"บัณฑิต กับการนินทาและสรรเสริญ"
" .. พุทธภาษิตหนึ่งกล่าวไว้แปลความว่า "ภูเขาแท่งทึบ ไม่สั่นสะเทือนเพราะลมฉันใด บัณฑิตย่อมไม่หวั่นไหวในนินทาและสรรเสริญ ฉันนั้น"
พระพุทธองค์ "ทรงเปรียบบัณฑิตดังภูเขาหินแท่งทึบ เหตุด้วยบัณฑิตไม่หวั่นไหวเพราะนินทาและสรรเสริญ" นั่นคือทรงแสดงว่า "บัณฑิตมีคุณลักษณะของภูเขา คือมีความหนักแน่น ความแข็งแกร่ง ความผนึกติดกับพื้นฐานใหญ่มั่นคง คือความดี ความมีสติปัญญา"
"บัณฑิต" ในพระพุทธศาสนาหมายถึง "คนดีมีปัญญา ผู้เป็นคนดี มีปัญญาเพียงพอ ย่อมรู้ธรรม ย่อมเชื่อมั่นในกรรม ย่อมไม่หวั่นไหว" เมื่อมีผู้เจรจาส่งเสริมเพื่อให้สูงขึ้น ย่อมรู้ว่า "กรรม" คือ "การกระทำ" ความประพฤติปฎิบัติของตนเองเท่านั้น ที่จะเหยียบย่ำตนให้ต่ำลงได้ หรือส่งเสริมตนให้สูงขึ้นได้ ผู้ใดอื่นหาทำได้ไม่ "นินทาก็ตาม สรรเสริญก็ตาม ไม่อาจทำได้" ทั้งเพื่อให้ตนต่ำลงหรือสูงขึ้น
สำหรับบัณฑิต "นินทาและสรรเสริญ จึงย่อมทำให้เกิดเมตตาในผู้นินทาและกตัญญูรู้น้ำใจผู้สรรเสริญเพียงเท่านั้น" มิได้ทำให้หวั่นไหวแต่อย่างใด .. "
สมเด็จพระญาณสังวร
สมเด็จพระสังฆราช พระองค์ที่ ๑๙
