ในหนังสือธรรมวิจารณ์ ของสมเด็จพระมหาสมณเจ้า ประมวลทุกข์ชื่อต่างๆจากหลายแหล่ง

มารวมไว้ ๑๐ อย่าง ดังนี้

๑. สภาวทุกข์ หรือ ทุกข์ประจำสังขาร คือ ชาติ ชรา มรณะ

๒. ปกิณกทุกข์ หรือ ทุกข์จร คือ โสกะ ปริเทวะ ทุกข์ โทมนัส อุปายาส (รวมทั้ง อัปปิยสัมปโยค ปิยวิปโยค

และ อิจฉิตาลาภ)

๓. นิพัทธทุกข์ คือ ทุกข์เนืองนิตย์ หรือ ทุกข์เจ้าเรือน ได้แก่ หนาว ร้อน หิว กระหาย ปวดอุจจาระ

ปวดปัสสาวะ

๔. พยาธิทุกข์ หรือ ทุกขเวทนา

๕. สันตาปทุกข์ ทุกข์คือความเร้ารุม หรือทุกข์ร้อน ได้แก่ ความกระวนกระวายใจเพราะไฟกิเลส

๖. วิปากทุกข์ หรือ ผลกรรม ได้แก่ วิปฏิสาร การถูกลงอาชญา การตกอบาย

๗. สหคตทุกข์ ทุกข์ไปด้วยกันหรือทุกข์กำกับกัน คือ ทุกข์ที่พ่วงมากับโลกธรรมที่เป็นอิฏฐารมณ์ เช่น

ได้ลาภแล้วทุกข์เพราะระวังรักษา

๘. อาหารปริเยฏฐิทุกข์ คือ ทุกข์ในการหากิน ได้แก่ อาชีวทุกข์ คือ ทุกข์เนื่องด้วยการหาเลี้ยงชีวิต

๙. วิวาทมูลกทุกข์ คือ ทุกข์มีวิวาทเป็นมูล เช่น กลัวแพ้ หวั่นหวาดในการรบกัน สู้คดีกัน

๑๐. ทุกขขันธ์ หรือ ทุกข์รวบยอด คือ โดยย่ออุปาทานขันธ์ ๕ ทุกข์

ต่อ - อธิบายอนัตตาที่

viewtopic.php?f=2&t=30202&p=185180#p185180