“ห้องกระจก” ใต้กุฏิไม้หลังใหญ่
ด้านหน้า “พระตำหนักคอยท่าปราโมช”
เรื่องเล่าที่ “พระตำหนักคอยท่าปราโมช”
พระจริยาวัตรส่วนพระองค์ในสมัยที่ยังมิได้ทรงพระประชวรนั้น
ทุกๆ วันสมเด็จพระสังฆราชเจ้าฯ จะทรงตื่นบรรทมแต่ก่อนสว่าง
เพื่อทำวัตรและนั่งภาวนา เมื่อสว่างแล้วจึงทำกิจส่วนพระองค์อื่นต่อไป
โดยจะรับแขกที่มาเข้าเฝ้าในช่วงเช้าราว ๐๗.๓๐ น.
ซึ่งพระองค์จะเมตตาให้พุทธศาสนิกชนทุกหมู่เหล่าทั้งไทยและต่างชาติ
ได้มีโอกาสเข้าเฝ้าอย่างใกล้ชิดทุกคน หลังจากรับแขกแล้วจะเป็นเวลาเสวย
ซึ่งทรงถือธุดงควัตรข้อหนึ่งคือเสวยมื้อเดียวมาโดยตลอด เว้นแต่ทรงพระประชวร
สมัยก่อนบางครั้งมีผู้มาเข้าเฝ้าจำนวนมากจนทำให้เลยเวลาเสวย
สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี
ซึ่งทรงเรียกสมเด็จพระสังฆราชเจ้าฯ ว่า “หลวงปู่”
ทรงเป็นห่วงในพระพลานามัยของวันสมเด็จพระสังฆราชเจ้าฯ
จึงทรงมีลายพระหัตถ์เขียนป้ายบอกให้พุทธศาสนิกชนรอก่อนเมื่อถึงเวลาเสวย
ซึ่งพุทธศาสนิกชนส่วนใหญ่ที่เดินทางมาเข้าเฝ้ากราบนมัสการพระองค์
ณ “พระตำหนักคอยท่าปราโมช” คณะเหลืองรังษี วัดบวรนิเวศวิหาร
คงจะเคยได้เห็นป้ายอันนี้ที่อยู่ชั้นล่างของพระตำหนักบ้าง
เพราะได้ทรงลงพระนามกำกับไว้ด้วย ความว่า
“เมื่อถวายภัตตาหารแล้ว
ขอเชิญท่านสาธุชนทั้งหลายลงคอยข้างล่างจนฉันเสร็จ
ระหว่าง ๘.๐๐ น. - ๙.๓๐ น.
สิรินธร.
๒๔ เมษายน ๒๕๒๕”
ตามปกติที่ด้านหน้าพระตำหนักคอยท่าปราโมช
อันเป็นพระตำหนักที่ประทับ จะมีบาตรของพระองค์ตั้งไว้
เพื่อให้สัทธิวิหาริกและอันเตวาสิกได้นำอาหารที่ได้รับบาตรมาจากประชาชน
มาใส่บาตรถวายพระองค์ เป็นการทำอุปัชฌายวัตรและอาจาริยวัตร
ดังนั้น เมื่อก่อนที่จะทรงรับแขก จะทรงนำอาหารจากบาตรของพระองค์
มาใส่บาตรพิเศษอีกลูกหนึ่ง ซึ่งทำด้วยหินอ่อน
เพื่อให้ลูกศิษย์นำไปถวายบูชาพระพุทธชินสีห์ พระประธานในพระอุโบสถ
และในระหว่างที่เสวย จะทรงให้ลูกศิษย์อ่านข่าวในหนังสือพิมพ์ถวายทุกวัน
เป็นเหตุให้ทรงรับทราบข่าวสารเหตุการณ์บ้านเมืองทันสมัยอยู่ตลอดเวลา
ในหลายครั้งจะทรงทราบข่าวความทุกข์ของประชาชนจากข่าว
และทรงหาทางผ่อนคลายทุกข์นั้น อาทิ
เมื่อครั้งประเทศไทยประสบปัญหาเศรษฐกิจตกต่ำในปีพุทธศักราช ๒๕๔๐
ได้เสด็จโดยรถยนต์พระประเทียบ (รถประจำตำแหน่งสมเด็จพระสังฆราช)
ออกไปรับบิณฑบาตจากประชาชนตามย่านตลาดหรือชุมชนในเวลาเช้า
เพื่อเป็นขวัญและกำลังใจแก่ประชาชนให้ต่อสู้กับปัญหาทางเศรษฐกิจ
ประชาชนผู้มีวาสนาเหล่านั้นไม่ได้รู้ล่วงหน้ามาก่อนว่าจะเสด็จมารับบิณฑบาต
ต่างพากันซื้อหาอาหารมาใส่บาตรพระองค์กันอย่างเนืองแน่น
เป็นที่ปีติและปลาบปลื้มใจแก่พวกเขาเหล่านั้นอย่างไม่มีวันลืมเลือน
และมีเหตุการณ์น่าสนใจอีกเรื่องหนึ่ง
ในระยะแรกๆ พระองค์ทรงรับแขก ณ ห้องรับแขก (ห้องกระจก)
ใต้กุฏิไม้หลังใหญ่ ซึ่งตั้งอยู่ด้านหน้าพระตำหนักคอยท่าปราโมช
คณะเหลืองรังษี วัดบวรนิเวศวิหาร
แต่ละวันจะมีประชาชนเดินทางมาเข้าเฝ้ากราบนมัสการเป็นจำนวนมาก
ทรงสังเกตเห็นชายหนุ่มคนหนึ่งมานั่งอยู่กับแขกที่มาเฝ้าโดยไม่พูดไม่จาอะไร
เมื่อกลุ่มผู้มาเฝ้ากลับ เขาก็กลับด้วย เป็นเช่นนั้นอยู่หลายวัน
จนวันหนึ่งเมื่อโอกาสอำนวยเพราะมีคนน้อย
สมเด็จพระสังฆราชเจ้าฯ จึงถามเขาว่า “เออ ! มีธุระอะไรหรือเปล่า”
ทั้งนี้เพราะเห็นเขามานั่งอยู่หลายวัน
ชายหนุ่มคนนั้นจึงเล่าถวายว่า เขาทำงานอยู่ท่าเรือแล้วตกงาน
เพราะภาวะวิกฤต IMF กลุ้มใจมากไม่รู้จะทำอย่างไร
บางวันก็เดินโต๋เต๋อย่างล่องลอย วันหนึ่งผ่านมาทางวัดบวรนิเวศวิหาร
เห็นคนเขาเดินเข้ามาทางนี้ ก็เลยเดินตามเขามา
เห็นพวกคนเข้ามากราบนมัสการสมเด็จพระสังฆราชเจ้าฯ
ก็เลยตามเข้ามานั่งอยู่ท้ายกลุ่ม
มองดูพระพักตร์สมเด็จพระสังฆราชเจ้าฯ แล้วรู้สึกสบายใจ
กระทั่งพวกคนกลับ ก็กลับ นับแต่วันนั้นมาก็รู้สึกว่าสบายใจขึ้น
จึงมานั่งอยู่หลายวัน แล้วต่อมาก็ได้งานทำ ก็มีเท่านี้ล่ะครับ
เขาเล่าจบก็กราบลาสมเด็จพระสังฆราชเจ้าฯ
หลังจากชายหนุ่มคนนั้นกลับไปแล้ว สมเด็จพระสังฆราชเจ้าฯ ก็ทรงยิ้ม
แล้วตรัสกับศิษย์ผู้สนองงานอยู่ขณะนั้นว่า
“เออ ! ไม่ได้ทำอะไรก็ช่วยคนได้” แล้วก็ทรงพระสรวลเบาๆ
คราวหนึ่ง สมัยที่สมเด็จพระสังฆราชเจ้าฯ ยังทรงดำรงสมณศักดิ์
ที่ พระสาสนโสภณ ได้เดินทางไปพำนักปฏิบัติสมาธิภาวนา
ณ สำนักวัดป่าในแถบภาคอีสาน อยู่เป็นเวลานานถึงเกือบเดือน
คณะศิษยานุศิษย์ได้ถือโอกาสนั้นทำการบูรณะชั้นล่าง
ของพระตำหนักคอยท่าปราโมชเสียใหม่
โดยรื้อห้องเล็กๆ สองข้างที่ขนาบห้องกลางอยู่ให้ทะลุต่อกัน
กลายเป็นห้องโถงโล่งตลอดทั้งชั้น พร้อมติดโคมไฟผนังและเพดาน
ให้ดูสวยงาม สว่างไสว กว้างขวางเหมาะแก่การรับแขกทั้งผู้ใหญ่และผู้น้อย
โดยไม่ได้ทูลล่วงหน้าให้ทรงทราบก่อน
ในทันทีที่สมเด็จพระสังฆราชเจ้าฯ กลับมาถึงพระตำหนักฯ
เห็น “ห้องรับแขกใหม่” แทนที่จะทรงปลาบปลื้มยินดี
กลับรับสั่งด้วยเสียงเรียบๆ ว่า
“สวยงามเกินไป ที่อยู่อาศัยของพระไม่ควรหรูหรา
โคมไฟนี่ก็เกินจำเป็น ไม่ควรเอามาติดในที่อยู่อาศัยของพระ
ควรรื้อเอาไปติดไว้ที่โบสถ์หรือวิหาร”
“พระตำหนักคอยท่าปราโมช” คณะเหลืองรังษี วัดบวรนิเวศวิหาร
ทรงรับแขกที่บริเวณลานด้านหน้าพระตำหนักคอยท่าปราโมช
ในคราวที่ผู้นำคณะสงฆ์แห่งเมียนมาร์เข้าเฝ้าถวายพระพร
เนื่องในโอกาสวันคล้ายวันประสูติพระชันษา ๙๐ ปี
วันที่ ๓ ตุลาคม พุทธศักราช ๒๕๔๖
ในภาพ : พระคุณเจ้าที่นั่งอยู่ขวามือของสมเด็จพระสังฆราชเจ้าฯคือ พระราชรัตนมงคล (มนตรี อภิมนฺติโก)
ส่วนพระคุณเจ้าที่นั่งอยู่ซ้ายมือของสมเด็จพระสังฆราชเจ้าฯ
คือ พระธรรมศากยวงศ์วิสุทธิ์ (พระดร.อนิลมาน ธมฺมสากิโย)
หมายเหตุ : สมัยก่อนสมเด็จพระสังฆราชเจ้าฯ ทรงรับแขกที่ห้องรับแขก พระตำหนักคอยท่าปราโมช ชั้นล่างบ้าง
ที่ห้องกระจก ใต้กุฏิไม้หลังใหญ่ ด้านหน้าพระตำหนักคอยท่าปราโมชบ้าง
เมื่อประมาณหลังปีพุทธศักราช ๒๕๔๑ เป็นต้นมา
แต่ละวันจะมีประชาชนเดินทางมาเข้าเฝ้ากราบนมัสการเป็นจำนวนมาก
เนื่องด้วยทั้งพระตำหนักฯ ชั้นล่าง และในห้องกระจกดังกล่าวคับแคบ
จึงเปลี่ยนมาทรงรับแขกที่บริเวณลานด้านหน้าพระตำหนักฯ ซึ่งเป็นพื้นที่โล่ง
เชื่อมต่อระหว่างพระตำหนักฯ กับกุฏิไม้หลังใหญ่ที่ชั้นล่างเป็น “ห้องกระจก”
สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณสังวร (เจริญ สุวฑฺฒโน)
ทรงถวายสังฆทานทุกวันจันทร์ เพื่อถวายเป็นพระราชกุศลแด่
พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช รัชกาลที่ ๙
ณ ห้องรับแขก พระตำหนักคอยท่าปราโมช ชั้นล่าง วัดบวรนิเวศวิหาร
ในภาพ : (ก) ประตูที่อยู่ด้านหลังของสมเด็จพระสังฆราชเจ้าฯคือ ประตูเข้าห้องทรงงานซึ่งใช้เป็นที่เสวยด้วย
(ข) ป้ายที่แขวนอยู่บนตู้เหนือพระเศียรของสมเด็จพระสังฆราชเจ้าฯ
คือ ป้ายลายพระหัตถ์กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี
ที่ทรงเขียนป้ายบอกให้พุทธศาสนิกชนรอก่อนเมื่อถึงเวลาเสวย
โดยทรงลงพระนามกำกับไว้ด้วย ความว่า
“เมื่อถวายภัตตาหารแล้ว
ขอเชิญท่านสาธุชนทั้งหลายลงคอยข้างล่างจนฉันเสร็จ
ระหว่าง ๘.๐๐ น. - ๙.๓๐ น.
สิรินธร.
๒๔ เมษายน ๒๕๒๕”
