"เรื่องของตนผู้เดียว"
" .. "เมื่อเกิดมาก็มาตนผู้เดียว คราวจะตายไปก็คงไปตนผู้เดียวอีกเหมือนกัน" บุคคลและสิ่งทั้งปวงแม้จะเป็นที่รักยิ่งนัก ก็เกิดขึ้นหรือมาพบกันเข้าในภายหลังและมีอยู่เฉพาะในชีวิตนี้ ไม่มีที่จะไปด้วยกันกับตนในภพหน้า "สิ่งที่จะไปด้วยคือบุญหรือบาปที่ทำไว้เอง"
แม้ในชีวิตนี้ก็มิใช่ว่าจะร่วมสุขร่วมทุกข์ไปด้วยกันทุกอย่าง เช่น "ถึงคราวเจ็บก็ต้องเจ็บเอง" ใครจะเจ็บแทนกันหาได้ไม่ "ตนเองเท่านั้นต้องร่วมสุขทุกข์กับตนเองตลอดไป" ในคราวเกิด แก่ เจ็บ ตาย ในโลกนี้โลกหน้า
"ในมนุษย์ ในนรก ในสวรรค์ ตลอดถึงนิพพาน ก็เป็นเรื่องของตนเองผู้เดียวทั้งหมด พิจารณาให้ตระหนักในความจริงดังนี้ จะช่วยถอนความผูกใจเป็นทุกข์ออกได้บ้าง" ไม่มากก็น้อย .. "
"ธรรมจักษุ"
สมเด็จพระญาณสังวร
สมเด็จพระสังฆราช องค์ที่ ๑๙
