหาข้างต้น

ในที่นี้ จะกล่าวไว้เพียงโดยย่อ กล่าวคือ

-ไม่ทำให้เกิดการทุจริต แต่ทำให้เกิดความสุจริต ความขยัน อดทน ความซื่อตรงต่องาน และแม้แต่ความ

ซื่อตรงต่อเหตุผลที่เป็นไปตามกฎธรรมชาติ

-ทำให้ตั้งใจทำงาน นำไปสู่ความประณีต ความดีเลิศของงาน เพาะนิสัยใฝ่สัมฤทธิ์ ทำจริงจัง เอางาน

และสู้งาน

-ตรงข้ามกับความสับสนซับซ้อนในระบบ และการคอยจ้องจับผิดกัน จะมีความร่วมมือร่วมใจ การประสาน

งาน และการมีส่วนร่วม เพราะต่างมุ่งผลสัมฤทธิ์ของงาน มิใช่มุ่งสิ่งเสพเสวยเพื่อตน ที่จะต้องคอยฉกฉวย

เกี่ยงแย่งชิงกัน

-เนื่องด้วยการกระทำเป็นไปเพื่อผลของมันเอง ผลจึงเป็นตัวกำหนดหรือชี้บ่งปริมาณและคุณภาพของงานที่เป็น

เหตุของมัน

ดังนั้น จึงย่อมเกิดความพอเหมาะพอดีระหว่างการกระทำกับผลที่พึงประสงค์ คือทำเท่าที่ภาวะซึ่งเป็นผลดี

จะเกิดมีขึ้น เช่น กินอาหารพอดี ที่จะสนองความต้องการของร่างกายให้มีสุขภาพดี โดยไม่ตกเป็นทาส

ของการเสพรส

-เนื่องด้วยผู้ทำด้วยฉันทะ ต้องการผลของการกระทำโดยตรง และต้องการทำให้ผลนั้นเกิดขึ้น อีกทั้งเขา

ย่อมได้ประจักษ์ผลที่เกิดต่อเนื่องไปกับการกระทำ เพราะการกระทำคือการก่อผลซึ่งเขาต้องการ

ความต้องการทำดี

การประจักษ์ผลต่อเนื่องไปกับการกระทำทุกขั้นตอนก็ดี ทำให้เขาได้รับความพึงพอใจ ความอิ่มใจ ปีติ

ปราโมทย์ ความสุข และความสงบตั้งมั่นของจิตใจ- (1)

ด้วยเหตุนี้ ในทางธรรมจึงจัดฉันทะเข้าเป็นอิทธิบาทอย่างหนึ่ง

อิทธิบาท เป็นหลักสำคัญในการสร้างสมาธิ ฉันทะจึงทำให้เกิดสมาธิ ซึ่งท่านให้ชื่อเฉพาะว่า

ฉันทสมาธิ -(2) และจึงเป็นเครื่องส่งเสริมสุขภาพจิต

ตรงข้ามกับตัณหาที่ทำให้เกิดโรคจิต

แม้ในกรณีที่ทำไม่สำเร็จ คือไม่สามารถทำให้ผลของการกระทำนั้นเกิดมีจนลุล่วงถึงที่สุด ฉันทะก็ไม่ก่อ

ให้เกิดทุกข์ ไม่ทำให้เกิดปมปัญหาในใจ

ทั้งนี้ เพราะการกระทำที่สำเร็จผล หรือ ไม่เป็นความเป็นไปตามเหตุผล เหตุเท่าใด ผลก็เท่านั้น

หรือเหตุเท่านี้ ปัจจัยขัดขวางเท่านั้น ผลก็มีเท่านี้ เป็นต้น

ผู้ทำการด้วยฉันทะ ได้เริ่มต้นการกระทำมาจากความคิด หรือ ความเข้าใจเหตุผล และได้ประจักษ์ผล

ควบมากับการกระทำที่เป็นเหตุ จึงไม่เกิดทุกข์ หรือปมในใจเพราะฉันทะ

ถ้าทุกข์หรือปมนั้นจะเกิดขึ้น ก็เป็นเพราะเปิดช่องให้ตัณหาสอดแทรกเข้ามา (เช่น เกิดความห่วงกังวลเกี่ยว

กับตัวตนขึ้นว่า คนนั้น คนนี้จะว่าเราทำไม่สำเร็จ หรือว่า ทำไมเขาทำได้ เราทำไม่ได้ ดังนี้เป็นต้น *)

(ขยายความ คห.บน ที่มี (1) * ตามลำดับ)


(1) ความตอนนี้ อาจยกเอาคำบรรยายการเจริญอานาปานสติใน ขุ.ปฏิ.31/390/265 เป็นตัวอย่าง

ประกอบ ณ ที่นั้น ท่านกล่าวถึงว่า เมื่อผู้เจริญอานาปานสติ กำหนดลมหายใจเข้าออกอยู่ ฉันทะก็เกิดขึ้น

เมื่อฉันทะเกิดขึ้น ลมหายใจก็ละเอียดขึ้น กำหนดลมหายใจนั้นต่อไป ปราโมทย์ก็เกิด ดังนี้เป็นต้น

(ดูประกอบ วินย.ฎีกา.2/291)

(2) “ถ้าภิกษุอาศัยฉันทะ ได้สมาธิ ได้ภาวะจิตมีอารมณ์เดียว นี้เรียกว่า ฉันทสมาธิ”

(สํ.ม.19/1150/344)

* ความคิดลักษณะนี้ เป็นขั้นมานะ แต่ต้องมีตัณหายืนพื้นอยู่ คือ ความอยากความมั่นคงถาวรของตน

ซึ่งโยงต่อไปจนถึงมานะในตอนที่เป็นความอยากให้เราได้ชื่อว่า เป็นผู้ทำสำเร็จ

(พึงอ้าง อภิ.ป.42/418/241 แต่บาลีตอนนี้ คงตกข้อความสำคัญไป ดังปรากฏข้อความเต็ม

ที่นำไปอ้างใน วิสุทธิ.ฎีกา.3/117 เฉพาะส่วนที่ประสงค์ในที่นี้ได้แก่ข้อความว่า มานสังโยชน์

อาศัยภวราคสังโยชน์ เกิดขึ้นได้โดยเหตุปัจจัย;

ตามหลักฝ่ายอภิธรรมถือว่า มานะมีโลภะเป็นปทัฏฐานและเกิดเฉพาะในจิตที่เป็นโลภมูล หรือโลภสหรคต

(ประกอบด้วยโลภะ)

พูดอย่างง่ายๆ มานะก็สืบทอดมาจากตัณหานั่นเอง ดู อภิ.สํ.34/919/358 ; สงฺคห.9;

สงฺคห.ฎีกา.109; วิสุทธิ.44

ต่อ link นี้

viewtopic.php?f=2&t=28882&p=171107#p171107

ง๊าววว ง๊าววว ง๊าวววว... ยุกแย๊ววววว....

ไม่ได้ทักทายจานป้อหลายวัน จานป้อ หง๋าววว อ๊ ป่าววววว...