ขณะที่หมู่สงฆ์ส่วนใหญ่พากันเศร้าโศกกับการจากไปของพระศาสดา สุภัททวุฑฒบรรพชิต ผู้บวชเมื่อชรากลับกล่าวในเชิงยินดีที่พระพุทธองค์ปรินิพพานไปเสียได้ ต่อจากนี้พวกตนจะได้เป็นอิสระ อยากทำอะไรก็ทำได้ตามใจ ไม่เกรงใจใครอีก ทำให้พระมหากัสสปะเกิดความสลดใจว่า แค่พระพุทธองค์ปรินิพพานไปเพียง ๗ วัน ก็มีผู้ที่เอาใจออกห่างพระธรรมวินัยเสียแล้ว เพื่อไม่ให้หมู่สงฆ์หละหลวมในเรื่องการศึกษาปฏิบัติธรรมวินัย พระมหากัสสปะ ซึ่งเป็นภิกษุผู้มีอาวุโสที่สุดในครั้งนั้นจึงได้เสนอให้หมู่สงฆ์ทำการสังคายนาพระธรรมคำสั่งสอนของพระพุทธองค์ให้เป็นหมวดหมู่ เพื่อให้เกิดความเข้าใจที่ตรงกัน อันจะทำให้สามารถนำพระธรรมวินัยขึ้นเป็นศาสดาต่อไปได้อย่างมีประสิทธิภาพ การสังคายนาพระธรรมวินัยครั้งแรกจึงเกิดขึ้น

รู้ไหม? คำว่า สังคายนา แปลว่า การสวดพร้อมกัน เพราะสิ่งที่หมู่สงฆ์ทำในการชำระพระธรรมวินัยในยุคแรกๆ ก็คือ การสอบถามข้อธรรมต่างๆ และเมื่อได้คำตอบแล้วก็จะเปล่งเสียงสวดข้อธรรมนั้นขึ้นพร้อมกัน เพื่อแสดงถึงการรับทราบ และเห็นชอบในข้อธรรมนั้น

ปฐมสังคายนา
เวลา : หลังพุทธปรินิพพาน ๓ เดือน ใช้เวลา ๗ เดือนจึงแล้วเสร็จ
สถานที่ : ณ ถ้ำสัตตบรรณคูหา เมืองราชคฤห์ แคว้นมคธ

บุคคลที่มีบทบาทสำคัญ
• พระมหากัสสปะ ผู้เสนอให้ทำสังคายนา รับหน้าที่เป็นประธานผู้ตั้งคำถาม

• พระอานนท์ ผู้จำพระพุทธวจนะได้แม่นยำ และได้ฟังพระธรรมบ่อยที่สุด เนื่องจากเป็นพุทธอุปัฏฐากผู้อยู่ข้างกายพระศาสดาตลอดเวลา รับหน้าที่ตอบคำถามเกี่ยวกับพระธรรม

• พระอุบาลี ผู้จำพระวินัยได้แม่นยำ รับหน้าที่ตอบคำถามเกี่ยวกับพระวินัย

• พระเจ้าอชาตศัตรู กษัตริย์ผู้ครองแคว้นมคธ พระราชโอรสของพระเจ้าพิมพิสารทรงเป็นผู้อุปถัมภ์

สิ่งน่ารู้
- ผู้ที่เข้าร่วมการปฐมสังคายนาล้วนเป็น พระอรหันต์ที่แตกฉานในพระธรรมวินัยจำนวน ๕๐๐ รูป

- พระอานนท์เป็นภิกษุรูปเดียวที่ไม่ใช่พระอรหันต์ (เป็นโสดาบัน) แต่ได้รับมอบหมายให้เข้าร่วมสังคายนา และสามารถบรรลุธรรมเป็นพระอรหันต์ได้ในคืนก่อนวันเริ่มสังคายนา

- เมื่อสังคายนาแล้วเสร็จ พระปุราณะพร้อมบริวาร ๕๐๐ รูปได้แสดงความเห็นคัดค้านสิกขาบทบางข้อ และยืนยันปฏิบัติตามเดิม โดยอ้างพุทธานุญาตที่พระอานนท์จำได้ว่าพระพุทธเจ้าทรงเคยอนุญาตให้สงฆ์ถอนสิกขาบทเล็กน้อยได้ แต่ไม่ได้ทรงระบุว่าสิกขาบทเล็กน้อยเหล่านั้นได้แก่อะไรบ้าง (จุดเริ่มต้นของการแตกเป็น ๒ นิกาย)

รู้ไหม? ความคิดเรื่องการทำสังคายนาเกิดขึ้นครั้งแรกตั้งแต่ครั้งพุทธกาล หลังจากนิครนถนาฏบุตร ศาสดาของศาสนาเชนสิ้นชีวิตลง ได้เกิดความแตกแยกขึ้นเพราะสาวกไม่ได้จัดการรวบรวมคำสอนของศาสดาให้เป็นหมวดหมู่ ทำให้เกิดการทะเลาะถกเถียงกันในหมู่ศาสนิก พระพุทธเจ้าจึงทรงแนะนำให้หมู่สงฆ์ร่วมกันทำสังคายนาหลังจากที่พระองค์ปรินิพพานไปแล้ว เพื่อรักษาพระธรรมวินัยไว้ให้คงอยู่เป็นตัวแทนพระองค์สืบไป


Source : อัจฉริยะ ๑๐๐ หน้า พระพุทธศาสนา โดย ฐิติขวัญ เหลี่ยมศิริวัฒนา
Credit pic : Zee TV

การสังคายนาพระไตรปิฎกฝ่ายเถรวาท
http://www.dhammajak.net/forums/viewtopic.php?f=26&t=47652