กลับมาที่การทำงานของกาย ผ่านระบบประสาทที่ "ไม่" เป็นอัตโนมัติ (Voluntary action) อีกครั้ง

ในเบื้องต้นนี้ จะเป็นจิต ที่สั่งการให้กายกระทำ

แต่หลังจากสั่งการกระทำแล้ว สำหรับกิจที่ทำมาจนเคยชิน จิตก็ไม่จำเป็นที่จะต้องมาสนใจ มาควบคุมกายต่อ

แต่ปล่อยให้กาย คือระบบประสาท (แคบเข้าก็คือสมอง ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของกาย ที่บันทึกการกระทำในกิจนั้นๆ ผ่านการเรียนรู้ของระบบ Neural Network จากการกระทำซ้ำ) คอยควบคุม คอยกระทำการงานของเขาได้เองโดยอัตโนมัติ ตามเจตจำนงค์ ที่จิตสั่ง (เจตนาเจตสิก หรือกรรม ในกรรมภพ ของวงจรปฏิจจสมุปบาท) เพื่อเป็น "เหตุ" ที่ "คลิ๊ก" ให้เกิดการกระทำไว้ในตอนแรกเท่านั้น

หมายถึง จิต ทำการสั่ง แล้วกายกระทำต่อตามความเคยชิน ตามความคุ้นเคยไปได้ของเขาเอง (โดยมีกายส่วนอื่น คือสมองและระบบประสาทอื่นๆ เป็นศูนย์ควบคุม เหมือนระบบ Autopilot ในเครื่องบิน)

เช่นเดียวกับที่เคยกล่าวเอาไว้แล้วนะครับว่า ถ้าแยกใจออกมาเป็นผู้ดูกายได้จริงๆแล้ว กายก็จะเหมือนกับเป็นหุ่นยนต์ชีวะ หรือ Bio - machine ที่มีระบบควบคุมการทำงานอยู่สองระบบ

คือระบบที่คอยควบคุมการทำงานขั้นพื้นฐาน เพื่อยังชีวิตให้อยู่ได้อย่างปลอดภัย โดยที่จิตไม่ต้องเข้าไปยุ่งด้วย ซึ่งก็คือระบบประสาทที่เป็นอัตโนมัติต่างๆทั้งหลาย

กับอีกระบบที่คอยรับคำสั่งจากจิตอีกที ซึ่งก็คือระบบประสาทที่ "ไม่" เป็นอัตโนมัติ

โดยระบบประสาทที่ "ไม่" เป็นอัตโนมัตินี้ ก็ยังมีระบบของชุดคำสั่งช่วยเหลือ สำหรับงานที่ฝึกฝนมาจนคุ้นชินแล้วนี้ คอยช่วยดำเนินการแทนจิตให้อีกที เพื่อลดภาระของจิต ไม่ต้องใช้ทรัพยากรของจิต (คือพลังของสติ สัมปชัญญะ และสมาธิ) มาคอยจดจ่อควบคุมอีกที ให้สิ้นเปลืองเวลาในการทำกิจอย่างอื่น ที่จิต "หลงคิด" หรือ "ใช้สติ + ปัญญาสัมปชัญญะคิด" และตัดสินว่าสำคัญกว่าไป

ซึ่งเจ้าระบบของชุดคำสั่งช่วยเหลือ ที่เป็นเสมือนระบบ Autopilot ที่บันทึกและควบคุมโดยสมอง สำหรับเอาไว้ทำงานที่ฝึกฝนมาจนคุ้นชินจนเกิดเป็นทักษะขึ้นมาแล้วนี้ เช่น ในการว่ายน้ำ ในการเล่นกีฬา หรือในการประกอบกิจวัตรประจำวันต่างๆนั้น

จะเห็นได้ว่า เป็นส่วนประกอบหนึ่งของระบบประสาท ซึ่งก็คือระบบทาง "กาย" (เช่นเดียวกับระบบควบคุมทางกายอื่นๆ)

ไม่ใช่ระบบทาง "จิต" หรือทาง "ใจ"

หมายความว่า เมื่อกายแตกดับลงไปแล้ว ระบบชุดคำสั่ง Autopilot ดังกล่าว ก็สูญหายไปพร้อมกับกายด้วย ไม่สามารถนำติดตัวข้ามภพข้ามชาติไปอีกได้

(เช่นเดียวกับกับความสามารถหลายอย่าง และความจำได้หมายรู้ส่วนใหญ่ ที่ถูกบันทึกไว้ด้วยระบบ Neural Network ของสมอง)

คือถ้ากรรมส่งมาเกิดเป็นมนุษย์อีก กิจต่างๆเหล่านั้น ก็ต้องมาฝึกฝนกันใหม่ มาหัดเดิน หัดวิ่ง หัดว่ายน้ำ หัดตีปิงปอง หัดเล่นเทนนิส ฯลฯ กันใหม่

(ยกเว้นกิจที่แฝงมากับยีนส์ มากับระบบประสาทอัตโนมัติ คือกิจตามสัญชาตญาณ อันเนื่องมาจากพีชนิยาม

หรือในกรณีพิเศษจริงๆ เช่น เด็กอายุไม่กี่ขวบ หัดดนตรีเพียงเล็กน้อย ก็สามารถเล่นดนตรีได้คล่องแคล่วเหมือนผู้ใหญ่

ซึ่งกรณีเด็กความสามารถพิเศษ (Gifted & Talented Children) ที่ไม่ได้เกิดเป็นการทั่วไปตรงนี้ ในทางแพทย์ก็ยังหาคำอธิบายสาเหตุที่มาไม่ได้อย่างชัดเจน แต่ในทางพุทธ คงต้องมานั่งวิเคราะห์กันอีกทีว่า เป็นผลมาจากธรรมนิยามข้อย่อยใด)

ซึ่งระบบของการฝึกฝนจนเกิด Autopilot ทางกาย ที่ไม่สามารถนำติดตัวข้ามภพข้ามชาติไปได้ดังกล่าวนั้น จะต่างจากระบบของการฝึกจิตนะครับ

หมายถึงว่า ในการฝึกจิตนั้น เมื่อฝึกมาจนคุ้นชินแล้ว ความคุ้นชิน หรือความเสพคุ้นของอาการ การปรุงแต่งต่างๆ (เจตสิก) ในจิตเหล่านั้น จะถูกย้ำบันทึกลงในจิต และสามารถหิ้ว (carry on, carry forward) ข้ามภพข้ามชาติได้

เช่น คนที่จิตใจสงบ เยือกเย็น ถ้าทำกรรมได้เกิดมาเป็นมนุษย์ใหม่ ก็จะเป็นคนที่มีจิตใจสงบ เยือกเย็น ติดตัวมาแต่เกิด

หรือผู้ที่ฝึกสมาธิมาจนได้ฌาน ถ้าทำกรรมได้เกิดมาเป็นมนุษย์ใหม่แล้วได้มาฝึกสมาธิอีก ก็จะเข้าสมาธิได้ไว และได้ลึก ตามระดับฌานที่เคยสะสมมา แถมยังสามารถพัฒนาไปในฌานที่ลึกกว่าได้อย่างรวดเร็ว ต่อยอดจากของเดิมที่เคยสะสมมาไว้

(ในเชิงอภิธรรม การบันทึกความคุ้นชินทางจิตในปัญจทวารวิถีและมโนทวารวิถีตรงนี้ กระทำในช่วงของตทาลัมพนจิต คือจิตสองดวงสุดท้ายในวิถีจิต แล้วเก็บข้อมูลลงไว้ในภวังคจิต โดยเป็นการตอกย้ำอาการทางจิต หรือกลุ่มของเจตสิกที่เสพคุ้นผ่านอารมณ์นั้นๆ ให้แน่นแฟ้นคุ้นชินในจิตยิ่งขึ้น แต่ถ้าในฌานวิถี จะบันทึกในสภาวะขณะแห่งฌานจิตนั้นเลย)

ซึ่งการบันทึกลงในจิตนี้ ถ้าเป็นส่วนกุศล (ชวนะ กุศลจิต) ก็สะสมเป็นบารมี ถ้าเป็นส่วนอกุศล (ชวนะ อกุศลจิต) ก็สะสมเป็นกิเลสอนุสัยสังโยชน์ ฝังเป็นสันดาน ซึ่งมีรากศัพท์มาจากคำบาลีว่า สนฺตาน (สันตานะ), สนฺตาโร (สันตาโร), หรือ สันตะ สันตติ ที่แปลว่า การสืบต่อ (แต่สำหรับคำว่า สันตานะ นอกจากสืบต่อแล้ว ยังเพิ่มการสั่งสมด้วย ลงในจิต)

และอาการของจิต หรือกลุ่มของเจตสิกที่เสพคุ้น จนฝังเป็นสันตานะอยู่ในจิตนี้หล่ะครับ จะมีอิทธิพลต่อการกำหนดสภาพจิต หรือคุณภาพของจิต เมื่อเกิดผัสสะใหม่มากระทบ ว่าจะทำให้คุณภาพของจิตที่เกิดตามมา เป็นกุศล หรืออกุศล หรือไม่เป็นทั้งกุศลและอกุศล (อัพยากฤต)

(ในเชิงอภิธรรม การบันทึกของตทาลัมพนจิตในอดีตลงในภวังคจิต จะมีอิทธิพล ต่อการพิจารณาไต่สวนอารมณ์ (สันตีรณกิจ ของสันตีรณจิต ในปัญจทวารวิถี) และตัดสินอารมณ์ (โวฏฐัพพนกิจ ของโวฏฐัพพนจิต ทั้งในปัญจะและมโนทวารวิถี) ในผัสสะใหม่ที่มากระทบ ว่าจะให้จิตเสพอารมณ์ (ชวนกิจ ของชวนจิต) ในทางใด

ระหว่างกุศล (มหากุสลจิต ๘ รูปวจรกุศลจิต๕ อรูปาวจรกุศลจิต ๔ มรรคจิต ๔), อกุศล (โลภมูลจิต ๘ โทสมูลจิต ๒ โมหมูลจิต ๒), หรืออัพยากฤต (มหากิริยาจิต ๘ หสิตุปปาทจิต ๑ รูปาวจรกริยาจิต ๕ อรูปาวจรกริยาจิต ๔ ผลจิต ๔) ที่จะเกิดขึ้นต่อในชวนจิตของวิถีนั้น)

และถ้าจะว่ากันในภาพที่กว้างกว่าในระดับวิถีจิตหนึ่งๆ คือหมายถึงในช่วงชีวิตหนึ่งๆ จนถึงข้ามภพข้ามชาติกันแล้ว ความเสพคุ้นในระดับวิถีจิตเหล่านี้ ก็จะทำหน้าที่เป็นอาหาร (นามอาหาร) เสริมสร้างให้องค์ธรรมต่างๆ ถูกพัฒนาตามกันขึ้นมาอย่างต่อเนื่องเป็นลูกโซ่ ทั้งทางด้านกุศลและอกุศล ตามพุทธพจน์ที่ปรากฏในตัณหาสูตร และอวิชชาสูตร ที่เคยยกมาให้อ่านนะครับ

ตัณหาสูตร http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/v.php?B=24&A=2782&Z=2853&pagebreak=0
อวิชชาสูตร http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/v.php?B=24&A=2712&Z=2781&pagebreak=0

ซึ่งถ้าจะกล่าวถึงองค์ของกุศลธรรมต่างๆ ที่ถูกพัฒนาขึ้นตามความเสพคุ้นของจิตในทางโลกุตรกุศล จนเกิดวิชชาและวิมุตติขึ้นในอริยบุคคลในแต่ละระดับแล้วนี้

วิชชาที่เกิดขึ้นในแต่ละระดับ จะเข้ามาตัดอาการของจิตที่ไม่ดี ไม่มีคุณภาพ อันได้แก่อกุศลเจตสิกบางตัว ให้หายไป ไม่กำเริบอีก และ/หรือเบาบางลงไป ในตัวที่เหลือ

เช่น วิชชาที่เกิดขึ้นในระดับโสดาบัน จะทำหน้าที่กำจัดทิฏฐิเจตสิกและวิจิกิจฉาเจตสิก (และทำให้อกุศลเจตสิกตัวอื่น เบาบางลงไป)

วิชชาที่เกิดขึ้นในระดับสกทาคามี ไม่ได้กำจัดเจตสิกใด แต่ทำให้อกุศลเจตสิกตัวอื่น เบาบางลงไป โดยเฉพาะโทสะเจตสิก (รวมบริวารคือ อิสสา, มัจฉริยะ, กุกกุจจะ) และโลภะเจตสิกประเภทกามราคะ

วิชชาที่เกิดขึ้นในระดับอนาคามี จะทำหน้าที่กำจัดโทสะเจตสิก (รวมบริวารคือ อิสสา, มัจฉริยะ, กุกกุจจะ) และโลภะเจตสิกประเภทกามราคะ ให้หมดไป (รวมถึงทำให้อกุศลเจตสิกที่เหลือ เบาบางลงอีก)

ซึ่งอาการที่เจตสิกหายไป และ/หรือเบาบางลงไปในบางตัวนี้ ก็สามารถหิ้ว หรือ carry forward ข้ามภพข้ามชาติได้เช่นกัน

คือสภาวะของโสดาบัน หรือสกทาคามี หรืออนาคามี ถ้าต้องตาย (จุติ) แล้วไปเกิดใหม่ (ปฏิสนธิ) อาการที่เจตสิกหายไป และ/หรือเบาบางลงไปในบางตัวนี้ ก็ยังคงอยู่

จนกระทั่งเจตสิกกลุ่มอกุศลเจตสิกทั้งหมด ถูกวิชชาที่เกิดขึ้นเป็นครั้งสุดท้าย กำจัดหมดลงไปในขั้นอรหันต์ที่ยังมีธาตุขันธ์เหลืออยู่ (กิเลสนิพพาน)

จนกระทั่งถึงที่สุดก็คือ เจตสิกทั้งหมด ถูกกำจัด จนไม่เหลืออาการแห่งจิต ไม่เหลือการปรุงแต่งแห่งจิต รวมถึงไม่เหลือจิต และขันธ์อื่นๆทั้งหมดอยู่อีก เป็นสภาพของการพ้นขันธ์ พ้นการปรุงแต่งลงได้แล้วทั้งหมด ในขั้นอรหันต์ที่เป็นขันธนิพพาน หรือปรินิพพาน ที่หมายความว่า การดับรอบสิ่งที่เนื่องด้วยการปรุงแต่งลงได้แล้วทั้งหมด อย่างถาวร

ขอเพิ่มเติมเกร็ดอีกเล็กน้อย กับความเสพคุ้นทางจิตนะครับ

โดยความเสพคุ้นทางจิตที่กล่าวถึงตรงนี้ นอกจากสามารถ "หิ้ว" ข้ามภพข้ามชาติ โดยส่งผลต่อสภาพจิตในภพใหม่ได้แล้ว

ยังสามารถส่งผลต่อ "รูป" หรือ "กาย" ในภพใหม่ ในอัตตภาพใหม่ ได้ด้วยอีกต่อหนึ่ง

เช่น คนที่มักโกรธ จุดเดือดต่ำ โกรธง่าย เมื่อตายไปถ้ากลับมาเป็นมนุษย์อีก ก็จะมีผิวพรรณทราม

หรือคนที่มีจิตใจโหดร้าย รังแกสัตว์ เมื่อตายไปถ้ากลับมาเป็นมนุษย์อีก ก็จะมีร่างกายอ่อนแอ มีโรคมาก ฯลฯ

และในทางกลับกัน คนที่จิตใจดี จุดเดือดสูง โกรธยาก ไม่พยาบาท เมื่อตายไปถ้ากลับมาเป็นมนุษย์อีก ก็จะมีกายที่ดูน่าเลื่อมใส

หรือคนที่มีจิตใจเมตตา ไม่รังแกสัตว์ เมื่อตายไปถ้ากลับมาเป็นมนุษย์อีก ก็จะมีร่างกายแข็งแรง มีโรคน้อย ฯลฯ

ตามที่พระบรมครูทรงกล่าวไว้ในจูฬกัมมวิภังคสูตร นะครับ

http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/v.php?B=14&A=7623&Z=7798&pagebreak=0

กลับไปที่เกร็ดเล็กเกร็ดน้อย ของการฝึกสติสัมปชัญญะผ่านการรู้กายกันอีกที

สรุปนะครับว่า จะมีการกระทำทางกายอยู่ด้วยกันใน ๒ รูปแบบคือ

๑) แบบที่ กายคุมกาย ของเขาเองตามธรรมชาติ ซึ่งในทางการแพทย์เรียกกระบวนการควบคุมนี้ว่า การทำงานนอกเหนืออำนาจจิตใจ (Involuntary Action) ผ่านระบบประสาทอัตโนมัติ (Autonomic Nervous System)

เช่น การควบคุมการเต้นของหัวใจ, อาการขนลุกเมื่อร่างกายสัมผัสอากาศหนาวเย็น, การจามหรือสำลักเมื่อเจอสิ่งแปลกปลอมเข้าไปในหลอดลม, การสะดุ้งหนีเมื่อโดนของร้อน, ฯลฯ

๒) แบบที่จิต ต้องออกคำสั่งแก่กายก่อน กายถึงจะทำงานได้ ซึ่งในทางการแพทย์เรียกกระบวนการควบคุมนี้ว่า การทำงานภายใต้อำนาจจิตใจ (Voluntary Action) ผ่านระบบประสาทกาย (Somatic Nervous System)

ซึ่งได้แก่อิริยาบถต่างๆของกาย ทั้งใหญ่และย่อย เช่น นั่ง นอน ยืน เดิน ก้าว ถอย แล เหลียว คู้เข้า เหยียดออก กิน ดื่ม เคี้ยว ลิ้ม ถ่ายอุจจาระปัสสาวะ หลับ ตื่น พูด นิ่ง ฯลฯ

หรือกลุ่มของการทำงานแบบซับซ้อน ที่เอาอิริยาบถต่างๆ มาร้อยเรียงจนเกิดเป็นลำดับวงจร (sequence) ของการทำงานนั้นๆอีกที เช่น การอาบน้ำ การแต่งตัว การแสดงท่าทาง การเต้น การเล่นกีฬาต่างๆ ฯลฯ

โดยแบบที่สองนี้ ยังมีระบบช่วยสนับสนุนการทำงาน คือระบบที่สั่งการให้กายทำงาน ตามความคุ้นชินที่ฝึกฝนไว้แล้ว (ซึ่งเรียรู้และบันทึกผ่านระบบ Neural Network ในสมอง) หรือตามสัญชาติญาณ (ซึ่งติดตัวมาในยีนส์) โดยอาศัยแค่การออกคำสั่งครั้งแรกจากจิต ผ่านสิ่งที่เรียกว่า เจตนา (เจตนาเจตสิก) เพื่อคลิ๊กกระบวนการเท่านั้น

ซึ่งจิต จะใช้สติ มาจดจ่อควบคุม หรือไม่จดจ่อควบคุมการกระทำตรงนี้ต่อจนจบการกระทำก็ได้

แต่ส่วนมากสำหรับผู้ที่ไม่ได้ฝึกสติมาดีแล้ว จิตจะ "หลง" ไปในโลกแห่งความคิด หรือในความเหม่อลอย ไร้การปักใจลงในอารมณ์ โดยปล่อยให้ระบบประสาท ควบคุมการทำงานของกายไป ด้วยอาการขาดสติ ไม่รู้เนื้อรู้ตัวว่ากำลังทำอะไรอยู่

และในการกระทำ จนเกิดความคุ้นชินนี้ ก็ไม่ได้เกิดขึ้นเองเฉยๆ

หมายถึง ก่อนที่กายจะถูกฝึกฝนจนชำนาญ จนกระทั่งระบบประสาท สามารถเข้ามาคุมการทำงานของกายเองได้นั้น ก็จะต้องเริ่มต้นจากการที่ จิต ใช้สติ สัมปชัญญะ สมาธิ เข้ามาควบคุมการกระทำนั้นๆในช่วงฝึกฝน ในช่วงเบื้องต้นอย่างต่อเนื่อง

เช่น การฝึกเดินใหม่ๆ การฝึกวิ่งใหม่ๆ การฝึกว่ายน้ำใหม่ๆ การฝึกขับรถใหม่ๆ การทำงานในสิ่งใหม่ๆ ฯลฯ

เพื่อให้กาย สามารถกระทำกิจ ให้เป็นไปตามที่จิตต้องการได้ จนกว่าระบบช่วยสนับสนุนการทำงาน จะถูกเรียนรู้ บันทึก และมารับหน้าที่ต่อไป เมื่อฝึกฝนจนชำนาญดีแล้ว (ในกรณีที่ต้องทำกิจกรรมนั้นๆอยู่เรื่อยๆ)

และด้วยอาการของความ "ชำนาญดีแล้ว" นี่เองละครับ ที่ทำให้จิตของผู้ที่มีสติไม่แข็งแรง เกิดอาการเผลอสติ หลงเข้าไปอยู่ในโลกแห่งความคิด หรือในโลกแห่งความหลงเพลิน เคลิบเคลิ้ม เหม่อลอย ในขณะที่กระทำกิจที่คุ้นชินที่ว่า ด้วยอาการขาดการรู้เนื้อรู้ตัว

แม้ว่าในขณะที่เริ่มต้นกระทำนั้น จะตั้งใจไม่ให้ขาดสติเลยก็ตาม

ยกตัวอย่างเช่น การควบคุมเครื่องจักร เครื่องปั๊ม เครื่องรีด เครื่องบดต่างๆ ฯลฯ ที่มักเกิดอุบัติเหตุกับผู้ควบคุม อันเนื่องมาจากการทำงานที่ชำนาญ จนกลายเป็นความคุ้นชินโดยอัตโนมัติ แต่อัตโนมัติเกินไปจนประกอบด้วยความประมาท ขาดสติ

หรือแม้กระทั่งเวลาฝึกสติในรูปแบบ เช่น สำหรับผู้ที่ฝึกสติด้วยการขยับมือ ๑๔ ขั้นตามแบบฉบับขององค์หลวงพ่อเทียนท่าน

เมื่อฝึกจนคุ้นเคยกับขั้นตอนทั้ง ๑๔ จนกายขยับไปได้เองแล้ว ถ้าเผลอเพลิน หรือเผลอไปในโลกแห่งความคิด .. อาการ "หยุด" ของมือในแต่ละขั้น แต่ละสเต็ป ก็จะเริ่มหายไป มีแต่อาการขยับเคลื่อน เลื่อนไหลของมือไปแบบต่อเนื่อง แต่ขาดสติ

จนกว่าจิตจะเกิดสติ รู้ทันในอาการ "หลงคิด" หรือ "หลงเพลิน เหม่อลอย" จิตจึงจะกลับมาอยู่กับการ "เคลื่อน และ หยุด" ของมือใหม่

ซึ่งตรงนี้ คือจุดเชื่อมต่อ ที่องค์หลวงพ่อเทียน ท่านเริ่มสอนการปฏิบัติด้วยการฝึกรู้กาย จนเข้ามารู้ที่ใจ (คือเฝ้าดูอาการหลงคิด หรือเหม่อลอย) ตามแบบฉบับของท่าน

ซึ่งก็สอดคล้องตามคำสอนของพระบรมครู ทั้งในส่วนของการฝึกสติสัมปชัญญะว่าด้วยการรู้กาย รวมถึงการรู้ใจ (หรืออาการ - การปรุงแต่งแห่งใจ อันได้แก่สัญญา เวทนา และวิตก (ที่เป็นองค์เด่นของสังขาร) .. หรือเรียกรวมอาการ - การปรุงแต่งแห่งใจนี้ว่า เจตสิกธรรม)

แล้วจะกลับมาลงรายละเอียดอีกสักเล็กน้อย ในวิธีฝึกสติด้วยการเคลื่อนไหวแบบหลวงพ่อเทียนนะครับ

กลับมาที่การฝึกสติสัมปชัญญะ ผ่านการกระทำทางกาย แบบที่ (๑) กายคุมกายของเขาเองตามธรรมชาติ กับแบบที่ (๒) จิตต้องสั่งการ โดยมีสมองและระบบประสาท ช่วยคุมการทำงานให้ด้วยนั้น

ซึ่งในการฝึกดูกายตรงนี้ ใจ หรือจิต จะสามารถมีสติ "ระลึกรู้" ได้ดีหรือไม่ ก็ด้วยการหมั่นโยนิโสฯ ในลักษณะอาการแห่งกาย (ลงในวิเสสลักษณะ) จนจำอาการแห่งกายนั้นๆได้ ชัด แม่น แน่น หนา

และจะสามารถมีปัญญาสัมปชัญญะ รู้อาการแห่งกาย "ได้ชัด" + "ตรงตามความเป็นจริง" (คือตามวิเสสลักษณะในเบื้องต้น และสามัญลักษณะในเบื้องปลาย) ได้หรือเปล่า ก็ด้วยกำลังของสมาธิ คือความจดจ่อ และความต่อเนื่อง ในสิ่งเดียว

เพื่อให้อาการแห่งการ "รู้ชัด" นั้นๆ ปรากฏขึ้นได้ "ชัด" อย่างต่อเนื่อง โดยไม่ซัดส่าย ไม่มีเงามัวของนิวรณ์ เช่นความคิดฟุ้ง ความง่วงเหงา ความเคลิบเคลิ้ม ฯลฯ เข้ามาปิดกั้น หรือเข้ามาแทรกเป็นสัญญาณรบกวน (Noise) ให้อาการรู้ชัดนั้น เบลอ พร่ามัว จนไม่ประติดประต่อ และขาดตอนลงไป

(สมาธิปทฏฺฐานา จ ปญฺญา - สมาธิ เป็นเหตุใกล้ ให้เกิดปัญญา .. คืออาการรู้ ที่มีกำลังของสมาธิ แหวกสิ่งปกปิดออกไปแล้วรู้ให้มั่นในสิ่งเดียวอย่างต่อเนื่อง จนรู้ได้ชัด ตรง ตามความเป็นจริงของกระบวนธรรม)

และนอกจากการฝึกสติระลึกรู้ และสัมปชัญญะรู้ชัด ลงในลักษณะอาการจำเพาะของอิริยาบถแห่งกาย หรือวิเสสลักษณะแห่งรูปแล้ว

นักปฏิบัติ ยังสามารถเฝ้าสังเกต จนเห็นถึงการทำงาน ที่เป็นไปได้ด้วยตัวของกายเองตามเหตุปัจจัย โดยไม่มีสัตว์ บุคคล ตัวตน เราเขาที่ไหนมาสั่งมาคุม

ซึ่งก็คือ อนัตตสภาวะแห่งกาย ได้ง่ายๆอีกด้วย

โดยวิธีการก็คือ การใช้สติ สัมปชัญญะ สมาธิ แยกกายออกจากใจ

แล้วใช้ใจ เข้ามาจดจ่อ เฝ้าดูกายทำงานด้วยตัวของเขาเองลงเป็นปัจจุบัน ตามอาการของกาย หรือตามอิริยาบถใหญ่และย่อยในชีวิตประจำวันนั่นเอง

เช่น ในขณะนั่งหรือนอนนิ่งๆ ให้ลองใช้จิต เข้ามา "รู้สึก" ในอาการเต้นของหัวใจ ที่เต้นไปได้ด้วยตัวเขาเองโดยที่จิต ไม่สามารถแทรกแซงสั่งการโดยตรงได้

หรือในขณะนั่งหรือนอนนิ่งๆ ให้ลองใช้จิต เข้ามา "รู้สึก" ในลมหายใจ หรือในอาการพองยุบของท้อง โดยไม่แทรงแซงอาการที่ดำเนินไปโดยธรรมชาติของกาย (ซึ่งที่จริงแล้ว จิต ก็สามารถแทรกแซงได้ แต่จะเกิดความอึดอัดบีบคั้นตามมา)

โดยกิริยาอาการที่เกิดขึ้นที่จิต จะมีแค่อาการ "รู้" แต่เพียงอย่างเดียว ไม่ควบคุม ไม่บังคับลมหายใจ ปล่อยให้กาย หายใจของเขาเอง จะสั้นจะยาว จะมากจะน้อย ก็เป็นไปตามความต้องการออกซิเจนของกายเขาเอง ตามธรรมชาติ

(เหมือนกับการปฏิบัติในขั้นตอนแรกของอานาปานสติ ที่ต้องเริ่มจากการหายใจยาวก่อน เพราะระบบการเผาผลาญ หรือ Metabolism ในร่างกายยังคงสูงอยู่ ยังต้องการออกซิเจนมากอยู่ เมื่อเริ่มนั่งใหม่ๆ)

หรือในขณะเดินหรือวิ่งในทางตรง ให้ใช้ใจ รับรู้ขาแขนที่เคลื่อนไหว ด้วยการควบคุมของระบบประสาท โดยไม่เข้าไปแทรงแซงการทำงาน

ซึ่งก็คือ การ "รู้" หรือ "รู้สึก" ในอาการเดิน อาการวิ่ง ลงมาที่ใจ "อย่างเบาๆ อย่างนิ่มๆ" (สำนวนหลวงพ่อเทียนท่าน) หรือ "อย่างซื่อๆ" (สำนวนหลวงพ่อคำเขียน ศิษย์หลวงพ่อเทียนท่านอีกที)

โดยมีอาการที่ใจอย่างเดียวคือ "รู้" หรือ "รู้สึก" อย่างนุ่มๆ ลื่นไหลไปตามธรรมชาติ ไม่ต้องไปเพ่งไปจ้องให้ตึงเกินไปจนปวดหัวปวดขมับ นั่นหล่ะครับ

(และในอิริยาบถใหญ่และย่อยอื่นๆ ที่ทำจนคุ้นชินแล้ว ก็ใช้วิธีการฝึกสังเกต อย่างเดียวกัน)

หรือในบางจังหวะ ผู้ปฏิบัติก็สามารถสังเกตกาย ที่ทำงานไปได้ด้วยตัวเขาเอง โดยที่ใจไม่ได้สั่ง

ได้แก่ การทำงานของกาย ภายใต้ระบบการทำงานโดยอัตโนมัติ ที่ตอบสนองกับสิ่งเร้าแบบฉับพลัน (Reflex Action) เช่น การสะบัดมือหนีเมื่อจับของร้อน การจามการสำลักเมื่อมีสิ่งแปลกปลอมเข้าไปในหลอดลม ฯลฯ

ซึ่งเกิดขึ้นโดยที่ใจ "ไม่รู้ตัว" และ "ไม่ตั้งใจ" สั่งกาย .. แต่กาย ทำงานตามระบบป้องกันตัวของเขาเอง

... หรือกลับกันในบางจังหวะ ซึ่งผู้ปฏิบัติสามารถเขามาดูกาย ที่ไม่ยอมทำงานตามคำสั่งของใจ ได้อีกด้วยนะครับ

คืออาการที่ ใจ "รู้ตัว" และ "ตั้งใจ" สั่งกาย .. แต่กาย ไม่ยอมทำงานตามคำสั่งเสียเอง

ยกตัวอย่างเช่น ..

เคยเป็นกันมั้ยครับ ในขณะที่นั่งสวดมนต์ หรือนอนหลับทับแขนนานๆ แล้วเกิดอาการแขนขาชาด้าน จนไม่มีความรู้สึก ขยับอะไรไม่ได้

ตอนนี้หล่ะครับ ที่เอาไว้ดูอาการ "ดื้อ" ของกาย ที่ไม่ยอมทำตามคำสั่งของใจ

คือหลังจากนั่งคุกเข่าหรือพับเพียบสวดมนต์นานๆเข้าจนขาชา เมื่อสวดเสร็จแล้วจะลุกไปทำกิจอย่างอื่นต่อ

พอใจสั่งให้กายลุก แต่ขาเจ้ากรรมไม่ยอมทำตามความต้องการของใจ ไม่สามารถยันกายให้ลุกขึ้นได้ ต้องเอามือช่วยเกาะช่วยพยุง หรือบางทีถึงกับต้องยอมคลานไป หรือจนถึงกับต้องทรุดนั่งลงไปใหม่

หรือเมื่อเด็กๆ ขณะตื่นนอนขึ้นมา แล้วรู้สึกแขนชาจนหมดความรู้สึก เพราะกายนอนทับแขน จนเลือดลมไม่ไปหล่อเลี้ยงกล้ามเนื้อเป็นเวลานาน

เมื่อใจพยายามสั่งแขนให้ยกขึ้น ก็ยกขึ้นไม่ได้ ต้องเอาอีกมือช่วยจับยกขึ้น (และตอนที่อีกมือจับ ก็เหมือนกับจับอะไรทื่อๆท่อนหนึ่ง ที่ไม่ใช่ "แขนเรา")

หรือใจพยายามสั่งนิ้วกระดิก แต่ก็กระดิกไม่ได้ .. ใจก็ได้แต่รับรู้ผ่านตา มองแขนที่ชา เป็นอัมพาตชั่วคราวนั้นแบบตาปริบๆ จนกว่าเลือดลมจะเดินได้สะดวก ใจถึงจะสามารถสั่งการใหม่ ให้แขนให้นิ้วขยับเคลื่อนไหวได้

ซึ่งถ้านักปฏิบัติ หมั่นสังเกตอาการที่ ใจสั่งกายไม่ได้ แบบชั่วคราวตรงนี้ บ่อยครั้งเข้าไปเรื่อยๆ

ก็จะซาบซึ้งถึงใจกับอาการที่กาย ไม่ใช่ของๆเรา ไม่ใช่เราอย่างแท้จริง บังคับบัญชาให้ทำงานตามอยากไม่ได้ทุกครั้ง

โดยผู้ปฏิบัติ จะเกิดความเข้าใจอย่างแจ่มแจ้งเลยนะครับว่า ..

เจตจำนงค์ หรือเจตนาจากใจ ที่จะสั่งการให้กายทำงานนั้น เป็นเพียงแค่องค์ประกอบเล็กๆองค์ประกอบหนึ่งเท่านั้น ที่ขับเคลื่อนให้กายทำงานได้

และที่กายทำงานได้ ก็เนื่องมาจากเหตุปัจจัยล้วนๆ อันประกอบไปด้วย

นาม อันได้แก่ จิต เป็นประธาน โดยมี เจตนา เป็นกิริยา (หรือเป็นกรรม ที่หมายถึงการกระทำ (ทางใจ)) :b46:

และรูป อันได้แก่ ระบบประสาท กระดูก กล้ามเนื้อ เส้นเอ็น เส้นเลือด ปริมาณออกซิเจนในเลือด อุณหภูมิและสิ่งแวดล้อมที่เหมาะสม ฯลฯ

ซึ่งรวมแล้วก็คือ ความพร้อมขององค์ประกอบแห่งกายหรือรูป อันหมายถึงการประสานงานร่วมกันอย่างประจวบเหมาะระหว่างธาตุดิน น้ำ ลม ไฟ หรือมหาภูตรูปทั้ง ๔ ที่เป็นส่วนกระทำต่อ (ทางกาย)

ไม่มีสัตว์ บุคคล ตัวตน หรือใครที่ไหน ที่จะสามารถมาบังคับบัญชาให้กายทำงานไปได้ ถ้าองค์ประกอบ หรือเหตุปัจจัยทั้งนาม (จิต เจตสิก) และรูป เหล่านี้ ไม่มาประชุมพร้อม

ซึ่งผู้ปฏิบัติ ก็จะเห็นการที่กาย ทำงาน หรือไม่ยอมทำงาน ไปได้ด้วยตัวเขาเองตามเหตุปัจจัย

โดยจะสามารถสังเกตเห็นได้ถึงสภาวธรรมต่างๆ ที่เกิดขึ้น ตั้งอยู่ และดับไปได้เอง เพราะถูกบีบคั้นให้เกิดความเปลี่ยนแปลงไปตามเหตุปัจจัย หามี "ตัวเรา" ผู้สั่งอย่างแท้จริงได้ไม่ ตามที่ได้อธิบายย้ำมานะครับ

(ซึ่งการปฏิบัติด้วยการรู้กายตรงนี้ ก็จะเป็นแนวทางเดียวกับการปฏิบัติด้วยการรู้ใจ ด้วยการเฝ้าสังเกตใจ ที่ทำงานได้ด้วยตัวของเขาเอง เช่น ร้องเพลงเอง คิดฟุ้งปรุงแต่งเอง หรือบางทีก็ไม่ยอมทำตามที่ตั้งใจ เช่น บังคับให้ไม่กังวล ไม่กลัว ไม่เศร้า ไม่ทุกข์ ก็ไม่ได้ (แต่สอนให้ฉลาดจนเห็นโลกตามจริงได้ เพื่อพ้นทุกข์) .. แล้วจะกลับมาลงรายละเอียดเพิ่ม เมื่อถึงช่วงของการฝึกสติสัมปชัญญะ ด้วยการรู้ใจนะครับ)

ซึ่งการเห็นตรงนี้ หมายถึงการเห็นว่าไม่มี "ตัวเรา" ที่แท้จริง แฝงอยู่ในขันธ์ทั้งหลาย

ขันธ์ทั้งหลายจะหยุดกระทำ หรือกระทำการเองได้ ก็เนื่องด้วยเหตุปัจจัย

ซึ่งในปุถุชนก็คือ เมื่อมีเหตุอันได้แก่ผัสสะมากระตุ้น มีเจตนาที่แฝงไว้ด้วยอวิชชาสนับสนุน ขันธ์ต่างๆก็จะผุดเกิดขึ้นและทำงานของเขาไปได้เอง เพื่อสนองอวิชชาคืออาการเข้าใจผิด คิดว่ามี "ตัวเอง" เกิดปรากฏ แฝงลึกๆอยู่ในทุกการรับรู้ ทุกการประมวลผล และทุกการสั่งการกระทำต่อ

(ซึ่งทั้งหมดก็คือ เพื่อสนองตัวเอง .. โดยในแต่ละบุคคล อาการนี้จะมากจะน้อยก็ขึ้นอยู่กับกิเลสอนุสัยอาสวะสังโยชน์ที่ดองอยู่ในสันตานะ หรือสันดานนั่นเอง)

และสำหรับอาการของรูปขันธ์ หรือของการกระทำทางกาย ที่แฝงไว้ด้วยอวิชชา ก็เช่น การอาบน้ำเช็ดตัวทานข้าว (เพื่อสนองตัวเอง ให้ตัวเองสบาย), การไปทำงานหรือทำกิจกรรมต่างๆในชีวิตประจำวัน (เพื่อหาเลี้ยงชีพสนองตัวเอง), การเสพสิ่งต่างๆ (เพื่อสนองความอยากตัวเอง), การตกใจกลัวแล้วร้องหรือกระโดดหนี (เพื่อป้องกันตัวเอง), การพบเจอเรื่องที่ไม่ชอบใจแล้วกังวล เป็นทุกข์ (เพราะมีตัวเองที่ถูกกระทบ มีตัวเองที่ไม่ชอบใจ มีตัวเองที่เป็นทุกข์), ฯลฯ

และการใช้สติ สัมปชัญญะ สมาธิ เข้ามาสังเกตอาการตามความเป็นจริงแห่งกาย คือการทำงานที่ขับเคลื่อนไปได้บนพื้นฐานของเหตุปัจจัยตรงนี้ ก็จะเป็นการบ่มเพาะให้เกิดวิชชา เข้ามาขจัดความไม่รู้คืออวิชชา ว่าหามีตัวตนเราแท้จริง ที่เป็นเจ้าของและสั่งการกายได้อยู่ไม่

ซึ่งการเห็นอนัตตสภาวะของกายตรงนี้ จะต้องเห็นซ้ำๆอย่างต่อเนื่อง จนจิตยอม คล้อยตาม จนเห็นโลกตามจริง เห็นกายตามจริง ไม่เห็นด้วยความชอบใจ อยากให้มีให้เป็น หรือด้วยความไม่ชอบใจ ไม่อยากมีอยากเป็น

และเมื่อนั้นที่จิตเริ่มแจ่มแจ้งในอนัตตสภาวะแห่งกาย จิตก็จะเริ่มตอบสนองต่อกาย และกระทำต่อกาย ด้วยเหตุปัจจัย ไม่ได้ขับเคลื่อนด้วยความอยาก หรือไม่อยากอีกต่อไป

เช่น การทานอาหาร ก็เพียงเพื่อให้ครบห้าหมู่ แค่วันละหนึ่งหรือสองมื้อ เพื่อยังกายให้ปฏิบัติธรรมอยู่ได้ เพื่ออนุเคราะห์แก่การประพฤติพรหมจรรย์ .. ไม่ได้ทานเพื่อความเพลิดเพลินสนุกสนาน เพื่อประดับตกแต่ง สรวลเสเฮฮา ฯลฯ ตามศีล ๘ ข้อที่ ๖ และตามบทสวดตังขณิกปัจจเวกขณปาฐะ อย่างเป็นปรกติ

การนุ่งห่มเสื้อผ้า ก็เพียงเพื่อบำบัดความร้อนหนาว บำบัดสัมผัสอันเกิดจากเหลือบ ยุง ลม แดด และสัตว์เลื้อยคลานทั้งหลาย เพื่อปกปิดอวัยวะอันให้เกิดความละอาย .. ไม่ได้นุ่งห่มเสื้อผ้าเพื่อประดับตกแต่ง รวมถึงการไม่ประดับร่างกายด้วยดอกไม้ของหอม เครื่องประดับ เครื่องทา เครื่องย้อม ฯลฯ ตามศีล ๘ ข้อที่ ๗ และตามบทสวดตังขณิกปัจจเวกขณปาฐะ อย่างเป็นปรกติ

การใช้สอยเครื่องใช้ เสนาสนะ ก็เพียงเพื่อบำบัดความร้อนหนาว บำบัดสัมผัสอันเกิดจากเหลือบ ยุง ลม แดด และสัตว์เลื้อยคลานทั้งหลาย เพื่อบรรเทาอันตรายอันจะพึงมีจากดินฟ้าอากาศ และเพื่อความเป็นผู้ยินดีอยู่ได้ ในที่หลีกเร้นสำหรับภาวนา ตามศีล ๘ ข้อที่ ๘ และตามบทสวดตังขณิกปัจจเวกขณปาฐะ อย่างเป็นปรกติ

การใช้สอยยาหรือบริการทางแพทย์ ก็เพียงเพื่อป้องกันหรือบำบัดเวทนาทางกาย ไม่ได้ใช้เพื่อตกแต่งความสวยงาม

การหลับนอน ก็ใช้เวลาหลับนอนเท่าที่จำเป็นต่อการพักผ่อนของกาย ซึ่งก็คือประมาณวันละ ๔ - ๖ ชั่วโมงตามแต่สาขาอาชีพที่ต้องใช้แรงงานมากน้อยขนาดไหน และเมื่อกายพักผ่อนเพียงพอแล้ว ก็ลุกจากเตียงเพื่อมาปฏิบัติธรรมในชีวิตประจำวันต่อไปได้อย่างที่ไม่ต้องนอนบิดขี้เกียจอยู่บนเตียงอีก

ฯลฯ

ซึ่งอาการต่างๆเหล่านี้ จะค่อยๆเริ่มเกิดขึ้นได้ในขั้นของโสดาบัน ที่รู้ว่ากายใจไม่ใช่เราแล้วแต่ก็ยังติดยึดด้วยความอยากในกายใจอยู่ และจะพัฒนาขึ้นไปอย่างมาก ตามพัฒนาการของสติสัมปชัญญะในขั้นสกทาคามี จนเป็นอย่างนี้อย่างถาวร ไม่กลับกลอกอีกต่อไป ในขั้นของอนาคามีและอรหันต์

แล้วมาต่อกันในคราวหน้า กับการเจริญสติ "รู้สึกตัว" ด้วยการอยู่กับปัจจุบันขณะในการใช้ชีวิตประจำวัน ตามคำเทศน์ขององค์หลวงปู่นัทฮันห์ กับการฝึกสติด้วยการเคลื่อนไหว จนเข้ามารู้ที่ใจ คือการเฝ้าดูความคิด ตามแบบฉบับขององค์หลวงพ่อเทียน

ซึ่งทั้งสองท่าน ได้รับการยกย่องว่าเป็นลูกศิษย์ของพระบรมครู ที่เป็นครูบาอาจารย์แห่งการเจริญสติรูปสำคัญในยุคนี้

เจริญในธรรมครับ

เมื่อมีสัมมาสมาธิ คือการไม่ยึดติดอดีต หรือเร่งอนาคต แต่อยู่กับความจริงเฉพาะหน้าของแต่ละขณะ ก็จะพบว่า ทุกสรรพสิ่งล้วนเปลี่ยนแปลง(อนิจจังอย่างหยาบ) รู้ถึงการขาดตอนของความรู้สึก การวูบตกจากที่สูง การกระตุกของอวัยวะส่วนต่างๆ ของร่างกาย(อนิจจังอย่างกลาง) และการรู้ถึงกระแสการสั่นสะเทือนในเรือนกายหรือความรู้สึก(อนิจจังอย่างละเอียด) การเกิดปรากฏการณ์ของอนิจจัง จะส่งผลให้ร่างกายและจิตใจปลดปล่อยพลังงานออกมา (ทุกขัง)ในรูปของอารมณ์ที่อึดอัดหงุดหงิด หรือทางร่างกายคือ เหนื่อยล้า ง่วงซึม ความเจ็บปวด ผู้ปฏิบัติที่ขาดความเข้าใจในสภาวธรรมจะรู้สึกว่า ที่ผ่านมาปฏิบัติได้ดีสะดวก ทำไมกลับถอยหลัง จึงเกิดความลังเลสงสัย เลิกปฏิบัติหรือกลับไปทำสมถะอีก ซึ่งเป็นสิ่งที่น่าเสียดาย หากผู้ปฏิบัติรู้สภาวะด้วยใจที่เป็นกลาง หรือรู้แล้วละ ก็จะผ่านเข้าสู่ความสงบในระดับลึก(อนัตตา) สำหรับการเกิดสภาพอนิจจังอย่างหยาบก็จะคลายพลังงานออกเป็นทุกขังอย่างหยาบ อนัตตาอย่างหยาบ(ไตรลักษณ์อย่างหยาบ) เป็นรอบๆ ไป

เมื่อวานได้มีโอกาสสนทนากับผู้ปฏิบัติธรรม ซึ่งกำลังเผชิญสภาวธรรมการวนเวียนอยู่กับความว่าง จึงขอนำมาเป็นกรณี ศึกษา น้อง ก ได้ปฏิบัติ จนพบความสั่นสะเทือนในร่างกาย(อนิจจังอย่างละเอียด) ซึ่งมี 2 ลักษณะ คือ บางครั้งเกิดเป็นแห่ง ๆ ตามร่างกาย บ้างเกิดทั่วร่างกายแต่ไม่นานนัก หากพิจารณาตามสภาวะ อาจกล่าวได้ว่า ผู้ปฏิบัติมีความสมดุลของพละ 5 ระดับหนึ่ง เกิดความเกิดดับ(ภังคญาณ) จริงแล้วไม่อยากให้ติดบัญญัติ แต่ที่ต้องทราบเพราะต้องมีความเข้าใจ เพื่อการเทียบเคียง เป็นแผนที่ ซึ่งมีไว้ให้รู้ไม่ให้ยึด หรือตั้งความหวัง
ตามหลักการ
1. มีจิตที่เป็นสภาพรู้ที่เป็นกลาง
2. นำจิตตามข้อ 1 ไปรู้กายใจตามความจริง(ความสัมพันธ์กายกับใจ)
3. พัฒนาพละ 5 ให้สมดุล
จาก 3 ข้อพูดง่ายแต่ทำยาก จะรู้ว่าปฏิบัติเป็นไปตามแนวทางที่พระพุทธองค์ได้แนะทางไว้หรือไม่ ให้ดูที่ผลของการปฏิบัติ ถ้าใจโปร่งเบา ทุกข์ลดลง แนวทางใหนก็ถูกทั้งหมด แสดงว่าทำเหตุได้ตรง

มาต่อที่สภาวะแนวทางปฏิบัติ ของน้อง ก

เมื่อเกิดความสั่นสะเทือนภายในร่างกาย ของน้อง ก น้อง กจึงรู้ความสั่นสะเทือน ที่เกิดเป็นจุด ๆ จุดใหนเกิดก็ตามรู้ไปเรื่อย หรือหากเกิดมากกว่า 1 จุด ก็จะรู้รวมๆ เมื่อรู้ต่อไปเรื่อยๆก็จะเข้าสู่ความว่าง และเผลอในที่สุด เมื่อน้อง ก สงสัยว่าทำไมถึงเป็นเช่นนั้น อาจเป็นไปได้ที่ไม่ได้ทำในข้อ 2 จึงลองให้น้อง ก รู้ความสัมพันธ์ของกายและใจ ตามขั้นตอนที่ 2 (นำจิตตามข้อ 1 ไปรู้กายใจตามความจริง คือรู้ความสัมพันธ์ของกายกับใจ) ตรงนี้หากมีผู้สงสัยว่าทำไมต้องทำอย่างนั้นอย่างนี้ ไม่เป็นการสร้างเจตนาหรือที่จริงแล้วก็ถือเป็นการใช้เจตนา แต่ต้องพิจารณาเป็น 2 กรณี คือกรณีแรก ถ้าผู้ปฏิบัติอารมณ์วิปัสสนาไม่ติดเพ่งก็สามารถทำตามข้อ 2 ได้ไม่เป็นปัญหา แต่ถ้าผู้ปฏิบัติวิปัสสนาอารมณ์สมถะจะเกิดอุปสรรคได้ เพราะจะเกิดเจตนาของการเปลี่ยนจุดรู้ อาจตึงและอึดอัด หรือเกิดการหมุน

ขอย้อนกลับมาที่น้อง ก ที่กำหนดรู้ความสัมพันธ์ของกายและใจ การรู้ในกายคือ รู้ความสั่นสะเทือนในกาย 4-5 วินาที และมารู้ใจ ความหมายของใจ หรือนาม คือ ความรู้สึกต่างๆ เช่น สบาย อึดอัด ร้อน เย็น ซึ่งความจริงแล้วคือปรากฏการณ์ กรณืใดๆที่เป็นผลจากการสั่นสะเทือนของกาย สำหรับใจอยู่ที่ตำแหน่งที่รู้รวมๆของความสั่นสะเทือน(1) โดยไม่เลือกจุดใดจุดหนึ่ง หรือตำแหน่งตรงกลางหน้าอก หรือราวนมซ้าย (2) สำหรับน้อง ก เมื่อรู้ความสั่นสะเทือนของกายแล้ว ค่อยๆเคลื่อนมาที่รู้ที่ตำแหน่งราวนมซ้าย 4-5 วินาที ที่ราวนมซ้าย หากถามว่ารู้อะไร จริงแล้วคือการรู้ความรู้สึกหน่วง ทึบ หรือโล่ง หรือเฉยๆแล้วแต่สิ่งที่ไปรู้ว่ารู้สึกอย่างไรไม่ต้องไปหา แล้วกลับไปที่กายอีก ปรากฏว่าเกิดการหมุนวนขึ้นระหว่างการสั่นสะเทือนกับตำแหน่งราวนมซ้าย

การวิเคราะห์ กรณี ที่เกิดการหมุนของสภาวะ เกิดจากการที่น้อง ก ยังยึดอยู่ที่การสั่นสะเทือน เมื่อเคลื่อนมาที่หัวใจ ก็ยึดที่ใจ จึงเปรียบเสมือนการโยงเชือก ณ จุด 2 จุด เมื่อเกิดแรงเหวี่ยงจึงเกิดการหมุน ผลอันนี้ จึงสรุปได้ว่า น้อง ก มีตัวรู้ที่ยังไม่เป็นกลาง ต้องย้อนกลับไปทำ ข้อ 1 ใหม่