พระผู้มีพระภาคได้ตรัสอธิบายถึงความแตกต่างระหว่างคนพาลและบัณฑิต
ดังพระองค์ได้ทรงแยกให้เห็นลักษณะของคนพาล เครื่องหมายของคนพาล
และความประพฤติที่ไม่ขาดสายของคนพาล

คนพาลนั้นจะมีปกตินิสัยอยู่ ๓ ประการ คือ
๑. คิดแต่เรื่องไม่ดี
๒. พูดถึงแต่เรื่องไม่ดี
๓. ทำแต่สิ่งไม่ดี
เมื่อเป็นเช่นนี้ จึงเป็นที่สังเกตของบัณฑิตว่า
ผู้นั้นผู้นี้เป็นคนพาล

ในทางตรงกันข้าม พระพุทธองค์ก็ได้ตรัสสอนถึงลักษณะของบัณฑิต
เครื่องหมายของบัณฑิตและความประพฤติที่ไม่ขาดสายของบัณฑิต
โดยทรงแยกให้เห็นว่า

บัณฑิตนั้นจะมีปกตินิสัยอยู่ ๓ ประการ คือ
๑. คิดแต่เรื่องดี
๒. พูดถึงแต่เรื่องดี
๓. ทำแต่สิ่งที่ดี
เมื่อเป็นเช่นนี้ จึงเป็นที่สังเกตของบัณฑิตได้ว่า
ผู้นั้น ผู้นี้เป็นบัณฑิต

พระผุ้มีพระภาคได้ตรัสถึงสิ่งที่บอกลักษณะของคนพาลหรือบัณฑิต
ตามนัยของอัจจยสูตร โดยตรัสว่า

คนพาลนั้นประกอบด้วยธรรม ๓ ประการ คือ
๑. ไม่เห็นโดยความเป็นโทษ (ทำผิดแล้วไม่ยอมรับผิด)
๒. เห็นโทษโดยความเป็นโทษแล้ว (แต่ยังรั้นจะรับโทษ)
๓. เมื่อถูกอบรมสั่งสอนชี้โทษ ไม่ยอมรับรู้ (ยังแก้ตัวอยู่ร่ำไป)

พระผู้มีพระภาคได้ตรัสถึงสิ่งที่บอกลักษณะของบัณฑิตนั้นว่า
ประกอบด้วยธรรม ๓ ประการ คือ
๑. เห็นโทษโดยความเป็นโทษ (ทำผิดแล้วยอมรับผิด)
๒. เห็นโทษโดยความเป็นโทษแล้ว (ยอมรับโทษนั้นโดยดี)
๓. เมื่อถูกอบรมสั่งสอนชี้โทษ (ก็ยอมรับรู้และแก้ไขในส่วนที่ผิด
และเห็นผู้ชี้โทษให้เป็นเหมือนผู้บอกขุมทรัพย์ให้)



(จินดาสูตร ติกนิบาตและอัจจยสูตร ติกนิบาต เล่ม ๒๐ ข้อ ๔๔๒-๔๔๓)

คัดลอกจากหนังสือเรื่อง เตือนตนด้วยพุทธโอวาท
เรียบเรียงโดย แก้ว สุพรรโณ
กรุงเทพ : ไพลิน, ๒๕๔๒ หน้า ๒๒-๒๓

ขอบคุณภาพประกอบจากอินเตอร์เนต